Afiyet Hastanesi Başhekimi Uzm. Dr. Semiz, Abdülkadir es-Sufi’yi yazdı
“Ian Dallas” ismiyle 1930 yılında İskoçyalı Hristiyan bir ailede dünyaya gelen Abdülkadir es-Sufi, gençlik senelerında senarist ve aktör olarak kimi sinema imallerinde yer aldı. Fas’ın Fes kentinde 1963 yılında Müslümanlığı seçen Abdülkadir es-Sufi, daha sonra İslam hukuku ve tasavvuf alanına eğildi. Mutasavvıf Abdülkadir es-Sufi, geçtiğimiz ağustos ayında Güney Afrika’nın Cape Town kentinde hayatını kaybetti.
Afiyet Hastanesi Başhekimi Uzm. Dr. Selahattin Semiz, Abdülkadir es-Sufi’yi kaleme aldı:
TERCÜME-İ HALİ
1930 yılında İskoçya’da doğan Abdülkadir Es-Sufi (Ian Dallas) Şazeliyye tarikatı (Darkaviyye kolu) piri ve Dünya Murabıtun Hareketi kurucusudur. İslam, tasavvuf ve siyaset teorisi üzerine birfazlaca kitabın müellifidir. 1967’de İslam’ı kabul etmedilk evvel oyun muharriri ve aktördü.
Abdülkadir Es-Sufi, 1967 yılında Ramazan’ın arefe günü Marakeş’teki Karaviyyin Mescidinde Müslüman olur ve sonraki yaz Meknes’te küçük bir zaviyede yaşayan Darkavi piri Muhammed İbn El-Habib’e bir mürid olarak intisap eder. Piri kendisine yeni hayatına uygun bir isim verir. Artık ismi Ian Dallas değil Abdulkadir Es-Sufi’dir.
Fas’ta bir süre kalarak manevi eğitim için gerekli olan temel tahsil sürecini pirinin nezaretinde tamamladıktan daha sonra, edinmiş olduğu bilgiyi Batıdaki insanlara aktarmak için İngiltere’ye döner. Kısa mühlet içerisinde etrafında küçük bir Müslüman topluluk oluşur. Norwich’te bir bina alarak oraya taşınırlar ve Darkavi Enstitüsü’nü kurarlar. “Diwan Press” ismi altında kurdukları yayınevinden çeşitli kitaplar yayınlamanın yanı sıra “İslam” isimli bir mecmua çıkartmaya başlarlar.
Abdülkadir Es-Sufi, evvel kendi Müslüman oluşunu da içeren İslam’ı ve tasavvufu anlatan “Gariplerin Kitabı”nı muharrir. ondan sonrasında bankacılık sistemi üzerine birinci tenkitlerini kaleme aldığı “Cihad”dan daha sonra Müslümanın fazlaca taraflı bir toplumsal dönüşüm uğraşı verebilmesi için gerekli olan eğitimi saptamaya çalıştığı “Temel İslami Eğitim” isimli kitabı gelir.
Kaynağını Hendek savaşından alan, tarihte Murabitunlar ve Senusilerle özdeşleşen Ribat modelini savunan Es Sufi; bu eğitimle İslam’ın bütünsel gerçekliğinin öğrenilmesini ve iç dünyanın dönüştürülerek, benliğin dünya tutkularından arınabilmesini, bu biçimdelikle kişinin hem dünyevi endişelerden birebir vakitte dünya ortasındaki köleliğinden kurtulabilmesini gayeler.
Üstadın yeni bir insanın, insanı kâmilin ortaya çıkması için yazdığı “Afrikalı Bir Müslümana Mektup” isimli kitap O’nun tefekkür dünyasındaki son evredir. Son senelerda çalışmalarını hilafet, bankacılık ve İslam dinarı üzerine ağırlaştıran Es Sufi, biroldukça kere Türkiye’yi ziyaret etmiş, Türklerin İslam dünyasındaki tartısı ve tarihte oynadıkları kıymetli rolü işleyen birfazlaca değerli makaleyi kaleme almıştır. Güney Afrika Cumhuriyetinde kurmuş olduğu üniversite ve başka kurumlarla hizmetini devam ettiren Üstad, 1 Ağustos günü 90 yaşında vefat etmiştir.
GARİPLERİN KİTABI: BİR HAKİKAT SEYAHATİ
Gariplerin Kitabı ve Abdulkadir Es Sufi ile tanışmam 1979 yılı Aralık ayında oldu. Tıp Fakültesinin birinci yılında Vefa’da İlim Yayma Vakfına ilişkin Ekmekçizade Medresesine bitişik yurt odalarında kalıyordum.
Sağ-sol çatışmalarının, ideolojik arbedelerin, sokak şovları ve çatışmaların tepe yaptığı devirlerdi. Üniversitelerde bu kaotik ortamdan etkilenmiş, olaylar ve boykotlarla öğretim ve eğitim fazlaca güç yapılır hale gelmişti. Öğrenci yurdunda hem üniversite derslerine çalışırken birebir vakitte konferanslar ve seminerle ile toplumsal olarak gelişmeye çalışıyorduk. Öğrenci yurdunda vakit zaman bilgi müsabakaları da yapılıyordu. Yapılan bir bilgi yarışında ödül olarak bana Gariplerin Kitabı‘nı ikram etmişlerdi. Merakla ve severek okudum. Birinci başta ağır ve anlaşılmaz gelen tasvirler, konuşmalar, tanımlamalar… daha sonrasında Gariplerin Kitabı’ndaki hakikati arayan adamla yolumuz kesişti.
