Harvard Üniversitesi Tıp ve Halk Sıhhati Fakültelerinde Genetik ve Metabolizma alanında çalışma yapan Profesör Gökhan Hotamışlıgil, koronavirüs aşılarıyla ilgili konuştu.
Harvard’da immünometabolizma, diyabet ve obezite alanında yaptığı araştırmalarla bir fazlaca uluslarası mükafata layık bulunan ve en son olarak da Nobel’e giden yol olarak bilinen “EASD-Novo Nordisk” mükafatını 2018 yılında alan Hotamışlıgil, Ankara Üniversitesi’nde kendisine sunulan onursal doktora merasimi ve konferansı daha sonrasında pandemiye ait soruları yanıtladı.
KORONAVİRÜS AŞISIYLA İLGİLİ KONUŞTU
hem de Harvard Sabri Ülker Metabolik Araştırmalar Merkezi Lideri da olan Hotamışlıgil, koronavirüs salgının dünya genelinde yarattığı şartların şiddetli bir müddetç olduğuna ve epey ağır sonuçlar doğurduğuna işaret etti.
ABD’deki aşılama ve salgın sürecinin sorulması üzerine Hotamışlıgil, sırası geldiğinde kendisi ve ailesinin aşılarını olduğunu anlattı.
“TEREDDÜDÜM OLMADAN YAPTIRDIM”
Gökhan Hotamışlıgil, “Kovid-19 aşısını hiç bir tereddüdüm olmadan yaptırdım. niye? Ben çok kahraman bir insan olduğumdan mı ya da dikkatsiz özensiz bir insan olduğumdan mı? Hayır. Fakat bütün yapılan çalışmaları okuyup takip ettiğimiz için, yani bilimsel datalara baktıktan daha sonra yazılan makaleleri okuduktan daha sonra, klinik öncesi çalışmaları faz çalışmalarını insan uygulamalarını gördükten daha sonra artık tereddüt edecek bir nokta kalmadığı için gönül huzuruyla aşımızı olduk. Eşim de çocuklarım da oldu.” dedi.
“SALGINI SONA ERDİRMEK BU KADAR NET VE BASİT”
ABD’de koronavirüs salgınındaki son durumun sorulması üzerine Hotamışlıgil, “ABD’deki en ağır tablolardan biriyle karşılaşan eyalet olan ve benim yaşadığım Massachusetts eyaletinde şu anda maske dahil hiç bir Kovid-19 tedbiri kullanılmıyor, can kaybı da sıfır. Bu ayın başı prestijiyle iç ortamda da dahil olmak üzere bütün yasaklar kaldırıldı.
Hala biraz daha önlemli olmayı tercih kurumlarda, ki buna bizim Üniversitemiz de dahil, kimi sonlu önlemler uygulanıyor. Çok kalabalık yerlerde tedbir olarak kimi vakit maske kullanıyoruz ancak yasakların tamamı kalktı. Bu da gösteriyor ki ülke çapında eyalet çapında aşının faal ve yaygın uygulandığı yerde salgın sona eriyor. Salgını bitmiş oldurmek bu kadar net ve sıradan. ” değerlendirmesinde bulundu.
“AŞILARLA İLGİLİ TABLO ÇOK NET”
Sıhhat krizi ve can kayıplarına ilaveten, işsizlik, eğitim sorunları, açlık, ruhsal bozukluklar ile karşı karşıya kalan ülkelerin, sanayinin girdiği darboğaz, sanat ve spordan mahrumluk üzere ağır bedellerin ödendiğini anlatan Hotamışlıgil, salgının bitirecek olan tek çıkış yolunun koronavirüs aşısı bulunmasına karşın hala dünya genelinde ileri seviyede bilgi kirliliği ve komplo teorileri üreten aşı terslerinin bulunduğunu ve bunun bir kamu sıhhati tehdidine dönüştüğünü vurguladı.
