Her Karış Toprağında Tarihin İzi Var: Sayısız Medeniyete Konut Sahipliği Yapan Anadolu’da Bulunan 10 Antik Kent
Anadolu binlerce yıldır birbirinden farklı medeniyetlere konut sahipliği yaptı. Her bir kültür yerini bir yenisine bırakarak kaybolmuş olsa da gerisinde silinmeyen kalıntılar bıraktı. Sizler için Anadolu’nun niye bu kadar özel olduğunu bir sefer daha anlamanızı sağlayacak en etkileyici antik kentleri sıraladık.
İşte Anadolu’nun birbirinden eşsiz özellikteki 10 antik kenti!
1. Göbeklitepe – Şanlıurfa
Göbeklitepe’yi duymayan yoktur herbiçimde. Bilhassa son birkaç yıldır bütün dünyanın ilgisini çeken Göbeklitepe, sahip olduğu ünü yerden göğe kadar hak ediyor. 12.000 yıllık tarihe sahip olan ve anıtsal mimarisi ile öne çıkan kent, avcı toplayıcı beşerler tarafınca inşa edilmiş. Kentteki T biçimli dikilitaşlardan en büyüğü yaklaşık 16 ton tartısında ve bu taşların nasıl yontulup taşındığına dair bilinenler hala belirsizliğini koruyor. Şimdiye kadarki hafriyatlar ise çabucak hemen Göbeklitepe’yi yapan insanların yerleşik hayat sürdüğünü kanıtlamamış durumda. Yani, en geçerli iddiaya bakılırsa bir şölen ve ibadet yeri olarak inşa edilen bu alan dönemsel kullanıma sahipmiş.
2. Derinkuyu Yeraltı Kenti – Nevşehir
M.Ö. 1900-1200 senelerında, yani Hitit devrinde kurulduğu iddia edilen Derinkuyu yeraltı kenti yerin yaklaşık 60 metre altında bulunuyor. Yer altında bulunmasına karşın 20.000 insanın yanı sıra, geniş yiyecek depoları ile besi hayvanlarına konut sahipliği yapan Derinkuyu; Türkiye’nin kazılan en büyük yeraltı kenti olma unvanına sahip. Ayrıyeten Kapadokya kompleksine dahil ediliyor. Kestirim edilene göre kent M.Ö. 1200 yılında işgal edildiğinde sığınak olarak kullanılmış, öncesinde ise Hititlere aitmiş. İşgalden daha sonra yeraltı komplekslerinin genişletildiği ve öteki uygarlıklar tarafınca kullanıldığı düşünülüyor. Kentte bunu kanıtlayan misyoner okulları, kiliseler ve mahzenler bulunuyor.
3. Gordion – Ankara
Frig Krallığı’na ilişkin politik başşehir olan Gordion, Ankara’nın Polatlı ilçesinde bulunuyor. Kentteki birinci yerleşim izleri ise M.Ö. 3000 yılına kadar uzanıyor. Antik dünyanın kıymetli merkezlerinden olan Gordion’un en kuvvetli periyodunu Kral Midas vaktinde yaşadığı biliniyor ve kentte Anadolu’nun en büyük ikinci tümülüsü olan 53 metre yükseklikteki Midas Tümülüsü bulunuyor Kentteki mezar odasını ise 3000 yıllık ağaç gövdeleri oluşturuyor. Yani, tarihi kalıntıları ve dev boyutlu doğal bilgileri ile Gordion görülmeye bedel antik kentlerden bir tanesi.
4. Hattuşaş – Çorum
Hattuşa yahut Hattuşaş üzere farklı isimlerle anılan Hitit başşehri, Türkçe’ye Boğazköy Ören Yeri olarak geçmiş. Eski Doğu’daki en büyük güçlerden Hititlere mesken sahipliği yapan Hattuşaş, Çorum merkezden yaklaşık 82 km uzakta bulunuyor. Kentteki en büyük kutsal yer ise yüksek kayaların ortasına saklanmış olan Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı. İçinde 90’dan fazla ilah, tanrıça, yaratık ve hayvan heykeli bulunan alan kesinlikle görülmesi gereken yerler içinde sıralanıyor.
5. Hierapolis – Denizli
Anadolu’nun her karışına farklı bir uygarlık hükmetmiş, bunlardan en etkileyicilerinden birisi de Pamukkale travertenlerinin çabucak ardına inşa edilmiş. Hierapolis kentinin tarihi Roma’ya kadar uzanıyor ve bölgenin kendi periyodunda termal sıhhat maksadıyla kullanıldığı biliniyor. Binlerce yıl şifalı suları ile dikkat çeken bu alan Anadolu’nun her köşesinden ziyaretçi almış, günümüzde ise müze olarak kullanılıyor. Şimdiye kadarki hafriyatlarda çıkarılanlar ise İsa’nın 12 havarisinden birinin burada öldürüldüğünü ve gömüldüğünü gösteriyor, bu niçinle Hierapolis dini değeriyle de öne çıkıyor.
6. Efes – İzmir
M.Ö. 5000 yılına kadar uzanan tarihi ve bilim, kültür, sanat merkezi olması niçiniyle büyük değere sahip olan Efes Antik Kenti, Asya ve Avrupa içindeki geçiş güzergahlarından biri. hem de bir liman kenti olma özelliği taşıyan Efes, pozisyonu niçiniyle çağın politik ve ticari merkezlerinden olmuş. Helenistik ve Roma periyotlarına ilişkin en ihtişamlı eserler burada üretilmiş ve kentin her yeri mermer anıtlarla donatılmış. Günümüze kadar gelen Celcius kütüphanesi ve antik tiyatrosu ile hala ilgi goren kent ağır olarak ziyaret ediliyor.
7. Nemrut – Adıyaman
Adıyaman’ın Nemrut Dağı’nda yer alan Nemrut, olağanüstü büyüklükteki baş formlu heykelleriyle ünlü bir antik kent. M.Ö. 109 ile M.S. 72 senelerında karar süren Kommagene Krallığı periyodunda inşa edilen bu kent, merkezindeki üç tümülüs ve onu çevreleyen üç terastan oluşuyor. Doğu ve batı teraslarında ilah ve tanrıça heykelleri ile aslan ve kartal heykelleri yer alıyor. Helenistik periyodu ve Pers sanatını birleştiren bu eserler, Kommagene’ye ilişkin özgün tasarım ile öne çıkıyor. Kentteki gün batımı görünümlerinin büyüleyici hoşlukta olması Nemrut’u eşsiz bir antik kent haline getiriyor.
8. Kaunos – Muğla
Bir kaya mezarlığı olan Kaunos, vaktinde kıymetli bir liman kentiymiş ama denizin alüvyonlarla dolması niçiniyle bu özelliğini kaybetmiş. Şu an yerin 152 metre üstündeki akropolü ve 33 oturma sırası olan tiyatrosu ile ilgi çekiyor. İskeleden görülebilen bu kaya mezarları, M.Ö. 4. yüzyılda inşa edilmiş ve yanaşan gemiler için fener olarak kullanılmış. O devirde deniz Kaunos’un akropolüne kadar geldiğinden, bu antik kent Heredot’un anlatılarına da husus olmuş.
9. Xanthos – Antalya
Likyalıların idari merkezi olan Xanthos, M.Ö. 545 yılında Pers Uygarlığı tarafınca kuşatılmış ve antik kentliler bu kuşatmayı kaybederek kenti Perslere bırakmış. M.Ö. 475-450 içinde ise kent büyük yangılar tarafınca harap olmuş ve M.Ö. 334 yılında Büyük İskender’in eline geçmiş. İskender’in vefatından daha sonra Mısır Hanedanı ve daha sonrasında Suriye Hükümdarı egemenliği altına girmiş. Yani, bu antik kent kısa ömrüne fazlaca sayıda imparatorluk sığdırmış ve her periyot diğer bir medeniyet tarafınca bir daha inşa edilmiş. Günümüze kadar gelmedilk evvel son olarak Bizans egemenliğine girmiş ancak Arap akınları ile tahrip edilmiş. bir daha de kentte hala farklı medeniyetlere ilişkin izleri görmek ve yaşanan bu ağır tarihe ilişkin kalıntıları incelemek mümkün.
10. Sagalassos – Burdur
Tarihi günümüzden 12.000 yıl öncesine kadar uzanan Sagalassos, orjinal yapı taşlarının neredeyse tamamının bulunduğu bir antik kent, bu niçinle de fazlaca özel. En uygun korunan antik kentlerden olan bu görkemli kent, 1000 yıllık seramik üretim tarihi niçiniyle UNESCO Mirası Süreksiz Listesi’ne de girmiş durumda. Kentteki en değerli eserler ise antik tiyatro ile Antoninler Çeşmesi. Bir devir Bergama Krallığı ve Roma İmparatorluğu içindeki savaşlara konut sahipliği yapan bu antik kent, günümüze kadar gelmiş olması niçiniyle kesinlikle görülmesi gereken yerler içinde.
Anadolu binlerce yıldır birbirinden farklı medeniyetlere konut sahipliği yaptı. Her bir kültür yerini bir yenisine bırakarak kaybolmuş olsa da gerisinde silinmeyen kalıntılar bıraktı. Sizler için Anadolu’nun niye bu kadar özel olduğunu bir sefer daha anlamanızı sağlayacak en etkileyici antik kentleri sıraladık.
İşte Anadolu’nun birbirinden eşsiz özellikteki 10 antik kenti!
1. Göbeklitepe – Şanlıurfa
Göbeklitepe’yi duymayan yoktur herbiçimde. Bilhassa son birkaç yıldır bütün dünyanın ilgisini çeken Göbeklitepe, sahip olduğu ünü yerden göğe kadar hak ediyor. 12.000 yıllık tarihe sahip olan ve anıtsal mimarisi ile öne çıkan kent, avcı toplayıcı beşerler tarafınca inşa edilmiş. Kentteki T biçimli dikilitaşlardan en büyüğü yaklaşık 16 ton tartısında ve bu taşların nasıl yontulup taşındığına dair bilinenler hala belirsizliğini koruyor. Şimdiye kadarki hafriyatlar ise çabucak hemen Göbeklitepe’yi yapan insanların yerleşik hayat sürdüğünü kanıtlamamış durumda. Yani, en geçerli iddiaya bakılırsa bir şölen ve ibadet yeri olarak inşa edilen bu alan dönemsel kullanıma sahipmiş.
2. Derinkuyu Yeraltı Kenti – Nevşehir
M.Ö. 1900-1200 senelerında, yani Hitit devrinde kurulduğu iddia edilen Derinkuyu yeraltı kenti yerin yaklaşık 60 metre altında bulunuyor. Yer altında bulunmasına karşın 20.000 insanın yanı sıra, geniş yiyecek depoları ile besi hayvanlarına konut sahipliği yapan Derinkuyu; Türkiye’nin kazılan en büyük yeraltı kenti olma unvanına sahip. Ayrıyeten Kapadokya kompleksine dahil ediliyor. Kestirim edilene göre kent M.Ö. 1200 yılında işgal edildiğinde sığınak olarak kullanılmış, öncesinde ise Hititlere aitmiş. İşgalden daha sonra yeraltı komplekslerinin genişletildiği ve öteki uygarlıklar tarafınca kullanıldığı düşünülüyor. Kentte bunu kanıtlayan misyoner okulları, kiliseler ve mahzenler bulunuyor.
3. Gordion – Ankara
Frig Krallığı’na ilişkin politik başşehir olan Gordion, Ankara’nın Polatlı ilçesinde bulunuyor. Kentteki birinci yerleşim izleri ise M.Ö. 3000 yılına kadar uzanıyor. Antik dünyanın kıymetli merkezlerinden olan Gordion’un en kuvvetli periyodunu Kral Midas vaktinde yaşadığı biliniyor ve kentte Anadolu’nun en büyük ikinci tümülüsü olan 53 metre yükseklikteki Midas Tümülüsü bulunuyor Kentteki mezar odasını ise 3000 yıllık ağaç gövdeleri oluşturuyor. Yani, tarihi kalıntıları ve dev boyutlu doğal bilgileri ile Gordion görülmeye bedel antik kentlerden bir tanesi.
4. Hattuşaş – Çorum
Hattuşa yahut Hattuşaş üzere farklı isimlerle anılan Hitit başşehri, Türkçe’ye Boğazköy Ören Yeri olarak geçmiş. Eski Doğu’daki en büyük güçlerden Hititlere mesken sahipliği yapan Hattuşaş, Çorum merkezden yaklaşık 82 km uzakta bulunuyor. Kentteki en büyük kutsal yer ise yüksek kayaların ortasına saklanmış olan Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı. İçinde 90’dan fazla ilah, tanrıça, yaratık ve hayvan heykeli bulunan alan kesinlikle görülmesi gereken yerler içinde sıralanıyor.
5. Hierapolis – Denizli
Anadolu’nun her karışına farklı bir uygarlık hükmetmiş, bunlardan en etkileyicilerinden birisi de Pamukkale travertenlerinin çabucak ardına inşa edilmiş. Hierapolis kentinin tarihi Roma’ya kadar uzanıyor ve bölgenin kendi periyodunda termal sıhhat maksadıyla kullanıldığı biliniyor. Binlerce yıl şifalı suları ile dikkat çeken bu alan Anadolu’nun her köşesinden ziyaretçi almış, günümüzde ise müze olarak kullanılıyor. Şimdiye kadarki hafriyatlarda çıkarılanlar ise İsa’nın 12 havarisinden birinin burada öldürüldüğünü ve gömüldüğünü gösteriyor, bu niçinle Hierapolis dini değeriyle de öne çıkıyor.
6. Efes – İzmir
M.Ö. 5000 yılına kadar uzanan tarihi ve bilim, kültür, sanat merkezi olması niçiniyle büyük değere sahip olan Efes Antik Kenti, Asya ve Avrupa içindeki geçiş güzergahlarından biri. hem de bir liman kenti olma özelliği taşıyan Efes, pozisyonu niçiniyle çağın politik ve ticari merkezlerinden olmuş. Helenistik ve Roma periyotlarına ilişkin en ihtişamlı eserler burada üretilmiş ve kentin her yeri mermer anıtlarla donatılmış. Günümüze kadar gelen Celcius kütüphanesi ve antik tiyatrosu ile hala ilgi goren kent ağır olarak ziyaret ediliyor.
7. Nemrut – Adıyaman
Adıyaman’ın Nemrut Dağı’nda yer alan Nemrut, olağanüstü büyüklükteki baş formlu heykelleriyle ünlü bir antik kent. M.Ö. 109 ile M.S. 72 senelerında karar süren Kommagene Krallığı periyodunda inşa edilen bu kent, merkezindeki üç tümülüs ve onu çevreleyen üç terastan oluşuyor. Doğu ve batı teraslarında ilah ve tanrıça heykelleri ile aslan ve kartal heykelleri yer alıyor. Helenistik periyodu ve Pers sanatını birleştiren bu eserler, Kommagene’ye ilişkin özgün tasarım ile öne çıkıyor. Kentteki gün batımı görünümlerinin büyüleyici hoşlukta olması Nemrut’u eşsiz bir antik kent haline getiriyor.
8. Kaunos – Muğla
Bir kaya mezarlığı olan Kaunos, vaktinde kıymetli bir liman kentiymiş ama denizin alüvyonlarla dolması niçiniyle bu özelliğini kaybetmiş. Şu an yerin 152 metre üstündeki akropolü ve 33 oturma sırası olan tiyatrosu ile ilgi çekiyor. İskeleden görülebilen bu kaya mezarları, M.Ö. 4. yüzyılda inşa edilmiş ve yanaşan gemiler için fener olarak kullanılmış. O devirde deniz Kaunos’un akropolüne kadar geldiğinden, bu antik kent Heredot’un anlatılarına da husus olmuş.
9. Xanthos – Antalya
Likyalıların idari merkezi olan Xanthos, M.Ö. 545 yılında Pers Uygarlığı tarafınca kuşatılmış ve antik kentliler bu kuşatmayı kaybederek kenti Perslere bırakmış. M.Ö. 475-450 içinde ise kent büyük yangılar tarafınca harap olmuş ve M.Ö. 334 yılında Büyük İskender’in eline geçmiş. İskender’in vefatından daha sonra Mısır Hanedanı ve daha sonrasında Suriye Hükümdarı egemenliği altına girmiş. Yani, bu antik kent kısa ömrüne fazlaca sayıda imparatorluk sığdırmış ve her periyot diğer bir medeniyet tarafınca bir daha inşa edilmiş. Günümüze kadar gelmedilk evvel son olarak Bizans egemenliğine girmiş ancak Arap akınları ile tahrip edilmiş. bir daha de kentte hala farklı medeniyetlere ilişkin izleri görmek ve yaşanan bu ağır tarihe ilişkin kalıntıları incelemek mümkün.
10. Sagalassos – Burdur
Tarihi günümüzden 12.000 yıl öncesine kadar uzanan Sagalassos, orjinal yapı taşlarının neredeyse tamamının bulunduğu bir antik kent, bu niçinle de fazlaca özel. En uygun korunan antik kentlerden olan bu görkemli kent, 1000 yıllık seramik üretim tarihi niçiniyle UNESCO Mirası Süreksiz Listesi’ne de girmiş durumda. Kentteki en değerli eserler ise antik tiyatro ile Antoninler Çeşmesi. Bir devir Bergama Krallığı ve Roma İmparatorluğu içindeki savaşlara konut sahipliği yapan bu antik kent, günümüze kadar gelmiş olması niçiniyle kesinlikle görülmesi gereken yerler içinde.