Gariplerin Kitabı’nda Abdulkadir Es Sufi, bir kütüphane müdürünün hayatını, hakikati arayışını, Müslüman oluşunu ve tasavvufu tanımasını anlatır. Londra Devlet Kütüphanesi Müdürü olarak çalışırken ortasındaki problem ve buhranları, psikolojisini ve ömrü sorgulamasını bir hatıra defteri tadında müellif.
Yazdığı anı defterinde Londra kütüphanesinde edindiği ayrıntıların, mevki ve makamın, konforun onu tatmin etmediğini, yüzeysel ayrıntıların hayatın manası ve nasıl yaşanacağı konusunda ona bir yol göstermediğini söyler. Londra Kütüphanesi müdürü iken odasında eski uygarlıklara ilişkin olduğunu düşündüğü bir sınır levhasının manasını okuyunca fazlaca etkilenir:
“Her arayan bulmaz, lakin bulanlar fakat arayanlardır.” (Beyazid-i Bestami)
Kütüphane müdürünü, bir gün eski müdürün uzak doğu kökenli bir arkadaşı ziyaretine gelir. Onunla sohbetinde söylemiş olduklerine epey şaşırır: “Dostum sende bizdensin, aradığın şey uzakta değil, kalbindedir.”
Kütüphane müdürü ve arkadaşları her hafta perşembe günü akşam buluşarak entelektüel konularda sohbet ederler. Genelde ideoloji, sosyoloji ve lisan bilgisi alanında uzman olan dostları ile toplumsal ve ruhsal konularda fikir alışverişinde bulunurlar. Bu konuşmaların birinde Abdulkadir Es Sufi, Çinli bir bilgenin ve Fas’lı bir Şazeli Pirinin mektuplarını çeviri ettirerek okur. Arkadaşları bu sohbeti olağanüstü enteresan bulurlar, ancak o aradığı ömrün temel mana bilgisini bulamamıştır çabucak hemen.
Bu hisler ortasında, ruhi tansiyon ve arayışın verdiği hüzünle gözlerinden yaş dökülerek biraz ferahlamak için çıktığı bahçede eski elbiseler içerisinde garip bir dervişle karşılaşır. Derviş adeta onun içini biliyormuş üzere gözlerine bakarak “Deveyi merkep pazarında bulamazsın” der. Ne yapmalıyım diye sorunca derviş O’nun gözyaşlarını eliyle silerken “Bu yol oraya gider” der.
daha sonraki günlerde Ian Dallas, kütüphanede eski yazma bir yapıtı incelerken kitabın sayfaları içinden bir kâğıt modülü düşer. Kâğıt kesimini çeviri aletinden geçirip okuyunca daha epey heyecanlanır:
“Eğer gökyüzünün altında beceri arayanların ilminden daha kıymetli bir bilgi olduğunu bilseydim, hayatımı bu yola adar, onu buluncaya kadar da kimseye bir şey söylemezdim” (Cüneyd-i Bağdadi)
Abdulkadir Es Sufi bu kere ‘marifet’ sözünün ve bilgisinin üzerine ağırlaşır. Kendi kendine sorular sormaya başlar: “Nedir bu beceri?”, “İnsanın tüm hayatını vereceği ve asla vazgeçmeyeceği bilgi beceri midir?” diye. Bu üzere sorularla zihni ve gönlü dolmaya başlar.
Kütüphaneye yakın bank üzerinde oturup düşünürken bir daha birebir garip dervişle karşılaşır. Derviş bankta yanına oturur ve kendi halinde konuşur üzere şu kelamları yenidenlar: “Marifet mi? Yoksa bütün istediğin birtakım şeyler hakkında kolay bilgi mi?”
Abdulkadir Es Sufi, bu dervişle bir müddet sorular ve karşılıklar üzerinde konuştuktan daha sonra “Ne yapmalıyım?” diye sorar. Derviş, “bu biçimde olmaz, evvel alnın yere gelmeli” der. Şaşkınlıkla “Senin önünde mi?” der. Derviş “elbet hayır! Kendisinden öbür ilah olmayan Allah’ın önünde” diye karşılık verir. Müdür, bulundukları parkın çimleri üzerinde secdeye kapanırken, ortasında derin bir sükûnet ve derinlik hisseder
Ian Dallas, o günkü hislerini şöyleki anlatır: “Secde ettiğim yer, yeryüzü toprağıdır ve yanımda yöremde, üzerimde altımda, bir yıldızlar kainatı dönüp durmaktadır. Ve ömrümde birinci sefer yeryüzünde kendimi yurdumda hissettim. Alnım çimenlere değdiğinde hiçbir şey bilmediğimi anlamıştım. O ana kadar benim ömrüm bir uykudan ibaretti. O parkta, çimenler üzerine secde ederken birinci vakit içinderda uykumu bozdum. Ve yarın şafakta bu garip dervişle çöle gerçek yola çıkacağım. Şayet hakikati arıyorsanız, ömrünüz tekrar eskisi üzere olmamalı.”
