Shi En Kim
Şayet iklim değişikliğinin tarım üstündeki tesiri bitkisel mamüllerin mikroplardan arınmış olduğu bir dünyada meydana gelseydi, durum şimdikinden biraz daha sıradan olurdu. Yayınlanan yeni araştırmalar bu var iseyımsal görüntüde, artan global sıcaklıkların, bir vakit içinder tarım için kısmen çok soğuk olan kutuplara yakın bölgelerde ekilebilir yeni yerler oluşturarak global bazda ziraî verimliliği artıracağını ortaya çıkardı. Buna rağmen, İngiltere’deki Exeter Üniversitesi’nde çevrebilimci ve araştırmanın ortak muharriri olan Dan Bebber, ulaşılan bu kararın çok sıradanleştirildiğini söz ediyor ve Nature Climate Change mecmuasında yayınlanan birebir çalışmada paylaşılan sonuçlara göre, global ısınmanın bitki hastalıklarının yayılmasını da artıracağını lisana getiriyor. Bu bitki patojenleri [hastalık yayıcı mikroorganizmalar], iklim değişikliğinden kaynaklanan potansiyel eser randımanı artışlarını zayıflatabilir.
BİTKİSEL ZARARLILAR DAHA GENİŞ ALANLARA YAYILIYOR
Şu ana kadar yapılan modelleme çalışmalarının büyük kısmı, iklim değişikliğinin mikrobiyal oluşumlar haricinde, ziraî eserler üzerinde yarattığı tesire de odaklamıştı. Bebber ve meslektaşları, 80 cins öldürücü mantar ve ‘oomycete’, yani yapraklarda yanıklara ve çürümeye niye olan ve ‘su küfleri’ diye bilinen organizmaların dağılımını haritaladı.
Bebber, “[Var olan eser modellerinde] eksik olan şeylerden biri biyolojik bileşenler, yani zararlılar, patojenler” diyor: “Uzun vadeli gayelerimizden biri, bir patojen bileşeni inşa etmeye başlamak… Bu sayede geleceğin nasıl görünebileceğine ait daha isabetli bir fikrimiz olacak.”
Avustralya’da bulunan Commonwealth Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Örgütü’nde (CSIRO) nazaranvli emekli bir evrimsel biyolog olan ve araştırmaya dahil olmayan Jeremy Burdon, araştırmanın, patojen çoğalmasına ait şu ana kadarki en kapsamlı kuşbakışı görünümü bizlere sunduğunu belirtiyor: “İddia ediyorum ki, bu araştırma makalesi mahsuller ve patojenler içindeki etkileşimi anlamak bağlamında fazlaca değerli ve pahalı bir katkıdır.”
Bitki hastalıkları, dünya genelinde eser almadaki başarısızlıkların esas sebeplerinden biri. Bitki zararlıları ve patojenler, buğday ve pirinç üzere dünyanın en değerli beş eserinde yaşanan ziraî kayıpların yaklaşık yüzde 10 ilâ 40’ının sebebi. Tarih, 19’uncu yüzyılda İrlanda’da yaşanan patates kıtlığı ve Hindistan’da 1943 yılında yaşanan ‘Bengal kıtlığı’ üzere bitkisel hastalıkların sebep olduğu kitlesel kıtlıkları aktaran kayıtlarla dolu. Şu anda, marketleri süsleyen parlak Cavendish muz çeşidi, bir mantar salgını yüzünden felaketin eşiğine gelmiş durumda.
GELECEK ÇOK PARLAK GÖRÜNMÜYOR
Bebber ve meslektaşları, iklim değişikliği karşısında insanlığın ziraî geleceğine yönelik toplu patojen tehdidinin seviyesini önbakılırsabilmek gayesiyle dört farklı iklim ve üç farklı eser modeli uyguladı. Araştırmacılar evvela 2011, 2030, 2061 ve 2080 yılları içinde 12 çeşit eserin randımanına dair öngörüleri karşılaştırdılar. Modeller, şeker pancarından bezelye ve soya fasulyesine varıncaya kadar tüm eserler bağlamında daha yüksek [kuzeydeki] enlemlerde daha fazla hasat yapılacağını öngörürken, ekvatora daha yakın bölgelerde kayda kıymet olmayan randıman artışları ya da düşüşleri yaşanacak. Genel bağlamda, erişilen sonuçlar, iklim değişikliğinin tüm gezegen açısından daha yüksek ziraî üretkenlik manasına geldiğini gösteriyor.
