Medicana International Samsun Hastanesi Göğüs Cerrahisi Kısmından Op. Dr. H. Ulaş Çınar; Bölgesel çok terlemenin toplumda bilhassa toplumsal alanda kişiyi olumsuz etkileyen istenmeyen bir durum olarak ortaya çıkan bir sıhhat sorunu olduğuna dikkat çekerek teşhis ve tedavisi konusunda bilgi verdi;
Olağan Terleme (hidrozis) nedir, çok terleme (hiperhidrozis) nedir?
Olağan Terleme etraf sıcaklığı yahut duygusal etkenlere fizyolojik bir yanıt olarak beyindeki kimi özel bölgelerce ter bezlerinin uyarılması kararı oluşur. Uyarılan ter bezlerinden buharlaşma yoluyla salınan sıvının ve bedende birikmesi ile bedenin serinletilmesi sağlanır. Olağan ölçülerdeki terleme ölçüsü 1ml/m2 den daha az olan terlemedir.
Çok terleme ise bedende sempatik hudut sistemi denilen irade dışı çalışan sistem ile ter bezlerinin çok uyarılması kararı fizyolojik muhtaçlığın ötesinde terleme olmasıdır. Önemli çok terlemesi olan hastalarda 40 ml/m2 ‘yi aşan ölçüde ter üretilebilir.
Çok terlemenin ölçünün ölçebilen testler var mı?
Hastanın lokal terleme ölçüsünü anlamak için testler bulunmakta olup bu testler pratikte pek kullanılmamaktadır. Teşhis, genel olarak hastanın şikayeti ve hekimin bu durumu gözlemlemesi ile konmaktadır. Çok terlemenin derecesini belirleyen hastalık skalası kullanılabilir.
1-hafifçe terleme bariz değil günlük yaşantıyı etkilemiyor
2-orta derecede terleme tolere edilebilir günlük yaşantıyı etkiliyor
3-şiddetli terleme kısmen tolere edilebilir, günlük yaşantıyı çoğunlukla etkiliyor.
4-fazlaca şiddetli terleme tolere edilemez, günlük yaşantıyı ebediyen etkiliyor.
Bu skalaya nazaran çok terlemenin derecesi sınıflandırılabilir.
Çok terleme için ne vakit doktora gidilmelidir?
Bu durum, kişinin günlük aktivitelerini, ruhsal durumunu ve toplumsal yaşantısını etkiliyorsa, şöyleki ki; tokalaşmaktan, beşerlerle tanışmaktan çekiniyor, kalem tutamıyor, el aletlerini kullanamıyorsa, kesinlikle tedavi edilmelidir
Herkes tıpkı biçimde mi terler? Terlemenin çeşitleri var mıdır?
Anatomik dağılım olarak İki türlü terleme vardır lokal ve yaygın olmak üzere. Lokal terlemenin en sık rastlanan alt kümesi ise pirme(idyopatik, sebebi bilinmeyen) çok terlemedir. Bu lokal primer aşrı terleme olgularında koltukaltları, avuç içi, ayak tabanları, baş-boyun bölgesi üzere aşikâr özel bölgelerde çok terleme olur.
niçini bilinmeyen bu hastalıkta altta yatan öbür bir hastalık bulunmaz. Lokal çok terleme erken çocukluk devrinde başlar, ergenlik devrinde artma eğilimi gösterir. Ekseriyetle avuç içleri erken çocukluk periyodunda, koltuk altı bölgesi ergenlik devrinde, baş-boyun bölgesi ise erken erişkin periyotta şiddeti artar. Nüfusun yaklaşık %3’ünde görülür
Hastalar tabibe genelde 18-25 yaş içinde başvurur. Öğrenci olanlar ıslak el ile tutulan ödevlerinin lekelendiğini, kalem boyasının aktığından, bilgisayar klavyesinde ter birikmesinden şikayetçi olurlar.
Bu hastalar küçüklüklerinden beri şikayetlerinin olduğunu ve ilerleyen yaşla birlikte toplumsal bağlantılarında sorun yaşadıklarını söz ederler. Bu durum kimi hastalarda meslek seçimine ve hastanın ruhsal durumuna dahi tesir eder. Çok terleme, gerilim anında gözlenebildiği üzere hiç bir tesir olmaksızın da gerçekleşebilir.
Lokal hiperhidroz yaz aylarında daha şiddetlenir. Kuru bir el rastgele bir gerilim anında dakikalar ortasında sırılsıklam olabilir. Vakit zaman akan bu ter tabana damlar. Çoklukla geceleri bir sorun oluşturmaz. Hem erkeklerde birebir vakitte bayanlarda görülebilir.