Müdür’ün günlüğünü takip ederek Gariplerin Kitabı’nı arayan ve Hakikat-Marifet seyahatini bir belgesel tadında yazan Abdulkadir Es Sufi, kitabın devamında Müslüman oluşunu, hissettiklerini ve gönül-zihin dünyasındaki değişimleri anlatır. Müslüman şahısların hayatları ile İslamiyet’in özü hakkında bildikleri içindeki tezatlar onu şaşırtır. Klasik bedeller, İslam dünyasında bayanın yeri, kanlı bir tarih vs. üzere daha evvel zihnindeki sorular onu huzursuz eder.
Yaşadığı iç çatışmalardan bir arkadaşının kelamı ile çıkış bulur: “İslam bu değil. İslam’ı çarşıda yan gelip yatarak bulamazsın. Kamil mümin birine az, pek az rastlarsın”
Ian Dallas, Müslüman olduktan daha sonra İslam’ı tam yaşamak için bir arkadaş kümesine ve mürşide muhtaçlığı olduğunu anlar. Her gördüğü Müslümanda irfan ve gönül dünyasını geliştirecek hikmetler arar. Allah dostlarının yazdıklarını okumaya başlar, Beyazıd-ı Bestamî, Şiblî ve Cüneyd-i Bağdadî üzere mürşidlerin hayatlarını ve kelamlarını okur. Onlarda gördüğü hikmet ve irfanı öğrenebileceği bir mürşid arar. Gördüğü derviş meşrep birkaç meczubun halinden etkilenir. Lakin onların müstağni ve münzevi hali karşısında aradığının onlar olmadığını anlar.
Afrika’da katıldığı bir zikir ve Kur’an meclisinde adeta tüm bedeninin zikrettiğini hisseder. Zikir meclisi daha sonrası okunan Kuran-ı Kerim’in gönüllerini nasıl berrak bir pınar üzere yıkadığını hisseder. “Cennet bahçelerinin yanından geçerken durun ve onlara katılın, o bahçeler zikir meclisleridir.” Hadisi şerifinin manasını birincilerine kadar hisseder.
Bu günlerin akabinde tanıdıkları bir imam vasıtasıyla bilinen bir mürşidi bulmak için yola çıkar. Birkaç konak yerinde bulamadıkları mürşidi ile bir bedevinin meskeninde karşılaşır. Anlattığı üzere o mürşidi ararken, aslında mürşidi onu bulmuştur. Onun yanında otururken ortasında duyduğu sükûnet ve sıcaklığı daha sonraki senelerda kitabında anlatır.
Ian Dallas’ın sonrasındasındaki eğitim devri mürşidinin tanında ve başka dervişlerle birlikte geçer. İslam’ı, Kuranı ve sünneti bu dergâhta yaşayarak öğrendiği üzere hayatı ve nefsin oyunlarını da öğrenir. Tasavvufta birinci imtihanı kahvaltı alışkanlığı yüzünden olur. Dervişlerle birebir sofrada birlikte kahvaltı yapmak istemeyen eski müdür, bunun nefsinin bir oyunu olduğunu anlar. Tasavvufun birinci dersi, dervişlerle birlikte tıpkı sofrada az ve huzur ortasında yemektir.
Tasavvufta fark ettiği öteki bir dersi ise yalnızlık üzerinedir. Birinci vakit içinderda yalnız kalmak, derin niyetlere dalmak istemektedir. Ancak dervişler sıradan mazeretlerle daima yanında olurlar. daha sonra bunu fark eden bir derviş “Peygamberimiz, şeytan tek adamla birliktedir” buyurmuş diye onu güzellikle uyarır.
Abdulkadir Es Sufi, dervişlere ısrarla tasavvufun ne olduğunu sorar. Sonunda aldığı karşılık gönlünü tatmin eder. “Tasavvuf; Allah’ın buyruk ve yasaklarına uymak, O’nu sevmek ve yarattığı her şeye karşı merhametle davranmaktır, böceklere bile!”
GARİPLERİN KİTABI’NDAN ALLAH DOSTUNA GİDEN YOL
1979 yılında okuduğum Gariplerin Kitabı, garip bir biçimde bana yol gösterici oldu. Üniversitenin birinci yılları benim için de pek güç geçiyordu. 1979 Kasım ayında babam ani bir kalp krizi ile vefat etmişti. İnsanın hayatta en hayli güvendiği, dayandığı insanı kaybetmesinin ne olduğunu üniversite öğrenimimin birinci yılında yaşadım. aslına bakarsan pek kaotik bir ortamda olan üniversiteler, gençlik hareketleri ve ideolojik çatışmalar ömrümü alt üst etmiş, ömrü ve manasını sorgulamaya başlamıştım. Tıp fakültesindeki dersler, anatomi, fizyoloji, histoloji, embriyoloji vs. üzere başımdaki sorulara yanıt vermek yerine karmaşayı daha da artırıyordu.