“Aşılarla ilgili bugün artık fazlaca net bir tablo var, bu aşıların yapıldığı ve yaygın uygulandığı yerde salgın bitiyor. Aşılama aktifliği eşittir Kovid-19 salgının bitmesidir, bu kadar net ve açık halde ortada.” diyen Hotamışlıgil, “Aşı aksiliği ve bilime dayanmadan yapılan tartışmalar, toplum sıhhatini tehdit ediyor. Bu yalnızca Türkiye ile alakalı bir durum değil, tüm dünyada da bu biçimde.” sözünü kullandı.
“HİÇBİR BİLİMSEL TEMELİ YOK”
Hotamışlıgil, aşılamanın değerini şu sözlerle anlattı:
“Aşılar dünya genelinde 2 milyara yakın şahsa uygulandı, yani dünyanın en büyük klinik uygulamalarından biri gerçekleşmiş vaziyette. Bu önde giden aşı programlarında aslına bakarsan faz çalışmaları sırasında şimdiye kadar görülmemiş bir yoğunlukta ve görülmemiş bir ciddiyet ve titizlikle klinik çalışmalara tabi tutuldu. Zira tüm paydaşların farkında olduğu vakte karşı bir yarış bulunmasına rağmen bu mevzunun ehemmiyeti ve güvenlik eşiği konusundaki ileri seviye hassasiyetler bulunması idi. ötürüsıyla ‘aşı aceleye geldi’,’ gereğince çalışılmadı’, ‘aşıların acil kullanım onayı var, bu gerçek onay değildir’ üzere telaffuzların hiç bir bilimsel temeli yok.
“TAMAMEN YANLIŞ”
‘Şu an kullanıma giren Kovid-19 aşıları aceleye geldi’ telaffuzuna bakalım. Bunun hiç bir gerçekliği yok, süratli geliştirilmiş olması aceleye geldi demek değil. Zira onun öncesinde bu süratli geçişi mümkün kılan dayanılmaz bir bilimsel süreç var. Aşıların bu biçimdesine süratli geliştirilmesi bilimin geldiği nokta ile direkt olarak ilintili. ‘Aşılar gereğince denenmedi’ söylemi de büsbütün yanlış. Aşılar ciddiyetle ve ağır olarak faz çalışmalarında denendi ve en küçük kuşkularda bile durdurulup detaylı olarak incelendi.
Burada da hiç bir eza yok. Üçüncüsü ‘kısırlık yapar’, ‘hamilelerde sorun yaratır’, ‘ilerde beyninizi bozar’ ‘bunamaya niye olur’ üzere telaffuzlarını destekleyecek datalar de sıfır, bilimsel temeli olmayan, dataya dayanmayan telaffuzlar. ötürüsıyla insanlara benim teklifim, bilime güvenmeleri, güvendikleri bilim insanlarından anlayamadıkları bilimsel doğruları öğrenmeleridir. Yani bir insanın yalnızca bilim insanı yahut akademik bir durumu olması, tanınan olması, her vakit muteber ve gerçek şeyleri dediğini göstermiyor, buradaki referanslara hayli dikkat etmekte büyük fayda var.”
“8 HAFTA İÇERİSİNDE ORTAYA ÇIKIYOR”
Gökhan Hotamışlıgil, aşının dün bulunan bir uygulama olmadığına işaret ederek, “Aşılarla ilgili bilinen önemli yan tesirlerin tamamı 8 hafta içerisinde ortaya çıkıyor. Aşı klinik deney ve çalışmalarının 9, yaygın kullanmasın 6, epey yaygın kullanmasın ise 3’ncü ayındayız. Bugün dünyada aşı uygulanmış 2 milyara yakın insan var. Artık aşılarda ‘güvenlik problemi’ telaffuzlarının ve aktiflik sorgulamalarının yeri yoktur. Aşıların güvenlik ve aktiflik profilleri son derece sağlam ve bu yaygın uygulamanın müspet sonuçları net.” dedi.
“GÜNLÜK OMURDAKİ MUHTEMEL RİSKLERDEN DAHA DÜŞÜK”
hiç bir tıbbi müdahalenin risksiz olmadığını vurgulayan Hotamışlıgil, “Günlük ömürde her sabah uyandığınızda, duş aldığınızda, otomobilinize binip işe gittiğinizde, uçağa bindiğinizde, epeyce düşük de olsa bir mümkün risk ile karşı karşıyayız. hayatımızda her gün bu mümkün riskler ile yaşıyoruz. Aşıların şu an mevcut risk profilleri bu örneklerden daha düşük.” diye konuştu.
Hotamışlıgil, tüm dünyanın olağanlaşmaya muhtaçlığının bulunduğuna dikkati çekerek, “Artık aşılanmada gereken eşiği geçip ülkeyi olağana çevirmek gerekiyor. Türkiye’nin elinde 100-120 milyon doz aşı var ise bu yaz ülkede salgın bitebilir. Bizim elimizde bu uygulama imkanı ve yetkinliği var. Günde 1,5 milyon aşı yapma kapasitesine sahibiz. Hesapladığınızda 30 günde tam kapasite aşılama ile gerekli eşik aşılacaktır. Bir ay daha geçerse ülkede aşılama sorunu çözülür ve salgın da biter. Bu kadar sıradan.” değerlendirmesini yaptı.
“VARYANTLARIN TAKİBİ ÇOK ÖNEMLİ”
Hotamışlıgil, Türkiye’deki aşı çalışmalarını da takip ettiğini ve hayli kıymetli çalışmaların yapıldığını aktardı.
Genel olarak kimi aşıların varyantlara karşı zafiyet gösterme riskinin bulunduğunu lisana getiren Hotamışlıgil, “Bunun için, Türkiye için fazlaca değerli olan şey, Kovid-19 varyantlarının devamlı takibini yapmak ve aşı çeşitliliğini sağlamak. Şu anda varyant taramalarında fazlaca düzgün olduğumuzu söyleyemem, daha epeyce yapmamız lazım. Bunun için ülkede hangi varyant baskın hale geliyor, onun takibini yapmak gerekiyor.” dedi. Lakin şu anda uygulamaya giren mRNA aşısının iki doz uygulama daha sonrası bilinen varyantlara karşı aktifliğini sürdürdüğünü de unutmamak lazım. Yani ağır tarama ve aşı çeşitliği ile en düzgün sonuçlar alabilmemiz mümkün.” formunda konuştu.
“HEYECAN VERİCİ SİNYALLER METABOLİZMADAN GELECEK”
Harvard’lı profesör, koronavirüste genetik yatkınlık ve direnç haritalarının ortaya çıkarıldığını hatırlatarak, şu değerlendirmede bulundu:
“İnterferon sisteminde az zafiyet gösteren değişiklikler olduğunda, hastalık daha ağır seyrediyor. Sitokin fırtınası kademesine gelindiğinde orada artık bedenin kendi verdiği immün karşılığın denetimden çıkması, birtakım genetik varyantların bunu daha alevlendirebileceğini gösteren çalışmalar mevcut. Heyecan verici sinyal ve sistemlerin metabolizmadan da geleceğini düşünüyorum lakin bu çalışmalar çabucak hemen erken devrinde.
Klinik seyri ve mevt oranlarını en hayli etkileyen şeylerin başında, metabolik durum, şişmanlık ve birlikteindeki metabolik sorunlar, hem de da yaşlılıkla birlikte olan immüno-metabolik sorunlar geliyor. Bu çalışmalar biraz daha olgunlaştığında bu iki büyük risk faktörünün düzeneklerinin daha uygun anlaşılacağını ve metabolizmanın ortasında kesin olarak sinyaller bulunacak. Kendi gruplarımız da bu sorun üzerinde çalışıyor. Tüm bu gelişmeler, yeni ilaçların geliştirilmesi ve uygulamaya girmesi için fazlaca ümit veriyor.”
Gökhan Hotamışlıgil, salgından çıkış konusunda son derece optimist ve umutlu olduğunu ve bu güçlü süreçten yakın gelecekte çıkılacağını kelamlarına ekledi.
Harvard’da immünometabolizma, diyabet ve obezite alanında yaptığı araştırmalarla bir fazlaca uluslarası mükafata layık bulunan ve en son olarak da Nobel’e giden yol olarak bilinen “EASD-Novo Nordisk” mükafatını 2018 yılında alan Hotamışlıgil, Ankara Üniversitesi’nde kendisine sunulan onursal doktora merasimi ve konferansı daha sonrasında pandemiye ait soruları yanıtladı.
KORONAVİRÜS AŞISIYLA İLGİLİ KONUŞTU
hem de Harvard Sabri Ülker Metabolik Araştırmalar Merkezi Lideri da olan Hotamışlıgil, koronavirüs salgının dünya genelinde yarattığı şartların şiddetli bir müddetç olduğuna ve epey ağır sonuçlar doğurduğuna işaret etti.
ABD’deki aşılama ve salgın sürecinin sorulması üzerine Hotamışlıgil, sırası geldiğinde kendisi ve ailesinin aşılarını olduğunu anlattı.
“TEREDDÜDÜM OLMADAN YAPTIRDIM”
Gökhan Hotamışlıgil, “Kovid-19 aşısını hiç bir tereddüdüm olmadan yaptırdım. niye? Ben çok kahraman bir insan olduğumdan mı ya da dikkatsiz özensiz bir insan olduğumdan mı? Hayır. Fakat bütün yapılan çalışmaları okuyup takip ettiğimiz için, yani bilimsel datalara baktıktan daha sonra yazılan makaleleri okuduktan daha sonra, klinik öncesi çalışmaları faz çalışmalarını insan uygulamalarını gördükten daha sonra artık tereddüt edecek bir nokta kalmadığı için gönül huzuruyla aşımızı olduk. Eşim de çocuklarım da oldu.” dedi.
“SALGINI SONA ERDİRMEK BU KADAR NET VE BASİT”
ABD’de koronavirüs salgınındaki son durumun sorulması üzerine Hotamışlıgil, “ABD’deki en ağır tablolardan biriyle karşılaşan eyalet olan ve benim yaşadığım Massachusetts eyaletinde şu anda maske dahil hiç bir Kovid-19 tedbiri kullanılmıyor, can kaybı da sıfır. Bu ayın başı prestijiyle iç ortamda da dahil olmak üzere bütün yasaklar kaldırıldı.
Hala biraz daha önlemli olmayı tercih kurumlarda, ki buna bizim Üniversitemiz de dahil, kimi sonlu önlemler uygulanıyor. Çok kalabalık yerlerde tedbir olarak kimi vakit maske kullanıyoruz ancak yasakların tamamı kalktı. Bu da gösteriyor ki ülke çapında eyalet çapında aşının faal ve yaygın uygulandığı yerde salgın sona eriyor. Salgını bitmiş oldurmek bu kadar net ve sıradan. ” değerlendirmesinde bulundu.
“AŞILARLA İLGİLİ TABLO ÇOK NET”
Sıhhat krizi ve can kayıplarına ilaveten, işsizlik, eğitim sorunları, açlık, ruhsal bozukluklar ile karşı karşıya kalan ülkelerin, sanayinin girdiği darboğaz, sanat ve spordan mahrumluk üzere ağır bedellerin ödendiğini anlatan Hotamışlıgil, salgının bitirecek olan tek çıkış yolunun koronavirüs aşısı bulunmasına karşın hala dünya genelinde ileri seviyede bilgi kirliliği ve komplo teorileri üreten aşı terslerinin bulunduğunu ve bunun bir kamu sıhhati tehdidine dönüştüğünü vurguladı.