Sekonder çok terleme ise aşikâr bir niçine bağlı olan terlemedir ve tüm bedeni etkilemektedir (yaygın terleme). Genelde erişkinlerde görülür. Çok terleme hem uyurken tıpkı vakitte uyanıkken oluşur.
Yaygın çok terleme niçinleri ne olabilir?.
1 Enfeksiyonlar 2. Endokrin bozukluklar yahut değişiklikler (hipertiroidizm, hiperpituitarizm, diabetes mellitus, menopoz, hamilelik, feokromasitoma, karsinoid sendrom, akromegali) 3. Nörolojik bozukluklar (parkinsonizm) 4. Malignensiler (myeloproliferatif sendromlar, Hodgkin hastalığı) 5. İlaçlar (antidepresanlar) 6. Zehirlenmeler 7. Alkol ve uyuşturucu unsurlar 8. Tüberküloz üzere kronik hastalıklar 9.BMI> 28 üzeri olan kilolu hastalar olabilir.
Terlemenin lokal mi yaygın mı olduğu nasıl anlaşılır?Aşırı terleme şikayeti ile gelen hastaya ne yapıyorsunuz?
Çeşitli laboratuvar tetkileri ile sekonder çok terleme olup olmadığı araştırılıyor.
Tecrübeli bir doktor tarafınca yapılan tam bir fizik muayene ve anamnez daha sonrası lokal hiperhidrozla sekonder hiperhidroz ayrımı çoğunlukla yapılabilir
Bu ayrımın yapılması mı gerekir?
Evet tanı-tedavi planı ona göre belirlenir.
Yaygın çok terleme ve bölgesel çok terlemenin tedavi halleri içindeki farklar nelerdir?
Yaygın terlemenin tedavisinde niçine yönelik yaklaşmak gerekir. Çok terlemeye niye olan durum araştırılarak etken ortaya konduktan daha sonra, bu etkeni ortadan kaldırmakla aşrı terleme sorunu çözülebilir.
Bölgesel çok terleme tedavisinde çeşitli prosedürler vardır.
Harici ilaçlar-kremler: Etil alkol ortasında alüminyum klorid, glutaraldehid kullanılabilir. Daha epey ayak çok terlemesinde tercih edilir. Ellerde tahrişe, berbat kokuya sebep olabilir. Tesiri günlüktür. yavaşça dereceli terlemelerde kullanılabilri.
İontoforez; hastanın terleyen bölgesine elektriksel ihtar prensibine dayalı bir prosedürdür. Önemli komplikasyon riski olmaması, girişimsel bir metot olmaması avantajlarıdır. Tesiri 1-2 haftalıktır. Kolay erişilemeyen, her yerde bulunmayan, tesir müddeti kısa bir sistem olması dezavantajlarıdır. Aşikâr aralıklarla yinelamak gerekir. Koltuk altında uygulanamaz, gebeler, pacemaker takılı hastalar yahut metal implantlı hastalara uygulanamaz.
Botox (botilinum toksini) enjeksiyonu: Terleyen bölgeye enjeksiyonlar uygulanarak yapılır. Tesiri ekseriyetle 6 ay civarında sürer ve yenidenlayan uygulamalar gerektirir. Tesir mühleti 6 ay ile sonludur. Uygulama bilhassa el ortasında epeyce ağrılı olabilir. Bir bölge için deri altına 20-30 enjeksiyon gerekir. Hastaların yarısında kas güçsüzlüğü görülebilir.
Çeşitli ağızdan alınabilen ilaçlar:
1. Antikolinerjik ilaçlar
2. Trisiklik antidepresanlar
3. Beta blokerler
4. Kalsiyum kanal blokerler ağızdan alınan ilaçlar olmakla birlikte yan tesirlerinin oldukçaluğu niçiniyle kullanması epey sonludur
Cerrahi tedavi (ETS): Kişinin günlük ömür, mesleksel aktivite, toplumsal ilgiler ve kişiliğinin etkilendiği terleme hadiselerinde ameliyat metodu gündeme gelmelidir. Hiperhidrozis bedende bulunan ter bezlerinin sempatik hudut sistemi tarafınca çok uyarılması ile sonuçlanan bir müddetçtir. Bu niçinle ilgili ter bezlerine giden sempatik hudutların kesilmesi cerrahi tedavinin ana gayesidir. hiperhidrozis tedavisindeki tek kalıcı ve kesin tahlil cerrahi prosedürdür. Genel anestezi altında kapalı ameliyat formunda (video yardımlı torakoskopi: VATS) göğüs kafesine 0,5-1 cm’lik iki (nadiren üç) kesi ile yapılmaktadır. Sempatikotomi, yani sempatik zincirin kesilmesi süreci uygulanabileceği üzere sempatektomi ile sonun kesilip çıkarılma süreci de yapılabilmektedir. Sonun ablasyon olarak isimlendirilen kesilmeden elektrokoter ile yakılması, sonun metalik klips ile sıkıştırılması ya da alkol fenol enjeksiyonu uygulanması da kullanılabilen öteki prosedürlerdir. Günümüzde birçok merkez tarafınca uygulanan teknik sempatikotomi olmakla bir arada ameliyatın ismi yaygın kullanılan haliyle sempatektomidir.
Bu cerrahi süreç hangi durumlarda uygulanabilir?
Şiddetli el terlemesi, yüz terlemesi, koltuk altı terlemesi ve yüz kızarması, refleks sempatik distrofi, raynaud fenomeni, üst ekstremite iskemsi üzere sempatik sistem sistem bozuklukları ETS metoduyla tedavi edilebilmektedir.
Ameliyat daha sonrası kesin tahlil elde ediliyor mu? Hasta memnuniyeti nasıl?
Lokal terlemede tam tedavi oranı %100, hasta memnuniyeti %98,5 ‘dir
Bu cerrahi sürecin yan tesirleri yahut beklenmeyen tesirleri var mı?
hiç bir cerrahi operasyon risksiz değildir. ETS’de de öteki cerrahi operasyonlar da gözlenen kanama, enfeksiyon gelişimi üzere genel komplikasyonlar gelişebilir. Lakin bu komplikasyonlar fazlaca hayli düşük orandadır.
Ameliyat daha sonrası terleme şikayeti yinelar mı ?
Rekürrens oranı %1 civarında görülür. Cerrahi daha sonrası 3 yıl ortasında gözlenir. Rekürrens olaylarının %25’i birinci 6 ay ortasında görülür. En sık niçini yetersiz sempatik blokaj yahut sempatik rejenerasyondur.
Son kelam olarak;
Çok terlemenin tedavisinde temel olan bu sürecin tecrübeli bir Göğüs Cerrahı tarafınca sağlam bir merkezde yapılmasıdır. Gaye, hastanın beklentilerine uygun olarak toplumsal hayata dönüşünü sağlıklı bireylerdeki olağan terleme hali ile sağlamaktır.
Olağan Terleme (hidrozis) nedir, çok terleme (hiperhidrozis) nedir?
Olağan Terleme etraf sıcaklığı yahut duygusal etkenlere fizyolojik bir yanıt olarak beyindeki kimi özel bölgelerce ter bezlerinin uyarılması kararı oluşur. Uyarılan ter bezlerinden buharlaşma yoluyla salınan sıvının ve bedende birikmesi ile bedenin serinletilmesi sağlanır. Olağan ölçülerdeki terleme ölçüsü 1ml/m2 den daha az olan terlemedir.
Çok terleme ise bedende sempatik hudut sistemi denilen irade dışı çalışan sistem ile ter bezlerinin çok uyarılması kararı fizyolojik muhtaçlığın ötesinde terleme olmasıdır. Önemli çok terlemesi olan hastalarda 40 ml/m2 ‘yi aşan ölçüde ter üretilebilir.
Çok terlemenin ölçünün ölçebilen testler var mı?
Hastanın lokal terleme ölçüsünü anlamak için testler bulunmakta olup bu testler pratikte pek kullanılmamaktadır. Teşhis, genel olarak hastanın şikayeti ve hekimin bu durumu gözlemlemesi ile konmaktadır. Çok terlemenin derecesini belirleyen hastalık skalası kullanılabilir.
1-hafifçe terleme bariz değil günlük yaşantıyı etkilemiyor
2-orta derecede terleme tolere edilebilir günlük yaşantıyı etkiliyor
3-şiddetli terleme kısmen tolere edilebilir, günlük yaşantıyı çoğunlukla etkiliyor.
4-fazlaca şiddetli terleme tolere edilemez, günlük yaşantıyı ebediyen etkiliyor.
Bu skalaya nazaran çok terlemenin derecesi sınıflandırılabilir.
Çok terleme için ne vakit doktora gidilmelidir?
Bu durum, kişinin günlük aktivitelerini, ruhsal durumunu ve toplumsal yaşantısını etkiliyorsa, şöyleki ki; tokalaşmaktan, beşerlerle tanışmaktan çekiniyor, kalem tutamıyor, el aletlerini kullanamıyorsa, kesinlikle tedavi edilmelidir
Herkes tıpkı biçimde mi terler? Terlemenin çeşitleri var mıdır?
Anatomik dağılım olarak İki türlü terleme vardır lokal ve yaygın olmak üzere. Lokal terlemenin en sık rastlanan alt kümesi ise pirme(idyopatik, sebebi bilinmeyen) çok terlemedir. Bu lokal primer aşrı terleme olgularında koltukaltları, avuç içi, ayak tabanları, baş-boyun bölgesi üzere aşikâr özel bölgelerde çok terleme olur.
niçini bilinmeyen bu hastalıkta altta yatan öbür bir hastalık bulunmaz. Lokal çok terleme erken çocukluk devrinde başlar, ergenlik devrinde artma eğilimi gösterir. Ekseriyetle avuç içleri erken çocukluk periyodunda, koltuk altı bölgesi ergenlik devrinde, baş-boyun bölgesi ise erken erişkin periyotta şiddeti artar. Nüfusun yaklaşık %3’ünde görülür
Hastalar tabibe genelde 18-25 yaş içinde başvurur. Öğrenci olanlar ıslak el ile tutulan ödevlerinin lekelendiğini, kalem boyasının aktığından, bilgisayar klavyesinde ter birikmesinden şikayetçi olurlar.
Bu hastalar küçüklüklerinden beri şikayetlerinin olduğunu ve ilerleyen yaşla birlikte toplumsal bağlantılarında sorun yaşadıklarını söz ederler. Bu durum kimi hastalarda meslek seçimine ve hastanın ruhsal durumuna dahi tesir eder. Çok terleme, gerilim anında gözlenebildiği üzere hiç bir tesir olmaksızın da gerçekleşebilir.
Lokal hiperhidroz yaz aylarında daha şiddetlenir. Kuru bir el rastgele bir gerilim anında dakikalar ortasında sırılsıklam olabilir. Vakit zaman akan bu ter tabana damlar. Çoklukla geceleri bir sorun oluşturmaz. Hem erkeklerde birebir vakitte bayanlarda görülebilir.
Sekonder çok terleme ise aşikâr bir niçine bağlı olan terlemedir ve tüm bedeni etkilemektedir (yaygın terleme). Genelde erişkinlerde görülür. Çok terleme hem uyurken tıpkı vakitte uyanıkken oluşur.
Yaygın çok terleme niçinleri ne olabilir?.
1 Enfeksiyonlar 2. Endokrin bozukluklar yahut değişiklikler (hipertiroidizm, hiperpituitarizm, diabetes mellitus, menopoz, hamilelik, feokromasitoma, karsinoid sendrom, akromegali) 3. Nörolojik bozukluklar (parkinsonizm) 4. Malignensiler (myeloproliferatif sendromlar, Hodgkin hastalığı) 5. İlaçlar (antidepresanlar) 6. Zehirlenmeler 7. Alkol ve uyuşturucu unsurlar 8. Tüberküloz üzere kronik hastalıklar 9.BMI> 28 üzeri olan kilolu hastalar olabilir.
Terlemenin lokal mi yaygın mı olduğu nasıl anlaşılır?Aşırı terleme şikayeti ile gelen hastaya ne yapıyorsunuz?
Çeşitli laboratuvar tetkileri ile sekonder çok terleme olup olmadığı araştırılıyor.
Tecrübeli bir doktor tarafınca yapılan tam bir fizik muayene ve anamnez daha sonrası lokal hiperhidrozla sekonder hiperhidroz ayrımı çoğunlukla yapılabilir
Bu ayrımın yapılması mı gerekir?
Evet tanı-tedavi planı ona göre belirlenir.
Yaygın çok terleme ve bölgesel çok terlemenin tedavi halleri içindeki farklar nelerdir?
Yaygın terlemenin tedavisinde niçine yönelik yaklaşmak gerekir. Çok terlemeye niye olan durum araştırılarak etken ortaya konduktan daha sonra, bu etkeni ortadan kaldırmakla aşrı terleme sorunu çözülebilir.
Bölgesel çok terleme tedavisinde çeşitli prosedürler vardır.
Harici ilaçlar-kremler: Etil alkol ortasında alüminyum klorid, glutaraldehid kullanılabilir. Daha epey ayak çok terlemesinde tercih edilir. Ellerde tahrişe, berbat kokuya sebep olabilir. Tesiri günlüktür. yavaşça dereceli terlemelerde kullanılabilri.
İontoforez; hastanın terleyen bölgesine elektriksel ihtar prensibine dayalı bir prosedürdür. Önemli komplikasyon riski olmaması, girişimsel bir metot olmaması avantajlarıdır. Tesiri 1-2 haftalıktır. Kolay erişilemeyen, her yerde bulunmayan, tesir müddeti kısa bir sistem olması dezavantajlarıdır. Aşikâr aralıklarla yinelamak gerekir. Koltuk altında uygulanamaz, gebeler, pacemaker takılı hastalar yahut metal implantlı hastalara uygulanamaz.
Botox (botilinum toksini) enjeksiyonu: Terleyen bölgeye enjeksiyonlar uygulanarak yapılır. Tesiri ekseriyetle 6 ay civarında sürer ve yenidenlayan uygulamalar gerektirir. Tesir mühleti 6 ay ile sonludur. Uygulama bilhassa el ortasında epeyce ağrılı olabilir. Bir bölge için deri altına 20-30 enjeksiyon gerekir. Hastaların yarısında kas güçsüzlüğü görülebilir.
Çeşitli ağızdan alınabilen ilaçlar:
1. Antikolinerjik ilaçlar
2. Trisiklik antidepresanlar
3. Beta blokerler
4. Kalsiyum kanal blokerler ağızdan alınan ilaçlar olmakla birlikte yan tesirlerinin oldukçaluğu niçiniyle kullanması epey sonludur
Cerrahi tedavi (ETS): Kişinin günlük ömür, mesleksel aktivite, toplumsal ilgiler ve kişiliğinin etkilendiği terleme hadiselerinde ameliyat metodu gündeme gelmelidir. Hiperhidrozis bedende bulunan ter bezlerinin sempatik hudut sistemi tarafınca çok uyarılması ile sonuçlanan bir müddetçtir. Bu niçinle ilgili ter bezlerine giden sempatik hudutların kesilmesi cerrahi tedavinin ana gayesidir. hiperhidrozis tedavisindeki tek kalıcı ve kesin tahlil cerrahi prosedürdür. Genel anestezi altında kapalı ameliyat formunda (video yardımlı torakoskopi: VATS) göğüs kafesine 0,5-1 cm’lik iki (nadiren üç) kesi ile yapılmaktadır. Sempatikotomi, yani sempatik zincirin kesilmesi süreci uygulanabileceği üzere sempatektomi ile sonun kesilip çıkarılma süreci de yapılabilmektedir. Sonun ablasyon olarak isimlendirilen kesilmeden elektrokoter ile yakılması, sonun metalik klips ile sıkıştırılması ya da alkol fenol enjeksiyonu uygulanması da kullanılabilen öteki prosedürlerdir. Günümüzde birçok merkez tarafınca uygulanan teknik sempatikotomi olmakla bir arada ameliyatın ismi yaygın kullanılan haliyle sempatektomidir.
Bu cerrahi süreç hangi durumlarda uygulanabilir?
Şiddetli el terlemesi, yüz terlemesi, koltuk altı terlemesi ve yüz kızarması, refleks sempatik distrofi, raynaud fenomeni, üst ekstremite iskemsi üzere sempatik sistem sistem bozuklukları ETS metoduyla tedavi edilebilmektedir.
Ameliyat daha sonrası kesin tahlil elde ediliyor mu? Hasta memnuniyeti nasıl?
Lokal terlemede tam tedavi oranı %100, hasta memnuniyeti %98,5 ‘dir
Bu cerrahi sürecin yan tesirleri yahut beklenmeyen tesirleri var mı?
hiç bir cerrahi operasyon risksiz değildir. ETS’de de öteki cerrahi operasyonlar da gözlenen kanama, enfeksiyon gelişimi üzere genel komplikasyonlar gelişebilir. Lakin bu komplikasyonlar fazlaca hayli düşük orandadır.
Ameliyat daha sonrası terleme şikayeti yinelar mı ?
Rekürrens oranı %1 civarında görülür. Cerrahi daha sonrası 3 yıl ortasında gözlenir. Rekürrens olaylarının %25’i birinci 6 ay ortasında görülür. En sık niçini yetersiz sempatik blokaj yahut sempatik rejenerasyondur.
Son kelam olarak;
Çok terlemenin tedavisinde temel olan bu sürecin tecrübeli bir Göğüs Cerrahı tarafınca sağlam bir merkezde yapılmasıdır. Gaye, hastanın beklentilerine uygun olarak toplumsal hayata dönüşünü sağlıklı bireylerdeki olağan terleme hali ile sağlamaktır.