Üniversitede biroldukça insanın “Her şeyi biliyorum, tüm soruların yanıtı bende” der üzere konuşmaları, arayış içerisindeki zihnimi daha fazlaca rahatsız ediyordu. Büyük kentin kalabalıkları içinde vakit zaman maksatsız, gayesiz, anlamsız, yapayalnız dolaşıyor, başımdaki sorulara zihin dünyamdan yanıtlar arıyordum.
Bu arayışlar içerisinde iken Gariplerin Kitabı karşıma çıktı. Bu eser, bu biçimdea kadar okuduğum romanlar, anılar ve öbür kitaplardan çok farklı idi. Kitabı biroldukça arkadaşıma da tavsiye etmiştim. “Her arayan bulmaz, lakin bulanlar fakat arayanlardır.” Kelamı artık beni kuşatmaya başlamıştı.
Zira ben de gönlünün götürdüğü yere gitmek isteyen, gönlünü dinleyen bir insandım. Hakikaten bir kaç ay daha sonra bir Miraç Gecesi Gönüller Sultanı olan bir Allah dostu ile karşılaştım. Bir insan-ı kâmil mektebinin son halkalarından biri olan Mehmed Zahid Efendi, Fatih’te İskenderpaşa Camii’nde Miraç gecesi hakkında epey kısa bir konuşma yaptı: “Miraç, günahlardan arınıp, zikir ve namazla göğe yükselmektir. Lakin temel olan göğe yükseldikten daha sonra, rahmet olup gönüllere yağmaktır.”
Mehmed Zahid Efendi’nin görünüşü ile sesi ve heybeti ile insanı gönülden saran, mıknatıs üzere çeken, içini muhabbetle dolduran bir hali vardı. İnsan birinci gördüğü andan itibaren büyük bir sevgi ile O’nu görmek, O’nun sohbetinde olmak istiyordu.
Bir sohbetinde “Resulullah efendimizin sünnetine tam uyan Mürşid-i Kamillerde Resulullah Efendimiz üzere gül kokusu yayarlar” buyurmuştu. Bu sohbet daha sonrası mescidin gül koktuğunu birfazlaca insan anlattı.
“Bu devranda, bu kentte İslam’ı nasıl yaşayacağım, kimden öğreneceğim?” diye düşünürken, 1980 Mart ayının 18’inde bir namaz daha sonrası birkaç arkadaşla birlikte kendimi, Allah dostu, gönüller Sultanının yanında buldum. Bizi yanına hakikat çağırdı. Ellerimiz dizler üzerindeydi. Ellerimiz birbirimizin eline dokunuyor, muhabbet ve feyzin devamını, iletilmesini sağlıyordu. O, gönülden “Estağfirullah” derken, gönüllerimizdeki dehşet ve tasaların yıkandığını hissediyorduk. O günkü zikir meclisinde gönlümüze dolan muhabbet ve feyzi anlatamam.
Güya Abdulkadir Es Sufi’nin Fas’ta yaşadığı hakikat seyahatinin bir benzerini ben de İstanbul’da yaşıyordum o günlerde…
Hocaefendi’nin yanından ayrıldığımızda güya bir ırmağın berrak sularında yıkanmış üzere hissediyordum kendimi. O günden daha sonra etrafındaki sevgi ve muhabbet halkasında bulunmaya can atıyordum. Lakin 8 ay daha sonra Mehmed Zahid Efendi’nin vefatıyla sarsıldım. Uzun mühlet kendime gelemedim.
Çok şükür ki Onun yerine geçen yeni Üstadımız, Mürşidimiz, her bir evladını yine sevgi ve muhabbet halkasında birleştiriverdi. Hadisi şerifleri okuyup anlatırken adeta Resulullah Efendimizin (SAV) huzurunda üzere manevi bir atmosfer yaşattı.
Mahmud Esad Coşan Hocaefendi de “yoldaki işaretleri” her fırsatta hatırlatırdı bize: “Tasavvuf yar olup bar olmamaktır, gül-ü gülzar olup har olmamaktır.” kederi. “Tasavvuf; Allah’ın buyruklarını tutmak, yasaklarından kaçmak ve hoş huylu olmaktır.” kaygısı.
Gariplerin Kitabı’nda da anlatıldığı üzere, yaşanan çağın buhranları karşısında ruhu köşeye sıkışan ve bir tahlil ve hakikat yolu arayan ‘garipler’ için her devirde Allah dostları ve Gönül sultanları var. “Her arayan bulmaz ancak bulanlar fakat arayanlardır.” Tasavvufun hakikat ve beceri bilgisi ve hakikat seyahati yeryüzündeki en bedelli arayış olsa gerek…
Bir hakikat yolcusunun anılarını anlatan Gariplerin Kitabı, bir dizi sinema olarak yayınlansa epeyce beşere etki eder diye düşünüyorum. Akıl Oyunları, Yeşil Yol vs. üzere başarılı ruhsal sinemaların yanında, Yunus Emre dizisi üzere tasavvufi üretimlere benzeri öteki eserler de sinema lisanıyla günümüz insanına anlatılmalı.”
“Ian Dallas” ismiyle 1930 yılında İskoçyalı Hristiyan bir ailede dünyaya gelen Abdülkadir es-Sufi, gençlik senelerında senarist ve aktör olarak kimi sinema imallerinde yer aldı. Fas’ın Fes kentinde 1963 yılında Müslümanlığı seçen Abdülkadir es-Sufi, daha sonra İslam hukuku ve tasavvuf alanına eğildi. Mutasavvıf Abdülkadir es-Sufi, geçtiğimiz ağustos ayında Güney Afrika’nın Cape Town kentinde hayatını kaybetti.
Afiyet Hastanesi Başhekimi Uzm. Dr. Selahattin Semiz, Abdülkadir es-Sufi’yi kaleme aldı:
TERCÜME-İ HALİ
1930 yılında İskoçya’da doğan Abdülkadir Es-Sufi (Ian Dallas) Şazeliyye tarikatı (Darkaviyye kolu) piri ve Dünya Murabıtun Hareketi kurucusudur. İslam, tasavvuf ve siyaset teorisi üzerine birfazlaca kitabın müellifidir. 1967’de İslam’ı kabul etmedilk evvel oyun muharriri ve aktördü.
Abdülkadir Es-Sufi, 1967 yılında Ramazan’ın arefe günü Marakeş’teki Karaviyyin Mescidinde Müslüman olur ve sonraki yaz Meknes’te küçük bir zaviyede yaşayan Darkavi piri Muhammed İbn El-Habib’e bir mürid olarak intisap eder. Piri kendisine yeni hayatına uygun bir isim verir. Artık ismi Ian Dallas değil Abdulkadir Es-Sufi’dir.
Fas’ta bir süre kalarak manevi eğitim için gerekli olan temel tahsil sürecini pirinin nezaretinde tamamladıktan daha sonra, edinmiş olduğu bilgiyi Batıdaki insanlara aktarmak için İngiltere’ye döner. Kısa mühlet içerisinde etrafında küçük bir Müslüman topluluk oluşur. Norwich’te bir bina alarak oraya taşınırlar ve Darkavi Enstitüsü’nü kurarlar. “Diwan Press” ismi altında kurdukları yayınevinden çeşitli kitaplar yayınlamanın yanı sıra “İslam” isimli bir mecmua çıkartmaya başlarlar.
Abdülkadir Es-Sufi, evvel kendi Müslüman oluşunu da içeren İslam’ı ve tasavvufu anlatan “Gariplerin Kitabı”nı muharrir. ondan sonrasında bankacılık sistemi üzerine birinci tenkitlerini kaleme aldığı “Cihad”dan daha sonra Müslümanın fazlaca taraflı bir toplumsal dönüşüm uğraşı verebilmesi için gerekli olan eğitimi saptamaya çalıştığı “Temel İslami Eğitim” isimli kitabı gelir.
Kaynağını Hendek savaşından alan, tarihte Murabitunlar ve Senusilerle özdeşleşen Ribat modelini savunan Es Sufi; bu eğitimle İslam’ın bütünsel gerçekliğinin öğrenilmesini ve iç dünyanın dönüştürülerek, benliğin dünya tutkularından arınabilmesini, bu biçimdelikle kişinin hem dünyevi endişelerden birebir vakitte dünya ortasındaki köleliğinden kurtulabilmesini gayeler.
Üstadın yeni bir insanın, insanı kâmilin ortaya çıkması için yazdığı “Afrikalı Bir Müslümana Mektup” isimli kitap O’nun tefekkür dünyasındaki son evredir. Son senelerda çalışmalarını hilafet, bankacılık ve İslam dinarı üzerine ağırlaştıran Es Sufi, biroldukça kere Türkiye’yi ziyaret etmiş, Türklerin İslam dünyasındaki tartısı ve tarihte oynadıkları kıymetli rolü işleyen birfazlaca değerli makaleyi kaleme almıştır. Güney Afrika Cumhuriyetinde kurmuş olduğu üniversite ve başka kurumlarla hizmetini devam ettiren Üstad, 1 Ağustos günü 90 yaşında vefat etmiştir.
GARİPLERİN KİTABI: BİR HAKİKAT SEYAHATİ
Gariplerin Kitabı ve Abdulkadir Es Sufi ile tanışmam 1979 yılı Aralık ayında oldu. Tıp Fakültesinin birinci yılında Vefa’da İlim Yayma Vakfına ilişkin Ekmekçizade Medresesine bitişik yurt odalarında kalıyordum.
Sağ-sol çatışmalarının, ideolojik arbedelerin, sokak şovları ve çatışmaların tepe yaptığı devirlerdi. Üniversitelerde bu kaotik ortamdan etkilenmiş, olaylar ve boykotlarla öğretim ve eğitim fazlaca güç yapılır hale gelmişti. Öğrenci yurdunda hem üniversite derslerine çalışırken birebir vakitte konferanslar ve seminerle ile toplumsal olarak gelişmeye çalışıyorduk. Öğrenci yurdunda vakit zaman bilgi müsabakaları da yapılıyordu. Yapılan bir bilgi yarışında ödül olarak bana Gariplerin Kitabı‘nı ikram etmişlerdi. Merakla ve severek okudum. Birinci başta ağır ve anlaşılmaz gelen tasvirler, konuşmalar, tanımlamalar… daha sonrasında Gariplerin Kitabı’ndaki hakikati arayan adamla yolumuz kesişti.
Gariplerin Kitabı’nda Abdulkadir Es Sufi, bir kütüphane müdürünün hayatını, hakikati arayışını, Müslüman oluşunu ve tasavvufu tanımasını anlatır. Londra Devlet Kütüphanesi Müdürü olarak çalışırken ortasındaki problem ve buhranları, psikolojisini ve ömrü sorgulamasını bir hatıra defteri tadında müellif.
Yazdığı anı defterinde Londra kütüphanesinde edindiği ayrıntıların, mevki ve makamın, konforun onu tatmin etmediğini, yüzeysel ayrıntıların hayatın manası ve nasıl yaşanacağı konusunda ona bir yol göstermediğini söyler. Londra Kütüphanesi müdürü iken odasında eski uygarlıklara ilişkin olduğunu düşündüğü bir sınır levhasının manasını okuyunca fazlaca etkilenir:
“Her arayan bulmaz, lakin bulanlar fakat arayanlardır.” (Beyazid-i Bestami)
Kütüphane müdürünü, bir gün eski müdürün uzak doğu kökenli bir arkadaşı ziyaretine gelir. Onunla sohbetinde söylemiş olduklerine epey şaşırır: “Dostum sende bizdensin, aradığın şey uzakta değil, kalbindedir.”
Kütüphane müdürü ve arkadaşları her hafta perşembe günü akşam buluşarak entelektüel konularda sohbet ederler. Genelde ideoloji, sosyoloji ve lisan bilgisi alanında uzman olan dostları ile toplumsal ve ruhsal konularda fikir alışverişinde bulunurlar. Bu konuşmaların birinde Abdulkadir Es Sufi, Çinli bir bilgenin ve Fas’lı bir Şazeli Pirinin mektuplarını çeviri ettirerek okur. Arkadaşları bu sohbeti olağanüstü enteresan bulurlar, ancak o aradığı ömrün temel mana bilgisini bulamamıştır çabucak hemen.
Bu hisler ortasında, ruhi tansiyon ve arayışın verdiği hüzünle gözlerinden yaş dökülerek biraz ferahlamak için çıktığı bahçede eski elbiseler içerisinde garip bir dervişle karşılaşır. Derviş adeta onun içini biliyormuş üzere gözlerine bakarak “Deveyi merkep pazarında bulamazsın” der. Ne yapmalıyım diye sorunca derviş O’nun gözyaşlarını eliyle silerken “Bu yol oraya gider” der.
daha sonraki günlerde Ian Dallas, kütüphanede eski yazma bir yapıtı incelerken kitabın sayfaları içinden bir kâğıt modülü düşer. Kâğıt kesimini çeviri aletinden geçirip okuyunca daha epey heyecanlanır:
“Eğer gökyüzünün altında beceri arayanların ilminden daha kıymetli bir bilgi olduğunu bilseydim, hayatımı bu yola adar, onu buluncaya kadar da kimseye bir şey söylemezdim” (Cüneyd-i Bağdadi)
Abdulkadir Es Sufi bu kere ‘marifet’ sözünün ve bilgisinin üzerine ağırlaşır. Kendi kendine sorular sormaya başlar: “Nedir bu beceri?”, “İnsanın tüm hayatını vereceği ve asla vazgeçmeyeceği bilgi beceri midir?” diye. Bu üzere sorularla zihni ve gönlü dolmaya başlar.
Kütüphaneye yakın bank üzerinde oturup düşünürken bir daha birebir garip dervişle karşılaşır. Derviş bankta yanına oturur ve kendi halinde konuşur üzere şu kelamları yenidenlar: “Marifet mi? Yoksa bütün istediğin birtakım şeyler hakkında kolay bilgi mi?”
Abdulkadir Es Sufi, bu dervişle bir müddet sorular ve karşılıklar üzerinde konuştuktan daha sonra “Ne yapmalıyım?” diye sorar. Derviş, “bu biçimde olmaz, evvel alnın yere gelmeli” der. Şaşkınlıkla “Senin önünde mi?” der. Derviş “elbet hayır! Kendisinden öbür ilah olmayan Allah’ın önünde” diye karşılık verir. Müdür, bulundukları parkın çimleri üzerinde secdeye kapanırken, ortasında derin bir sükûnet ve derinlik hisseder
Ian Dallas, o günkü hislerini şöyleki anlatır: “Secde ettiğim yer, yeryüzü toprağıdır ve yanımda yöremde, üzerimde altımda, bir yıldızlar kainatı dönüp durmaktadır. Ve ömrümde birinci sefer yeryüzünde kendimi yurdumda hissettim. Alnım çimenlere değdiğinde hiçbir şey bilmediğimi anlamıştım. O ana kadar benim ömrüm bir uykudan ibaretti. O parkta, çimenler üzerine secde ederken birinci vakit içinderda uykumu bozdum. Ve yarın şafakta bu garip dervişle çöle gerçek yola çıkacağım. Şayet hakikati arıyorsanız, ömrünüz tekrar eskisi üzere olmamalı.”
Müdür’ün günlüğünü takip ederek Gariplerin Kitabı’nı arayan ve Hakikat-Marifet seyahatini bir belgesel tadında yazan Abdulkadir Es Sufi, kitabın devamında Müslüman oluşunu, hissettiklerini ve gönül-zihin dünyasındaki değişimleri anlatır. Müslüman şahısların hayatları ile İslamiyet’in özü hakkında bildikleri içindeki tezatlar onu şaşırtır. Klasik bedeller, İslam dünyasında bayanın yeri, kanlı bir tarih vs. üzere daha evvel zihnindeki sorular onu huzursuz eder.
Yaşadığı iç çatışmalardan bir arkadaşının kelamı ile çıkış bulur: “İslam bu değil. İslam’ı çarşıda yan gelip yatarak bulamazsın. Kamil mümin birine az, pek az rastlarsın”
Ian Dallas, Müslüman olduktan daha sonra İslam’ı tam yaşamak için bir arkadaş kümesine ve mürşide muhtaçlığı olduğunu anlar. Her gördüğü Müslümanda irfan ve gönül dünyasını geliştirecek hikmetler arar. Allah dostlarının yazdıklarını okumaya başlar, Beyazıd-ı Bestamî, Şiblî ve Cüneyd-i Bağdadî üzere mürşidlerin hayatlarını ve kelamlarını okur. Onlarda gördüğü hikmet ve irfanı öğrenebileceği bir mürşid arar. Gördüğü derviş meşrep birkaç meczubun halinden etkilenir. Lakin onların müstağni ve münzevi hali karşısında aradığının onlar olmadığını anlar.
Afrika’da katıldığı bir zikir ve Kur’an meclisinde adeta tüm bedeninin zikrettiğini hisseder. Zikir meclisi daha sonrası okunan Kuran-ı Kerim’in gönüllerini nasıl berrak bir pınar üzere yıkadığını hisseder. “Cennet bahçelerinin yanından geçerken durun ve onlara katılın, o bahçeler zikir meclisleridir.” Hadisi şerifinin manasını birincilerine kadar hisseder.
Bu günlerin akabinde tanıdıkları bir imam vasıtasıyla bilinen bir mürşidi bulmak için yola çıkar. Birkaç konak yerinde bulamadıkları mürşidi ile bir bedevinin meskeninde karşılaşır. Anlattığı üzere o mürşidi ararken, aslında mürşidi onu bulmuştur. Onun yanında otururken ortasında duyduğu sükûnet ve sıcaklığı daha sonraki senelerda kitabında anlatır.
Ian Dallas’ın sonrasındasındaki eğitim devri mürşidinin tanında ve başka dervişlerle birlikte geçer. İslam’ı, Kuranı ve sünneti bu dergâhta yaşayarak öğrendiği üzere hayatı ve nefsin oyunlarını da öğrenir. Tasavvufta birinci imtihanı kahvaltı alışkanlığı yüzünden olur. Dervişlerle birebir sofrada birlikte kahvaltı yapmak istemeyen eski müdür, bunun nefsinin bir oyunu olduğunu anlar. Tasavvufun birinci dersi, dervişlerle birlikte tıpkı sofrada az ve huzur ortasında yemektir.
Tasavvufta fark ettiği öteki bir dersi ise yalnızlık üzerinedir. Birinci vakit içinderda yalnız kalmak, derin niyetlere dalmak istemektedir. Ancak dervişler sıradan mazeretlerle daima yanında olurlar. daha sonra bunu fark eden bir derviş “Peygamberimiz, şeytan tek adamla birliktedir” buyurmuş diye onu güzellikle uyarır.
Abdulkadir Es Sufi, dervişlere ısrarla tasavvufun ne olduğunu sorar. Sonunda aldığı karşılık gönlünü tatmin eder. “Tasavvuf; Allah’ın buyruk ve yasaklarına uymak, O’nu sevmek ve yarattığı her şeye karşı merhametle davranmaktır, böceklere bile!”
GARİPLERİN KİTABI’NDAN ALLAH DOSTUNA GİDEN YOL
1979 yılında okuduğum Gariplerin Kitabı, garip bir biçimde bana yol gösterici oldu. Üniversitenin birinci yılları benim için de pek güç geçiyordu. 1979 Kasım ayında babam ani bir kalp krizi ile vefat etmişti. İnsanın hayatta en hayli güvendiği, dayandığı insanı kaybetmesinin ne olduğunu üniversite öğrenimimin birinci yılında yaşadım. aslına bakarsan pek kaotik bir ortamda olan üniversiteler, gençlik hareketleri ve ideolojik çatışmalar ömrümü alt üst etmiş, ömrü ve manasını sorgulamaya başlamıştım. Tıp fakültesindeki dersler, anatomi, fizyoloji, histoloji, embriyoloji vs. üzere başımdaki sorulara yanıt vermek yerine karmaşayı daha da artırıyordu.
Üniversitede biroldukça insanın “Her şeyi biliyorum, tüm soruların yanıtı bende” der üzere konuşmaları, arayış içerisindeki zihnimi daha fazlaca rahatsız ediyordu. Büyük kentin kalabalıkları içinde vakit zaman maksatsız, gayesiz, anlamsız, yapayalnız dolaşıyor, başımdaki sorulara zihin dünyamdan yanıtlar arıyordum.
Bu arayışlar içerisinde iken Gariplerin Kitabı karşıma çıktı. Bu eser, bu biçimdea kadar okuduğum romanlar, anılar ve öbür kitaplardan çok farklı idi. Kitabı biroldukça arkadaşıma da tavsiye etmiştim. “Her arayan bulmaz, lakin bulanlar fakat arayanlardır.” Kelamı artık beni kuşatmaya başlamıştı.
Zira ben de gönlünün götürdüğü yere gitmek isteyen, gönlünü dinleyen bir insandım. Hakikaten bir kaç ay daha sonra bir Miraç Gecesi Gönüller Sultanı olan bir Allah dostu ile karşılaştım. Bir insan-ı kâmil mektebinin son halkalarından biri olan Mehmed Zahid Efendi, Fatih’te İskenderpaşa Camii’nde Miraç gecesi hakkında epey kısa bir konuşma yaptı: “Miraç, günahlardan arınıp, zikir ve namazla göğe yükselmektir. Lakin temel olan göğe yükseldikten daha sonra, rahmet olup gönüllere yağmaktır.”
Mehmed Zahid Efendi’nin görünüşü ile sesi ve heybeti ile insanı gönülden saran, mıknatıs üzere çeken, içini muhabbetle dolduran bir hali vardı. İnsan birinci gördüğü andan itibaren büyük bir sevgi ile O’nu görmek, O’nun sohbetinde olmak istiyordu.
Bir sohbetinde “Resulullah efendimizin sünnetine tam uyan Mürşid-i Kamillerde Resulullah Efendimiz üzere gül kokusu yayarlar” buyurmuştu. Bu sohbet daha sonrası mescidin gül koktuğunu birfazlaca insan anlattı.
“Bu devranda, bu kentte İslam’ı nasıl yaşayacağım, kimden öğreneceğim?” diye düşünürken, 1980 Mart ayının 18’inde bir namaz daha sonrası birkaç arkadaşla birlikte kendimi, Allah dostu, gönüller Sultanının yanında buldum. Bizi yanına hakikat çağırdı. Ellerimiz dizler üzerindeydi. Ellerimiz birbirimizin eline dokunuyor, muhabbet ve feyzin devamını, iletilmesini sağlıyordu. O, gönülden “Estağfirullah” derken, gönüllerimizdeki dehşet ve tasaların yıkandığını hissediyorduk. O günkü zikir meclisinde gönlümüze dolan muhabbet ve feyzi anlatamam.
Güya Abdulkadir Es Sufi’nin Fas’ta yaşadığı hakikat seyahatinin bir benzerini ben de İstanbul’da yaşıyordum o günlerde…
Hocaefendi’nin yanından ayrıldığımızda güya bir ırmağın berrak sularında yıkanmış üzere hissediyordum kendimi. O günden daha sonra etrafındaki sevgi ve muhabbet halkasında bulunmaya can atıyordum. Lakin 8 ay daha sonra Mehmed Zahid Efendi’nin vefatıyla sarsıldım. Uzun mühlet kendime gelemedim.
Çok şükür ki Onun yerine geçen yeni Üstadımız, Mürşidimiz, her bir evladını yine sevgi ve muhabbet halkasında birleştiriverdi. Hadisi şerifleri okuyup anlatırken adeta Resulullah Efendimizin (SAV) huzurunda üzere manevi bir atmosfer yaşattı.
Mahmud Esad Coşan Hocaefendi de “yoldaki işaretleri” her fırsatta hatırlatırdı bize: “Tasavvuf yar olup bar olmamaktır, gül-ü gülzar olup har olmamaktır.” kederi. “Tasavvuf; Allah’ın buyruklarını tutmak, yasaklarından kaçmak ve hoş huylu olmaktır.” kaygısı.
Gariplerin Kitabı’nda da anlatıldığı üzere, yaşanan çağın buhranları karşısında ruhu köşeye sıkışan ve bir tahlil ve hakikat yolu arayan ‘garipler’ için her devirde Allah dostları ve Gönül sultanları var. “Her arayan bulmaz ancak bulanlar fakat arayanlardır.” Tasavvufun hakikat ve beceri bilgisi ve hakikat seyahati yeryüzündeki en bedelli arayış olsa gerek…
Bir hakikat yolcusunun anılarını anlatan Gariplerin Kitabı, bir dizi sinema olarak yayınlansa epeyce beşere etki eder diye düşünüyorum. Akıl Oyunları, Yeşil Yol vs. üzere başarılı ruhsal sinemaların yanında, Yunus Emre dizisi üzere tasavvufi üretimlere benzeri öteki eserler de sinema lisanıyla günümüz insanına anlatılmalı.”