ÇOCUKLARDA KABIZLIK
En sıradan tarifi ile dışkılamada zorluk ya da gecikme olarak tanımlanan kabızlık bebeklerde ve çocuklarda sık görülen bir rahatsızlıktır.Bebeklerin kaka alışkanlıkları hayli farklı olabilir.elbette birtakım bebekler günde 6-7 defa kaka yapabildikleri üzere, 4-5 günde bir defa de yapabilirler. Dışkılama sıklığı yaş ile azalır. Anne sütü alan bebeklerde günde en az 2 dışkılama, karışık beslenen süt çocuğunda haftada en az 3 dışkılama, büyük çocukta haftada en az 2 dışkılama olmalıdır. Anne sütü alan bebeklerde ekseriyetle kabızlık fazla görülmez. İnek sütü yahut formül mama alan bebeklerde kabızlık daha fazla görülür.
Dışkılama sıklığı, 3-4 yaşındaki çocukların büyük çoğunluğunda günde 3 defa ile haftada 3 sefer içinde değişmektedir. Buna göre kabızlık tarifi haftada 3 seferden az dışkılama alışkanlığı olarak söz edilmektedir. Lakin bunun yanında dışkı kıvamı ve dışkılamanın ağrılı olması değerli bulgulardır. Her gün bir kere dışkılayan, fakat epeyce ağrılı ve sert kaka yapan bir çocuk da kabız olarak değerlendirilmelidir. Kabızlık demek için bebeğin yahut çocuğun olağan sıklığının haricinde birkaç gün kaka yapmaması, kakasının sert çıkması, keçi pisliği halinde kaka yapması, karnının şişmesi, kaka yaparken zorlanması ve taze kan gelmesi üzere bulguların bir ya da birkaçının birlikte olması gerekir. Olağan kıvamda kaka yaparken yalnızca çocuğun yüzünün kızarması kabızlık olarak kabul edilmez.
Altına kaka kaçırma (enkoprezis) ise istemli yahut istemsiz olarak katı, yumuşak yahut sıvı dışkının tuvalet haricinde bir yere kaçırılması olarak tanımlanır. Çoğunlukla kronik kabızlık kararı oluşur, lakin kimi vakit kabızlık olmadan enkoprezis görülebilir. Altına kaka kaçırma genelde 6-10 yaş içindeki erkek çocuklarda görülür. Ruhsal yahut organik niçinlere bağlı olabilir. Bu olgularda kabızlığın tedavisi yanında kesinlikle ruhsal dayanak de gereklidir.
KABIZLIĞIN niçinLERİ:
Çocukların %95’inden çoksında sebep işlevseldir, yapısal bir bozukluk yoktur.
1. Anne sütü alan bebeklerde annenin yüklü olarak kabızlığa yol açan diyetle beslenmesi.
2. Çocuğun kâfi besin almaması,lifli (posalı) besinler almaması yahut az su içmesi.
3. Birtakım enfeksiyöz, metabolik ve hormonal hastalıklar (hipotiroidi gibi).
4. Ek besinlere geçiş ve diş çıkarma.
5. Bebekte ve çocukta hareketsizlik.
6. Tuvalete gitme isteksizliği.
7. Tuvalet korkusu, erken tuvalet eğitimi yahut sonlu, gergin annelerin çocuklarında ruhsal olarak kabızlık gelişebilir
8. Bağırsaklarda doğuştan kâfi hudut olmaması (Hirschprung hastalığı).
KABIZLIĞIN TEDAVİSİ:
Öncelikle bilinmesi gereken tedavi edilemeyen kabızlık olmaz. Fakat kabızlık tedavisi kimi vakit diyette yapılacak değişiklikle olabileceği üzere kimi vakit de bır dizi ameliyat gerektirebilir. Buradaki en kıymetli nokta ailenin ‘doktora gittik, reçete aldık yalnızca ilaçları kullanarak hastalık geçecek ‘ fikrinde olmamasıdır. Tedavi bir müddetç gerektirir ve bu müddette tabiple aile sıkı bağlantıda bulunmalıdır.Tedaviye ne kadar erken başlanırsa sonuç o kadar düzgün olur.Tıbbi ve ruhsal yaklaşım bir arada olmalıdır.
Tedavi sürecinde *Diyet, *Eğitim, *Medikal-İlaç tedavisi *İletişim ve ahenk beraberliği temeldir.
Aile ile itimadın sağlanması, dışkılama düzeneğinin anlatılması, hastanın eğitilmesi tedavinin birinci ve en kıymetli basamağını oluşturmaktadır. Bu ortada gerekli diyet değişiklikleri yapılmalıdır. Her sabah aç karnına bir bardak su içilmesi, her yemekten daha sonra dışkılama hissi oluşmasa dahi tuvalete gidip 5-10 dakika oturma alışkanlığının yerleşmesi tuvalet eğitimi açısından değerlidir. Hastaların büyük kısmı bu basamakta tedaviye tanıt verir. Karşılık alınmayan kronik kabızlıklarda ise medikal tedavi düşünülmelidir. Bunun için evvela karın ortasındaki sert kakalar boşaltılmalı, daha sonra da bunların yine oluşmasını engellemek ve sistemli dışkılama için idame tedaviye geçilmelidir. İdame tedavide hekimin tavsiyesine göre verilen tedaviye en az 6 ay devam etmek gereklidir.
1. Bol sıvı verilmeli.
2. Küçük bebeklerde beden antrenmanları faydalı olabilir.
3. Tablo 1’deki kabızlığa yol açan besinlerden kaçınılmalıdır.
4. Tablo 2’deki kabızlığı engelleyen besinlerden daha hayli verilmelidir.
5. Yeni bir mamaya geçişte kabızlık görülüyorsa mama değiştirilmelidir.
6. Tedavi müddetince inek sütü kesilmelidir.
7. Tuvalet muhtaçlığı ertelenmeden, hergün muhakkak bir saatte (kahvaltı ve yemek daha sonrası)çocuk tuvalete oturtularak tuvalet alışkanlığı kazandırılmalıdır.
8. Bir günlük tutularak günlük dışkı sayısı ve oluyorsa gaita kaçırmasının işaretlenmesi çocukta teşvik edicidir ve tedavinin takibi açısından kıymetlidir.
9. Çocuk cezalandırılarak değil teşvik edilerek sorun giderilmeye çalışılmalıdır.
Kabızlık çeken çocuğun kakası sert olduğu için kaka yaparken canı yanar ve bu yüzden kaka yapmak istemez. Ama kaka yapmadıkça da kaka sertleşir ve gaita yaparken daha epeyce rahatsızlığa sebep olur. Tedavi de hedef bu kısır döngüyü kırmaktır. Kalın bağırsakta bol bol sert ve taşlaşmış kakası olan çocuklarda ağızdan kaka yaptırıcı vermek karın ağrısı, kramp, karında şişkinlik ve kusmaya sebep olabilir. Bu yüzden bu biçimde çocuklarda evvela rektal yoldan kakanın boşaltılması sağlanmalıdır. daha sonra idame tedavi olarak ağızdan kolay kaka yaptırıci ilaçlar vermek gerekir. Günlük alınan lif ölçüsü artırılır.Uygun tuvalet eğitimi için de sabah akşam yemeklerden daha sonra çocuk tuvalete getirilerek en az 10 dakika tuvalete oturması sağlanmalıdır.
Tablo 1: KABIZLIĞA YOL AÇAN BESİNLER:
1. Muz, kızılcık ve elma suyu, ayva, havuç, kestane,
2. Patates,
3. Makarna, pirinç pilavı, çikolata, cips, kuruyemiş,
4. Formül mamalar,
5. Hamurlu besinler,
6. Fast food stili yiyecekler.
7. Kolalı kafeinli içecekler, asitli ve gazlı içeçekler…,
8. İnek sütü
9. Sucuk,salam,sosis,pastırma…,
10.Dalak, lisan, işkembe, beyin, kokoreç,ciğer…,
11. Margarin, tereyağı…,
Tablo 2: KABIZLIĞI ÖNLEYİCİ BESİNLER:
1. Lahana, kereviz, pırasa, bamya, enginar, brokoli, karnıbahar, fasülye, kabak, salatalık
2. Kurufasülye,mercimek,bezelye,nohut üzere baklagiller
3. Elma, armut, erik(özellikle mürdüm eriği), kayısı, üzüm, şeftali, kiraz
4. Kepekli un, çavdar unu, yulaf unu, mısır unu
5. Sızma zeytin yağı, mısırözü yağı, soya yağı, fındık yağı
“KABIZLIK TEDAVİ EDİLEBİLİR BİR HASTALIKTIR”
Amaç; Kabızlığı, enkoprezis’e (kaka kaçırmaya) ve enürezis’e (idrar kaçırmaya) varan sonuçlara gelmeden tedavi etmek, çocuğa sağlıklı bir gelecek açısından beslenme alışkanlığı kazandırmak.
Çocuk cerrahisi uzmanı, Op. Dr. ZAFER DÖRTDOĞAN
En sıradan tarifi ile dışkılamada zorluk ya da gecikme olarak tanımlanan kabızlık bebeklerde ve çocuklarda sık görülen bir rahatsızlıktır.Bebeklerin kaka alışkanlıkları hayli farklı olabilir.elbette birtakım bebekler günde 6-7 defa kaka yapabildikleri üzere, 4-5 günde bir defa de yapabilirler. Dışkılama sıklığı yaş ile azalır. Anne sütü alan bebeklerde günde en az 2 dışkılama, karışık beslenen süt çocuğunda haftada en az 3 dışkılama, büyük çocukta haftada en az 2 dışkılama olmalıdır. Anne sütü alan bebeklerde ekseriyetle kabızlık fazla görülmez. İnek sütü yahut formül mama alan bebeklerde kabızlık daha fazla görülür.
Dışkılama sıklığı, 3-4 yaşındaki çocukların büyük çoğunluğunda günde 3 defa ile haftada 3 sefer içinde değişmektedir. Buna göre kabızlık tarifi haftada 3 seferden az dışkılama alışkanlığı olarak söz edilmektedir. Lakin bunun yanında dışkı kıvamı ve dışkılamanın ağrılı olması değerli bulgulardır. Her gün bir kere dışkılayan, fakat epeyce ağrılı ve sert kaka yapan bir çocuk da kabız olarak değerlendirilmelidir. Kabızlık demek için bebeğin yahut çocuğun olağan sıklığının haricinde birkaç gün kaka yapmaması, kakasının sert çıkması, keçi pisliği halinde kaka yapması, karnının şişmesi, kaka yaparken zorlanması ve taze kan gelmesi üzere bulguların bir ya da birkaçının birlikte olması gerekir. Olağan kıvamda kaka yaparken yalnızca çocuğun yüzünün kızarması kabızlık olarak kabul edilmez.
Altına kaka kaçırma (enkoprezis) ise istemli yahut istemsiz olarak katı, yumuşak yahut sıvı dışkının tuvalet haricinde bir yere kaçırılması olarak tanımlanır. Çoğunlukla kronik kabızlık kararı oluşur, lakin kimi vakit kabızlık olmadan enkoprezis görülebilir. Altına kaka kaçırma genelde 6-10 yaş içindeki erkek çocuklarda görülür. Ruhsal yahut organik niçinlere bağlı olabilir. Bu olgularda kabızlığın tedavisi yanında kesinlikle ruhsal dayanak de gereklidir.
KABIZLIĞIN niçinLERİ:
Çocukların %95’inden çoksında sebep işlevseldir, yapısal bir bozukluk yoktur.
1. Anne sütü alan bebeklerde annenin yüklü olarak kabızlığa yol açan diyetle beslenmesi.
2. Çocuğun kâfi besin almaması,lifli (posalı) besinler almaması yahut az su içmesi.
3. Birtakım enfeksiyöz, metabolik ve hormonal hastalıklar (hipotiroidi gibi).
4. Ek besinlere geçiş ve diş çıkarma.
5. Bebekte ve çocukta hareketsizlik.
6. Tuvalete gitme isteksizliği.
7. Tuvalet korkusu, erken tuvalet eğitimi yahut sonlu, gergin annelerin çocuklarında ruhsal olarak kabızlık gelişebilir
8. Bağırsaklarda doğuştan kâfi hudut olmaması (Hirschprung hastalığı).
KABIZLIĞIN TEDAVİSİ:
Öncelikle bilinmesi gereken tedavi edilemeyen kabızlık olmaz. Fakat kabızlık tedavisi kimi vakit diyette yapılacak değişiklikle olabileceği üzere kimi vakit de bır dizi ameliyat gerektirebilir. Buradaki en kıymetli nokta ailenin ‘doktora gittik, reçete aldık yalnızca ilaçları kullanarak hastalık geçecek ‘ fikrinde olmamasıdır. Tedavi bir müddetç gerektirir ve bu müddette tabiple aile sıkı bağlantıda bulunmalıdır.Tedaviye ne kadar erken başlanırsa sonuç o kadar düzgün olur.Tıbbi ve ruhsal yaklaşım bir arada olmalıdır.
Tedavi sürecinde *Diyet, *Eğitim, *Medikal-İlaç tedavisi *İletişim ve ahenk beraberliği temeldir.
Aile ile itimadın sağlanması, dışkılama düzeneğinin anlatılması, hastanın eğitilmesi tedavinin birinci ve en kıymetli basamağını oluşturmaktadır. Bu ortada gerekli diyet değişiklikleri yapılmalıdır. Her sabah aç karnına bir bardak su içilmesi, her yemekten daha sonra dışkılama hissi oluşmasa dahi tuvalete gidip 5-10 dakika oturma alışkanlığının yerleşmesi tuvalet eğitimi açısından değerlidir. Hastaların büyük kısmı bu basamakta tedaviye tanıt verir. Karşılık alınmayan kronik kabızlıklarda ise medikal tedavi düşünülmelidir. Bunun için evvela karın ortasındaki sert kakalar boşaltılmalı, daha sonra da bunların yine oluşmasını engellemek ve sistemli dışkılama için idame tedaviye geçilmelidir. İdame tedavide hekimin tavsiyesine göre verilen tedaviye en az 6 ay devam etmek gereklidir.
1. Bol sıvı verilmeli.
2. Küçük bebeklerde beden antrenmanları faydalı olabilir.
3. Tablo 1’deki kabızlığa yol açan besinlerden kaçınılmalıdır.
4. Tablo 2’deki kabızlığı engelleyen besinlerden daha hayli verilmelidir.
5. Yeni bir mamaya geçişte kabızlık görülüyorsa mama değiştirilmelidir.
6. Tedavi müddetince inek sütü kesilmelidir.
7. Tuvalet muhtaçlığı ertelenmeden, hergün muhakkak bir saatte (kahvaltı ve yemek daha sonrası)çocuk tuvalete oturtularak tuvalet alışkanlığı kazandırılmalıdır.
8. Bir günlük tutularak günlük dışkı sayısı ve oluyorsa gaita kaçırmasının işaretlenmesi çocukta teşvik edicidir ve tedavinin takibi açısından kıymetlidir.
9. Çocuk cezalandırılarak değil teşvik edilerek sorun giderilmeye çalışılmalıdır.
Kabızlık çeken çocuğun kakası sert olduğu için kaka yaparken canı yanar ve bu yüzden kaka yapmak istemez. Ama kaka yapmadıkça da kaka sertleşir ve gaita yaparken daha epeyce rahatsızlığa sebep olur. Tedavi de hedef bu kısır döngüyü kırmaktır. Kalın bağırsakta bol bol sert ve taşlaşmış kakası olan çocuklarda ağızdan kaka yaptırıcı vermek karın ağrısı, kramp, karında şişkinlik ve kusmaya sebep olabilir. Bu yüzden bu biçimde çocuklarda evvela rektal yoldan kakanın boşaltılması sağlanmalıdır. daha sonra idame tedavi olarak ağızdan kolay kaka yaptırıci ilaçlar vermek gerekir. Günlük alınan lif ölçüsü artırılır.Uygun tuvalet eğitimi için de sabah akşam yemeklerden daha sonra çocuk tuvalete getirilerek en az 10 dakika tuvalete oturması sağlanmalıdır.
Tablo 1: KABIZLIĞA YOL AÇAN BESİNLER:
1. Muz, kızılcık ve elma suyu, ayva, havuç, kestane,
2. Patates,
3. Makarna, pirinç pilavı, çikolata, cips, kuruyemiş,
4. Formül mamalar,
5. Hamurlu besinler,
6. Fast food stili yiyecekler.
7. Kolalı kafeinli içecekler, asitli ve gazlı içeçekler…,
8. İnek sütü
9. Sucuk,salam,sosis,pastırma…,
10.Dalak, lisan, işkembe, beyin, kokoreç,ciğer…,
11. Margarin, tereyağı…,
Tablo 2: KABIZLIĞI ÖNLEYİCİ BESİNLER:
1. Lahana, kereviz, pırasa, bamya, enginar, brokoli, karnıbahar, fasülye, kabak, salatalık
2. Kurufasülye,mercimek,bezelye,nohut üzere baklagiller
3. Elma, armut, erik(özellikle mürdüm eriği), kayısı, üzüm, şeftali, kiraz
4. Kepekli un, çavdar unu, yulaf unu, mısır unu
5. Sızma zeytin yağı, mısırözü yağı, soya yağı, fındık yağı
“KABIZLIK TEDAVİ EDİLEBİLİR BİR HASTALIKTIR”
Amaç; Kabızlığı, enkoprezis’e (kaka kaçırmaya) ve enürezis’e (idrar kaçırmaya) varan sonuçlara gelmeden tedavi etmek, çocuğa sağlıklı bir gelecek açısından beslenme alışkanlığı kazandırmak.
Çocuk cerrahisi uzmanı, Op. Dr. ZAFER DÖRTDOĞAN