“Aşılarla ilgili bugün artık fazlaca net bir tablo var, bu aşıların yapıldığı ve yaygın uygulandığı yerde salgın bitiyor. Aşılama aktifliği eşittir Kovid-19 salgının bitmesidir, bu kadar net ve açık halde ortada.” diyen Hotamışlıgil, “Aşı aksiliği ve bilime dayanmadan yapılan tartışmalar, toplum sıhhatini tehdit ediyor. Bu yalnızca Türkiye ile alakalı bir durum değil, tüm dünyada da bu biçimde.” sözünü kullandı.
“HİÇBİR BİLİMSEL TEMELİ YOK”
Hotamışlıgil, aşılamanın değerini şu sözlerle anlattı:
“Aşılar dünya genelinde 2 milyara yakın şahsa uygulandı, yani dünyanın en büyük klinik uygulamalarından biri gerçekleşmiş vaziyette. Bu önde giden aşı programlarında aslına bakarsan faz çalışmaları sırasında şimdiye kadar görülmemiş bir yoğunlukta ve görülmemiş bir ciddiyet ve titizlikle klinik çalışmalara tabi tutuldu. Zira tüm paydaşların farkında olduğu vakte karşı bir yarış bulunmasına rağmen bu mevzunun ehemmiyeti ve güvenlik eşiği konusundaki ileri seviye hassasiyetler bulunması idi. ötürüsıyla ‘aşı aceleye geldi’,’ gereğince çalışılmadı’, ‘aşıların acil kullanım onayı var, bu gerçek onay değildir’ üzere telaffuzların hiç bir bilimsel temeli yok.
“TAMAMEN YANLIŞ”
‘Şu an kullanıma giren Kovid-19 aşıları aceleye geldi’ telaffuzuna bakalım. Bunun hiç bir gerçekliği yok, süratli geliştirilmiş olması aceleye geldi demek değil. Zira onun öncesinde bu süratli geçişi mümkün kılan dayanılmaz bir bilimsel süreç var. Aşıların bu biçimdesine süratli geliştirilmesi bilimin geldiği nokta ile direkt olarak ilintili. ‘Aşılar gereğince denenmedi’ söylemi de büsbütün yanlış. Aşılar ciddiyetle ve ağır olarak faz çalışmalarında denendi ve en küçük kuşkularda bile durdurulup detaylı olarak incelendi.
Burada da hiç bir eza yok. Üçüncüsü ‘kısırlık yapar’, ‘hamilelerde sorun yaratır’, ‘ilerde beyninizi bozar’ ‘bunamaya niye olur’ üzere telaffuzlarını destekleyecek datalar de sıfır, bilimsel temeli olmayan, dataya dayanmayan telaffuzlar. ötürüsıyla insanlara benim teklifim, bilime güvenmeleri, güvendikleri bilim insanlarından anlayamadıkları bilimsel doğruları öğrenmeleridir. Yani bir insanın yalnızca bilim insanı yahut akademik bir durumu olması, tanınan olması, her vakit muteber ve gerçek şeyleri dediğini göstermiyor, buradaki referanslara hayli dikkat etmekte büyük fayda var.”
“8 HAFTA İÇERİSİNDE ORTAYA ÇIKIYOR”
Gökhan Hotamışlıgil, aşının dün bulunan bir uygulama olmadığına işaret ederek, “Aşılarla ilgili bilinen önemli yan tesirlerin tamamı 8 hafta içerisinde ortaya çıkıyor. Aşı klinik deney ve çalışmalarının 9, yaygın kullanmasın 6, epey yaygın kullanmasın ise 3’ncü ayındayız. Bugün dünyada aşı uygulanmış 2 milyara yakın insan var. Artık aşılarda ‘güvenlik problemi’ telaffuzlarının ve aktiflik sorgulamalarının yeri yoktur. Aşıların güvenlik ve aktiflik profilleri son derece sağlam ve bu yaygın uygulamanın müspet sonuçları net.” dedi.
“GÜNLÜK OMURDAKİ MUHTEMEL RİSKLERDEN DAHA DÜŞÜK”
hiç bir tıbbi müdahalenin risksiz olmadığını vurgulayan Hotamışlıgil, “Günlük ömürde her sabah uyandığınızda, duş aldığınızda, otomobilinize binip işe gittiğinizde, uçağa bindiğinizde, epeyce düşük de olsa bir mümkün risk ile karşı karşıyayız. hayatımızda her gün bu mümkün riskler ile yaşıyoruz. Aşıların şu an mevcut risk profilleri bu örneklerden daha düşük.” diye konuştu.
Hotamışlıgil, tüm dünyanın olağanlaşmaya muhtaçlığının bulunduğuna dikkati çekerek, “Artık aşılanmada gereken eşiği geçip ülkeyi olağana çevirmek gerekiyor. Türkiye’nin elinde 100-120 milyon doz aşı var ise bu yaz ülkede salgın bitebilir. Bizim elimizde bu uygulama imkanı ve yetkinliği var. Günde 1,5 milyon aşı yapma kapasitesine sahibiz. Hesapladığınızda 30 günde tam kapasite aşılama ile gerekli eşik aşılacaktır. Bir ay daha geçerse ülkede aşılama sorunu çözülür ve salgın da biter. Bu kadar sıradan.” değerlendirmesini yaptı.
“VARYANTLARIN TAKİBİ ÇOK ÖNEMLİ”
Hotamışlıgil, Türkiye’deki aşı çalışmalarını da takip ettiğini ve hayli kıymetli çalışmaların yapıldığını aktardı.
Genel olarak kimi aşıların varyantlara karşı zafiyet gösterme riskinin bulunduğunu lisana getiren Hotamışlıgil, “Bunun için, Türkiye için fazlaca değerli olan şey, Kovid-19 varyantlarının devamlı takibini yapmak ve aşı çeşitliliğini sağlamak. Şu anda varyant taramalarında fazlaca düzgün olduğumuzu söyleyemem, daha epeyce yapmamız lazım. Bunun için ülkede hangi varyant baskın hale geliyor, onun takibini yapmak gerekiyor.” dedi. Lakin şu anda uygulamaya giren mRNA aşısının iki doz uygulama daha sonrası bilinen varyantlara karşı aktifliğini sürdürdüğünü de unutmamak lazım. Yani ağır tarama ve aşı çeşitliği ile en düzgün sonuçlar alabilmemiz mümkün.” formunda konuştu.
“HEYECAN VERİCİ SİNYALLER METABOLİZMADAN GELECEK”
Harvard’lı profesör, koronavirüste genetik yatkınlık ve direnç haritalarının ortaya çıkarıldığını hatırlatarak, şu değerlendirmede bulundu:
“İnterferon sisteminde az zafiyet gösteren değişiklikler olduğunda, hastalık daha ağır seyrediyor. Sitokin fırtınası kademesine gelindiğinde orada artık bedenin kendi verdiği immün karşılığın denetimden çıkması, birtakım genetik varyantların bunu daha alevlendirebileceğini gösteren çalışmalar mevcut. Heyecan verici sinyal ve sistemlerin metabolizmadan da geleceğini düşünüyorum lakin bu çalışmalar çabucak hemen erken devrinde.
Klinik seyri ve mevt oranlarını en hayli etkileyen şeylerin başında, metabolik durum, şişmanlık ve birlikteindeki metabolik sorunlar, hem de da yaşlılıkla birlikte olan immüno-metabolik sorunlar geliyor. Bu çalışmalar biraz daha olgunlaştığında bu iki büyük risk faktörünün düzeneklerinin daha uygun anlaşılacağını ve metabolizmanın ortasında kesin olarak sinyaller bulunacak. Kendi gruplarımız da bu sorun üzerinde çalışıyor. Tüm bu gelişmeler, yeni ilaçların geliştirilmesi ve uygulamaya girmesi için fazlaca ümit veriyor.”
Gökhan Hotamışlıgil, salgından çıkış konusunda son derece optimist ve umutlu olduğunu ve bu güçlü süreçten yakın gelecekte çıkılacağını kelamlarına ekledi.