Beyin için “gerçeklik”, bizim onun hakkındaki dar fikirlerimizden çok daha geniş bir kavramdır. Fizikî tecrübenin gerçek olduğunu ve kurgunun gerçek olmadığını düşünmeye alışkınız. Fakat beyin için neredeyse hiç bir fark yoktur.
beraberinde, fizikî dünyada şu anda gözlemlemediğimiz şeyleri görme yahut hayal etme yeteneği olarak sanrılar, şuurumuzun kıymetli bir aracıdır. Onların sayesinde, beyni değiştirmemize müsaade veren yeni ve manalı algı manzaraları oluştururuz.
Beynin içsel çalışmasına gelince, burada her şey sıradan değildir.
Algıladığın şeyleri beynimiz değiştirebilir. Diğer bir deyişle, beyin gerçeği görmeye adapte olmadığı için, ne goreceğinizi seçmekte büsbütün özgürsünüz.
İşte gerçeği değiştiren 10 beyin tuzağı:
PLASEBO VE NOSEBO TESİRLERİ
En yaygın beyin kandırma seçeneklerinden biri plasebodur. Bir kişinin ilacın kendisini daha düzgün hissetmesine yardımcı olacağına samimiyetle inanması kafidir. Bu tesir, “sihirli çare” sunan bireye duyulan itimadın derecesine ve hastalığın önlenebilirliğine bağlıdır.
Harvard’da 2012’de yayınlanan araştırma, plasebo tuzağına olan bağımlılığın genetik olduğunu doğrulamaktadır. Bu ortada, zıt tesir de vardır; bir kişinin durumu nitekim etkileyemeyen bir ilaçtan daha da kötüleştiği nosebo tesiri.
GERÇEK PALAVRA İSTATİSTİKLERİ
Herkes, istatistiğin kesin bir bilim olduğunu ve kestirimlere yer vermediğini bilir, lakin kesin sayılar bile bir kişiyi aldatabilir ve dar görüşlü bir karara sürükleyebilir.
Bilgi tahlili için farklı sistemler kullanılır. Örneğin, birebir bölgedeki sakinlerin gelirlerini farklı ortalama sistemleri kullanarak hesaplamak mümkündür. Bir ortalama sistemine göre 10 bin TL çıkan gelir, farklı bir ortalama çeşidine göre 3 bin TL çıkabilir. Fakat geliri hesaplanan şahıslar birebir şahıslardır. bu biçimdece istatistiklerin sayesinde sayıları kolaylıkla değiştirebilmek mümkündür.
Bu bağlamda tıpkı şey için sunulan çeşitli istatistikler, beyninizi tuzağa düşürebilir.
HAYATTA KALANLARIN YANILGISI
kimi vakit bir kişi “hayatta kalan” bilgilere ait istatistiklere güvenir: Bir hastalığı yenen yahut sıfırdan bir iş geliştirmede tepeye ulaşan beşerler hakkında daha fazla öyküye güvenir. bununla birlikte beyin, madalyonun yalnızca bir yüzünü algılar ve kişi, önemli yatırımlar yapmadan bir işe başlamanın kolay olduğu ve bir maraton koşmanın sıhhat için fazlaca yeterli olduğu izlenimini edinir.
Genelleştirilmiş açıklamalar, kural olarak kimi iş erkeklerinın iflas ettiği ve son mallarını kaybettiği ve maratona hazırlıksız olan şahısların çoklukla önemli faydalanmalara maruz kaldığı ve hatta öldüğü bilgisini içermez.
GERİ GÖRÜŞ KUSURU
Geri görüş, bir kişinin, hakkında hiç bir bilgi olmamasına karşın meydana gelen gerçekleri evvelde iddia edildiği üzere düşünmesinin yaygın olduğu, geriye dönük bir çarpıtmadır. Bu fenomen bir hafıza kusurudur. Şahsa, olanların sonuçlarını bu biçimde hayal etmiş üzere görünür.
Örneğin, yeni bir makale okuduğunuzda, öğrenilen gereç sıradan ve hatta açık görünür. Geri görüş, “Ben de o denli düşündüm” sözüyle tanımlanabilecek bir kibir tesiri yaratır. Bunu bilemeseniz ve düşünemeseniz de, bu biçimde hissedersiniz.
ALIŞVERİŞTE STOCKHOLM SENDROMU
Stockholm Sendromu, kurbanın saldırgana duyduğu sempatidir. Tıpkı ismi taşıyan alışverişçi sendromu, ana tabirin bir çeşit yorumudur, lakin bu durumda “saldırgan” bilinçsiz ve gereksiz satın alımlardır. Kişi kendini haklı çıkarmaya başlar, satın alınan öğelere daha fazla gerekli nitelik ve fonksiyonlar bulur.
İŞLEVSEL SABİTLİK
Bu durum, kalıplaşmış niyet ile bağlantılıdır. Beyin, bir objeyi belli bir emel için kullanma alışkanlığının tuzağına düşer ve tanıdık şeyi farklı algılamayı reddeder.
Tek başına çarpıtma, tecrübe temelinde ortaya çıkar ve vakitten tasarruf sağlar, lakin düşünmenin yaratıcılığında bir azalmaya niye olur. İşlevsel sabitliği araştırmak için deneklere raptiyeler, kibritler ve bir mum verildiği bir deney yapılmıştır. Sıcak mum masaya damlamaması için duvara yapıştırılmalıdır. Deneklerin birçok, kutunun haricinde bir stand yapmak yerine, raptiyelerin kendilerini kullanarak damlamayı önlemeye çalışmıştır.
OYUNCU YANILGISI
Kumarhaneler, milyonlarca dolarlık gelirlerini bu ruhsal tesire borçludur. Oyuncunun kusuru, rastgele bir seçim yapan bir kumarbazın evvelki teşebbüslerle bir daha sonraki içinde bir bağlantı bulma eğiliminde olmasıdır.
Diğer bir deyişle, “şimdi katiyetle şanslı olacağım, zira biroldukca kere denedim” inancıdır. Aslında, madeni paraya ne kadar yazı gelirse gelsin, turanın kararı daha yakın gelmez. Hem cinse hem yazı gelme mümkünlüğü her vakit tıpkı olacaktır.
ÇAPA TESİRİ
Her birimiz çapa tesiri ile her gün karşılaşıyoruz. Örneğin, bir mağazaya gittiniz ve evvelden iki katı fiyatlı olan bir eseri bugün alabileceğiniz fiyata indiğini görüyorsunuz ve satın alıyorsunuz. Lakin eseri bariz bir yarar gördüğünüz için satın almıyorsunuz, fiyatı düştüğü için satın alıyorsunuz.
Amos Tversky ve Daniel Kahneman (2002 Nobel iktisat mükafatı sahibi) tarafınca 1974 yılında yapılan bir çalışmada bildirildiği üzere çapa tesiri deher neysel olarak kanıtlanmıştır. İştirakçileri deneye bağlamak için sıradan bir ölçek kullanılmıştır. İştirakçilerin rulet çarkını döndürdüğü 2 küme iştirakçiye, BM’deki Afrika ülkelerinin yüzdesi hakkında soru soruldu. Rulet çarkında sayı yüksek olan kümede, iştirakçilerin yanıt olarak daha yüksek olan sayıyı belirttiği görüldü. yani sayılar, şahısların beynini etkileyerek yansılarını ve yanıtlarını değiştiriyor.
GEÇERSİZ HAFIZA
Uydurma hafıza tesiri uzun vakittir biliniyordu ve ikinci ismi “Mandela etkisi”ni 2013’te aldı. 2013’te arama motorları, bir önderin vefatıyla ilgili birfazlaca arama aldı; bu incelemeler, birçok insanın Nelson Mandela’nın 1960’larda öldüğüne inandığını gösterdi. O periyotta cezaevine girdi, tahliye edildikten daha sonra gayretine devam etti ve 1994 yılında Güney Afrika Devlet Lideri oldu.
her insanın bir geçersiz hafızası vardır. Diğerlerinden duyduğumuz bilgilere dayanarak şahsi fikirlerimiz ve fantezilerimiz temelinde oluşturulur. çoğunlukla, gerilimli bir olaya cevap olarak yanlış hafıza oluşur. Bu niçinle, felaketlerden kurtulanların birden fazla sefer tanıklıklarında başları karışır ve çelişkili şeyleri hatırlayabilir.
IKEA TESİRİ
İsmini en büyük mobilya perakendecisinden alan bilişsel önyargı, yapmak için efor sarf ettiğimiz bir eser için daha fazla ödemeye istekli olmamızdır. IKEA tesiri, yalnızca mağazalarda alışveriş yapmakla ilgili değildir. Ayrıyeten, çalışmamızın sonuçlarını oburlarının çalışmalarının neticelerindan daha kıymetli görme eğiliminde olduğumuzda da geçerlidir.
Bilinçaltında, çoklukla diğerlerini görmezden gelerek, sadece kendi kanılarımıza dayanan bir dünya resmi oluştururuz.
beraberinde, fizikî dünyada şu anda gözlemlemediğimiz şeyleri görme yahut hayal etme yeteneği olarak sanrılar, şuurumuzun kıymetli bir aracıdır. Onların sayesinde, beyni değiştirmemize müsaade veren yeni ve manalı algı manzaraları oluştururuz.
Beynin içsel çalışmasına gelince, burada her şey sıradan değildir.
Algıladığın şeyleri beynimiz değiştirebilir. Diğer bir deyişle, beyin gerçeği görmeye adapte olmadığı için, ne goreceğinizi seçmekte büsbütün özgürsünüz.
İşte gerçeği değiştiren 10 beyin tuzağı:
PLASEBO VE NOSEBO TESİRLERİ
En yaygın beyin kandırma seçeneklerinden biri plasebodur. Bir kişinin ilacın kendisini daha düzgün hissetmesine yardımcı olacağına samimiyetle inanması kafidir. Bu tesir, “sihirli çare” sunan bireye duyulan itimadın derecesine ve hastalığın önlenebilirliğine bağlıdır.
Harvard’da 2012’de yayınlanan araştırma, plasebo tuzağına olan bağımlılığın genetik olduğunu doğrulamaktadır. Bu ortada, zıt tesir de vardır; bir kişinin durumu nitekim etkileyemeyen bir ilaçtan daha da kötüleştiği nosebo tesiri.
GERÇEK PALAVRA İSTATİSTİKLERİ
Herkes, istatistiğin kesin bir bilim olduğunu ve kestirimlere yer vermediğini bilir, lakin kesin sayılar bile bir kişiyi aldatabilir ve dar görüşlü bir karara sürükleyebilir.
Bilgi tahlili için farklı sistemler kullanılır. Örneğin, birebir bölgedeki sakinlerin gelirlerini farklı ortalama sistemleri kullanarak hesaplamak mümkündür. Bir ortalama sistemine göre 10 bin TL çıkan gelir, farklı bir ortalama çeşidine göre 3 bin TL çıkabilir. Fakat geliri hesaplanan şahıslar birebir şahıslardır. bu biçimdece istatistiklerin sayesinde sayıları kolaylıkla değiştirebilmek mümkündür.
Bu bağlamda tıpkı şey için sunulan çeşitli istatistikler, beyninizi tuzağa düşürebilir.
HAYATTA KALANLARIN YANILGISI
kimi vakit bir kişi “hayatta kalan” bilgilere ait istatistiklere güvenir: Bir hastalığı yenen yahut sıfırdan bir iş geliştirmede tepeye ulaşan beşerler hakkında daha fazla öyküye güvenir. bununla birlikte beyin, madalyonun yalnızca bir yüzünü algılar ve kişi, önemli yatırımlar yapmadan bir işe başlamanın kolay olduğu ve bir maraton koşmanın sıhhat için fazlaca yeterli olduğu izlenimini edinir.
Genelleştirilmiş açıklamalar, kural olarak kimi iş erkeklerinın iflas ettiği ve son mallarını kaybettiği ve maratona hazırlıksız olan şahısların çoklukla önemli faydalanmalara maruz kaldığı ve hatta öldüğü bilgisini içermez.
GERİ GÖRÜŞ KUSURU
Geri görüş, bir kişinin, hakkında hiç bir bilgi olmamasına karşın meydana gelen gerçekleri evvelde iddia edildiği üzere düşünmesinin yaygın olduğu, geriye dönük bir çarpıtmadır. Bu fenomen bir hafıza kusurudur. Şahsa, olanların sonuçlarını bu biçimde hayal etmiş üzere görünür.
Örneğin, yeni bir makale okuduğunuzda, öğrenilen gereç sıradan ve hatta açık görünür. Geri görüş, “Ben de o denli düşündüm” sözüyle tanımlanabilecek bir kibir tesiri yaratır. Bunu bilemeseniz ve düşünemeseniz de, bu biçimde hissedersiniz.
ALIŞVERİŞTE STOCKHOLM SENDROMU
Stockholm Sendromu, kurbanın saldırgana duyduğu sempatidir. Tıpkı ismi taşıyan alışverişçi sendromu, ana tabirin bir çeşit yorumudur, lakin bu durumda “saldırgan” bilinçsiz ve gereksiz satın alımlardır. Kişi kendini haklı çıkarmaya başlar, satın alınan öğelere daha fazla gerekli nitelik ve fonksiyonlar bulur.
İŞLEVSEL SABİTLİK
Bu durum, kalıplaşmış niyet ile bağlantılıdır. Beyin, bir objeyi belli bir emel için kullanma alışkanlığının tuzağına düşer ve tanıdık şeyi farklı algılamayı reddeder.
Tek başına çarpıtma, tecrübe temelinde ortaya çıkar ve vakitten tasarruf sağlar, lakin düşünmenin yaratıcılığında bir azalmaya niye olur. İşlevsel sabitliği araştırmak için deneklere raptiyeler, kibritler ve bir mum verildiği bir deney yapılmıştır. Sıcak mum masaya damlamaması için duvara yapıştırılmalıdır. Deneklerin birçok, kutunun haricinde bir stand yapmak yerine, raptiyelerin kendilerini kullanarak damlamayı önlemeye çalışmıştır.
OYUNCU YANILGISI
Kumarhaneler, milyonlarca dolarlık gelirlerini bu ruhsal tesire borçludur. Oyuncunun kusuru, rastgele bir seçim yapan bir kumarbazın evvelki teşebbüslerle bir daha sonraki içinde bir bağlantı bulma eğiliminde olmasıdır.
Diğer bir deyişle, “şimdi katiyetle şanslı olacağım, zira biroldukca kere denedim” inancıdır. Aslında, madeni paraya ne kadar yazı gelirse gelsin, turanın kararı daha yakın gelmez. Hem cinse hem yazı gelme mümkünlüğü her vakit tıpkı olacaktır.
ÇAPA TESİRİ
Her birimiz çapa tesiri ile her gün karşılaşıyoruz. Örneğin, bir mağazaya gittiniz ve evvelden iki katı fiyatlı olan bir eseri bugün alabileceğiniz fiyata indiğini görüyorsunuz ve satın alıyorsunuz. Lakin eseri bariz bir yarar gördüğünüz için satın almıyorsunuz, fiyatı düştüğü için satın alıyorsunuz.
Amos Tversky ve Daniel Kahneman (2002 Nobel iktisat mükafatı sahibi) tarafınca 1974 yılında yapılan bir çalışmada bildirildiği üzere çapa tesiri deher neysel olarak kanıtlanmıştır. İştirakçileri deneye bağlamak için sıradan bir ölçek kullanılmıştır. İştirakçilerin rulet çarkını döndürdüğü 2 küme iştirakçiye, BM’deki Afrika ülkelerinin yüzdesi hakkında soru soruldu. Rulet çarkında sayı yüksek olan kümede, iştirakçilerin yanıt olarak daha yüksek olan sayıyı belirttiği görüldü. yani sayılar, şahısların beynini etkileyerek yansılarını ve yanıtlarını değiştiriyor.
GEÇERSİZ HAFIZA
Uydurma hafıza tesiri uzun vakittir biliniyordu ve ikinci ismi “Mandela etkisi”ni 2013’te aldı. 2013’te arama motorları, bir önderin vefatıyla ilgili birfazlaca arama aldı; bu incelemeler, birçok insanın Nelson Mandela’nın 1960’larda öldüğüne inandığını gösterdi. O periyotta cezaevine girdi, tahliye edildikten daha sonra gayretine devam etti ve 1994 yılında Güney Afrika Devlet Lideri oldu.
her insanın bir geçersiz hafızası vardır. Diğerlerinden duyduğumuz bilgilere dayanarak şahsi fikirlerimiz ve fantezilerimiz temelinde oluşturulur. çoğunlukla, gerilimli bir olaya cevap olarak yanlış hafıza oluşur. Bu niçinle, felaketlerden kurtulanların birden fazla sefer tanıklıklarında başları karışır ve çelişkili şeyleri hatırlayabilir.
IKEA TESİRİ
İsmini en büyük mobilya perakendecisinden alan bilişsel önyargı, yapmak için efor sarf ettiğimiz bir eser için daha fazla ödemeye istekli olmamızdır. IKEA tesiri, yalnızca mağazalarda alışveriş yapmakla ilgili değildir. Ayrıyeten, çalışmamızın sonuçlarını oburlarının çalışmalarının neticelerindan daha kıymetli görme eğiliminde olduğumuzda da geçerlidir.
Bilinçaltında, çoklukla diğerlerini görmezden gelerek, sadece kendi kanılarımıza dayanan bir dünya resmi oluştururuz.