Ne var ki bu resme patojenler eklenince, ortaya ürkütücü bir senaryo çıkıyor. Araştırmacılar bunu yapmak için mantar ve ‘oomycete’ patojenlerinin sıcaklık dayanıklılıklarıyla ilgili daha evvel yayınlanan saha bilgilerini gözden geçirdiler. daha sonrasındaysa, her patojenin öngörülen sıcaklıklara dayanarak bitkilere hastalık bulaştırma riskini hesapladılar.
Yapılan hesaplara göre, ekilebilir yerlerin sonu kutuplara hakikat ilerledikçe, daha evvelce sıcak bölgelerde sonlu kalan patojenler bu genişlemeyi takip ediyor. İklim değişikliği sonucunda, kutuplara daha yakın bölgelerde bulunan ülkeler en nihayetinde daha fazla patojenin bu bölgelere yerleşmesi ve ziraî eserlere ziyan vermesi için ziyadesiyle elverişli bir hale gelecek. Ekvatoral benzerlerine kıyasla kuzey ve güneydeki eserler sırf yeni enfeksiyonlara karşı daha hassas hale gelmekle kalmayacak, hem de kutuplara daha yakın olan bölgelerde daha çeşitli ziyanlı mikropların ortaya çıkma ihtimali de daha yüksek olacak.
PATOJENLER HER BÖLGEDE FARKLI DAVRANABİLİR
Bebber’ın grubu, şu an için patojen kaynaklı hastalık oranlarından yola çıkarak mahsul verimliliği sayılarını öngoremiyor zira tıpkı patojenden türeyen alt cinsler farklı bölgelerde öngörülemeyen bir biçimde davranabilir. Meşelerin birden teğe ölmesine yol açan bir patojeni örnek gösteriyor; bu patojen, ABD’nin batı kıyısındaki meşe ormanlarını yok ederken İngiliz meşelerini olduğu haliyle bıraktı; buna rağmen, İngiltere’de bulunan Japon karaçam ağaçlarının peşine düştü. Dahası, araştırmacılar patojenin yayılmasının tek sebebi olarak sadece sıcaklığa bakmıştı ancak gerçek şu ki, yağış rejiminde görülen bölgesel değişimler, bir toplumun yeni hastalıklarla savaşmaya hazır olması ve gelecekte çiftçilerin eser seçimindeki değişimler de dahil olmak üzere, bir dizi faktör bu bağlamda tesirli oluyor.
Araştırmaya dahil olmayan Fransız Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nden iklim değişikliği biyoloğu Camille Parmesan, iklim değişikliğinin başlangıç etabında, tropik bölgelere daha yakın gelişmekte olan ülkelerde yaşayan lokal çiftçilerin, başkalarına kıyasla daha fazla zorluk yaşayabileceğini söz ediyor. “Bu beşerler daha şimdiden çok sert darbeler alıyorlar” diyor. Bu çiftçiler, yoksulluk ve eski tarım uygulamaları yüzünden yeni patojen kümesiyle gayret etmeye hazır olmayabilirler. Ve bu lokal çiftçiler kuzey ya da güney yarıküreden ithal edilecek besinlerin karşılığını ödeyemeyebilirler. “Birden teğe Kanada’dan gelen yiyecekleri satın almaya başlayamazlar” diyor.
Bebber, gelecekte toplumun, tarımın bıraktığı çevresel ayak izini azaltmak bağlamında eser kayıplarıyla çabaya ağırlaşması gerektiğini belirtiyor. Tarım, güç kesiminin akabinde, dünyadaki en büyük ikinci iklimsel emisyon üreticisi. “Zararlılarla ve hastalıklarla çaba etmek, ziraî üretimi daha verimli hale getirmenin yollarından biri” diyor. tıpkı vakitte, parazitlerin yayılmasının dizginlenmesi karmaşık bir müddetç olacak. Yaygın kullanılan stratejiler, sıklıkla mantar ilaçlarının ağır halde kullanmasından ortaya çıkan mantar direncinin artması üzere zincirleme tesirleri de birlikteinde getiriyor. “Toplumlar, hastalık [ve] haşere denetimi, yani insanların ne kadar harcamayı göze aldıkları ve bunu nasıl yapacakları konusunda bir karara varmak zorundalar” diyor.
Yazının özgünü Smithsonian Mag sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Şayet iklim değişikliğinin tarım üstündeki tesiri bitkisel mamüllerin mikroplardan arınmış olduğu bir dünyada meydana gelseydi, durum şimdikinden biraz daha sıradan olurdu. Yayınlanan yeni araştırmalar bu var iseyımsal görüntüde, artan global sıcaklıkların, bir vakit içinder tarım için kısmen çok soğuk olan kutuplara yakın bölgelerde ekilebilir yeni yerler oluşturarak global bazda ziraî verimliliği artıracağını ortaya çıkardı. Buna rağmen, İngiltere’deki Exeter Üniversitesi’nde çevrebilimci ve araştırmanın ortak muharriri olan Dan Bebber, ulaşılan bu kararın çok sıradanleştirildiğini söz ediyor ve Nature Climate Change mecmuasında yayınlanan birebir çalışmada paylaşılan sonuçlara göre, global ısınmanın bitki hastalıklarının yayılmasını da artıracağını lisana getiriyor. Bu bitki patojenleri [hastalık yayıcı mikroorganizmalar], iklim değişikliğinden kaynaklanan potansiyel eser randımanı artışlarını zayıflatabilir.
BİTKİSEL ZARARLILAR DAHA GENİŞ ALANLARA YAYILIYOR
Şu ana kadar yapılan modelleme çalışmalarının büyük kısmı, iklim değişikliğinin mikrobiyal oluşumlar haricinde, ziraî eserler üzerinde yarattığı tesire de odaklamıştı. Bebber ve meslektaşları, 80 cins öldürücü mantar ve ‘oomycete’, yani yapraklarda yanıklara ve çürümeye niye olan ve ‘su küfleri’ diye bilinen organizmaların dağılımını haritaladı.
Bebber, “[Var olan eser modellerinde] eksik olan şeylerden biri biyolojik bileşenler, yani zararlılar, patojenler” diyor: “Uzun vadeli gayelerimizden biri, bir patojen bileşeni inşa etmeye başlamak… Bu sayede geleceğin nasıl görünebileceğine ait daha isabetli bir fikrimiz olacak.”
Avustralya’da bulunan Commonwealth Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Örgütü’nde (CSIRO) nazaranvli emekli bir evrimsel biyolog olan ve araştırmaya dahil olmayan Jeremy Burdon, araştırmanın, patojen çoğalmasına ait şu ana kadarki en kapsamlı kuşbakışı görünümü bizlere sunduğunu belirtiyor: “İddia ediyorum ki, bu araştırma makalesi mahsuller ve patojenler içindeki etkileşimi anlamak bağlamında fazlaca değerli ve pahalı bir katkıdır.”
Bitki hastalıkları, dünya genelinde eser almadaki başarısızlıkların esas sebeplerinden biri. Bitki zararlıları ve patojenler, buğday ve pirinç üzere dünyanın en değerli beş eserinde yaşanan ziraî kayıpların yaklaşık yüzde 10 ilâ 40’ının sebebi. Tarih, 19’uncu yüzyılda İrlanda’da yaşanan patates kıtlığı ve Hindistan’da 1943 yılında yaşanan ‘Bengal kıtlığı’ üzere bitkisel hastalıkların sebep olduğu kitlesel kıtlıkları aktaran kayıtlarla dolu. