David Nield
Beşerler on binlerce yıl evvel mağaralarda yaşıyorlardı ve mağaraları bugün yaptığımızdan epey öteki yollarla keşfettiler. Çağdaş el fenerlerine sahip olmasalar da bu büsbütün karanlıkta yaşadıkları manasına gelmiyordu. Bir küme araştırmacı, kaya sanatından toplumsallaşmaya varıncaya kadar antik mağaralarda süren hayata ait daha fazla bilgi edinmek hedefiyle üç yaygın antik aydınlatma tekniğini bir daha yarattı: Bunlar meşaleler, yağ lambaları ve odun ateşiydi.
ELLİ BİN YILLIK TEKNİKLER
Tekniklerin her üçü de yaklaşık 50 bin yıl evvel başlayan Üst Paleolitik Dönem’de kullanılmıştı; araştırma grubu, ondan sonrasında aydınlatma araçlarını uygulamaya geçirdi ve bu aydınlatma kaynaklarının İspanya’daki Isuntza-1 Mağarası ortasındaki etkinliklerini inceledi.
Araştırmacılar yayınladıkları makalede, “İnsanlar […] mağaraların derin kısımlarına ulaşmak için ışığa gereksinim duyarlar ve bu yerlere gerçekleştirdikleri ziyaretler de aydınlatma sistemlerinin fizikî özelliklerine bağlıdır” diyorlar: “Işığın yoğunluğu, tesir yarıçapı, ışıma çeşidi ve ışığın renk sıcaklığı, etrafın algılanmasını ve mağara ortasındaki (bir sanatın icra edilmesi, cenaze merasimleri ve mağaranın keşfedilmesi gibi) insani faaliyetler üzerinde belirleyicidir.”
Araştırmacılar mağarayı, arkeolojik yapıtlardan esinlenerek üretilen sarmaşık, ardıç, meşe, huş ağacı ve çam reçinelerinden yapılmış beş meşale, (inek ve geyik kemiği iliği gibi) hayvansal yağlar yakılan iki yağ lambası ve meşe ve ardıç odunuyla yakılan küçük bir odun ateşi üzere sekiz farklı ışık kaynağıyla donattılar.
HER KAYNAK KENDİNE HAS AVANTAJLARA SAHİP
Her bir aydınlatma kaynağının parlaklığı, ne kadar müddetle yandığı ve ürettikleri ısı da dahil olmak üzere, mağara ağının ortasında (iki geniş ve açık alan ile bir tünelde) çeşitli ölçümler gerçekleştirildi.
Odundan yapılan meşaleler etrafı keşfetmek ve hareket etmek doğrultusunda en kullanışlı araç üzere görünüyorlardı: Yanma müddetleri uzundu (ortalama 41 dakika), (neredeyse altı metre aralığa kadar) her tarafa ışık saçıyorlardı ve sağa sola sallayarak basitçe ateşi harlanabiliyordu. Ne var ki, beraberinde epeyce fazla duman çıkarıyorlardı. nazarance küçük alanları daha uzun bir süre aydınlatmak için en yeterli fonksiyon gösteren yağ lambaları, fazlaca fazla duman çıkarmadan bir saatten çok yandı; tıpkı vakitte, ışıkları meşalelerden yayılan ışığın yalnızca yarısı kadar arayı aydınlatıyordu.
Odun ateşine gelince, çıkardığı ağır duman sebebiyle 30 dakika daha sonra söndürülmesi gerekmişti; öte yandan, 6.6 metrelik bir arayı aydınlatıyordu. Araştırmacılar, ateşin âlâ havalandırılan bir yerde yakılması ya da kendi konveksiyon akımlarını üretecek kadar büyük olması gerektiğini söz ediyorlar.
Bu deneyler, bize, Üst Paleolitik Dönem’de yaşayan insanların tünelleri keşfetme, mağaraların daha derin kısımlarında yaşama ve nitekim de mağara sanatını icra etme mevzularında ne üzere kısıtlamalar altında kalacakları konusunda kâfi fikir veriyor.
KAYA SANATI ATEŞTEKİ TİTREMELERİ TAKLİT ETTİ
Ars Technica mecmuasının bildirdiği kadarıyla, kimi uzmanlar antik mağara sanatının ziyadesiyle titrek, kararsız bir aydınlatma kaynağını baz alarak tasarlandığını ve hatta ışıktaki titremeler üzere bir göz yanılsamalarını taklit etmek doğrultusunda boyanmış olabileceklerini argüman ediyorlar. Bu problem, yeni araştırmanın husus edindiği bir detay olmasa da araştırma grubu, bu meşalelerin, lambaların ve odun ateşlerinin, Paleolitik Dönem’e ilişkin sanat yapıtlarıyla tanınan İspanya’daki Atxurra mağiçinde nasıl iş nazaranceğini görmek hedefiyle aydınlatma ölçümlerini kullanarak bir simülasyon gerçekleştirdi.
Meşale ve yağ lambalarından yayılan ışık kâfi arayı aydınlatamayacağından, mağara duvarlarında bulunan sanat yapıtlarını aydınlatabilmek için odun ateşine gereksinim duyulmuş üzere görünüyor. Yeni çalışmanın ardındaki takım, çalışmayı sadece bu çeşit bir araştırmanın başlangıcı olarak görüyor; atalarımızın mağaralarda geçen vakit içinderını nasıl geçirdiklerini daha yanlışsız anlamak için daha fazla ışık kaynağı ve yakıt tipi denenebilir ve daha fazla ortamda deneyler yapılabilir.
Araştırmacılar, makalelerinde, “Paleolitik Dönem’deki aydınlatmayla ilgili deneylerimiz, bu vakitte mağaraların beşerler tarafınca kullanılmasına yönelik planlama ve atalarımızca mağaraların derin bölgelerinde yürütülen faaliyetleri gerçekleştirmek için kullanılan aydınlatma araçlarının ehemmiyetine işaret ediyor” diyorlar.
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Beşerler on binlerce yıl evvel mağaralarda yaşıyorlardı ve mağaraları bugün yaptığımızdan epey öteki yollarla keşfettiler. Çağdaş el fenerlerine sahip olmasalar da bu büsbütün karanlıkta yaşadıkları manasına gelmiyordu. Bir küme araştırmacı, kaya sanatından toplumsallaşmaya varıncaya kadar antik mağaralarda süren hayata ait daha fazla bilgi edinmek hedefiyle üç yaygın antik aydınlatma tekniğini bir daha yarattı: Bunlar meşaleler, yağ lambaları ve odun ateşiydi.
ELLİ BİN YILLIK TEKNİKLER
Tekniklerin her üçü de yaklaşık 50 bin yıl evvel başlayan Üst Paleolitik Dönem’de kullanılmıştı; araştırma grubu, ondan sonrasında aydınlatma araçlarını uygulamaya geçirdi ve bu aydınlatma kaynaklarının İspanya’daki Isuntza-1 Mağarası ortasındaki etkinliklerini inceledi.
Araştırmacılar yayınladıkları makalede, “İnsanlar […] mağaraların derin kısımlarına ulaşmak için ışığa gereksinim duyarlar ve bu yerlere gerçekleştirdikleri ziyaretler de aydınlatma sistemlerinin fizikî özelliklerine bağlıdır” diyorlar: “Işığın yoğunluğu, tesir yarıçapı, ışıma çeşidi ve ışığın renk sıcaklığı, etrafın algılanmasını ve mağara ortasındaki (bir sanatın icra edilmesi, cenaze merasimleri ve mağaranın keşfedilmesi gibi) insani faaliyetler üzerinde belirleyicidir.”
Araştırmacılar mağarayı, arkeolojik yapıtlardan esinlenerek üretilen sarmaşık, ardıç, meşe, huş ağacı ve çam reçinelerinden yapılmış beş meşale, (inek ve geyik kemiği iliği gibi) hayvansal yağlar yakılan iki yağ lambası ve meşe ve ardıç odunuyla yakılan küçük bir odun ateşi üzere sekiz farklı ışık kaynağıyla donattılar.
HER KAYNAK KENDİNE HAS AVANTAJLARA SAHİP
Her bir aydınlatma kaynağının parlaklığı, ne kadar müddetle yandığı ve ürettikleri ısı da dahil olmak üzere, mağara ağının ortasında (iki geniş ve açık alan ile bir tünelde) çeşitli ölçümler gerçekleştirildi.
Odundan yapılan meşaleler etrafı keşfetmek ve hareket etmek doğrultusunda en kullanışlı araç üzere görünüyorlardı: Yanma müddetleri uzundu (ortalama 41 dakika), (neredeyse altı metre aralığa kadar) her tarafa ışık saçıyorlardı ve sağa sola sallayarak basitçe ateşi harlanabiliyordu. Ne var ki, beraberinde epeyce fazla duman çıkarıyorlardı. nazarance küçük alanları daha uzun bir süre aydınlatmak için en yeterli fonksiyon gösteren yağ lambaları, fazlaca fazla duman çıkarmadan bir saatten çok yandı; tıpkı vakitte, ışıkları meşalelerden yayılan ışığın yalnızca yarısı kadar arayı aydınlatıyordu.
Odun ateşine gelince, çıkardığı ağır duman sebebiyle 30 dakika daha sonra söndürülmesi gerekmişti; öte yandan, 6.6 metrelik bir arayı aydınlatıyordu. Araştırmacılar, ateşin âlâ havalandırılan bir yerde yakılması ya da kendi konveksiyon akımlarını üretecek kadar büyük olması gerektiğini söz ediyorlar.
Bu deneyler, bize, Üst Paleolitik Dönem’de yaşayan insanların tünelleri keşfetme, mağaraların daha derin kısımlarında yaşama ve nitekim de mağara sanatını icra etme mevzularında ne üzere kısıtlamalar altında kalacakları konusunda kâfi fikir veriyor.
KAYA SANATI ATEŞTEKİ TİTREMELERİ TAKLİT ETTİ
Ars Technica mecmuasının bildirdiği kadarıyla, kimi uzmanlar antik mağara sanatının ziyadesiyle titrek, kararsız bir aydınlatma kaynağını baz alarak tasarlandığını ve hatta ışıktaki titremeler üzere bir göz yanılsamalarını taklit etmek doğrultusunda boyanmış olabileceklerini argüman ediyorlar. Bu problem, yeni araştırmanın husus edindiği bir detay olmasa da araştırma grubu, bu meşalelerin, lambaların ve odun ateşlerinin, Paleolitik Dönem’e ilişkin sanat yapıtlarıyla tanınan İspanya’daki Atxurra mağiçinde nasıl iş nazaranceğini görmek hedefiyle aydınlatma ölçümlerini kullanarak bir simülasyon gerçekleştirdi.
Meşale ve yağ lambalarından yayılan ışık kâfi arayı aydınlatamayacağından, mağara duvarlarında bulunan sanat yapıtlarını aydınlatabilmek için odun ateşine gereksinim duyulmuş üzere görünüyor. Yeni çalışmanın ardındaki takım, çalışmayı sadece bu çeşit bir araştırmanın başlangıcı olarak görüyor; atalarımızın mağaralarda geçen vakit içinderını nasıl geçirdiklerini daha yanlışsız anlamak için daha fazla ışık kaynağı ve yakıt tipi denenebilir ve daha fazla ortamda deneyler yapılabilir.
Araştırmacılar, makalelerinde, “Paleolitik Dönem’deki aydınlatmayla ilgili deneylerimiz, bu vakitte mağaraların beşerler tarafınca kullanılmasına yönelik planlama ve atalarımızca mağaraların derin bölgelerinde yürütülen faaliyetleri gerçekleştirmek için kullanılan aydınlatma araçlarının ehemmiyetine işaret ediyor” diyorlar.
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)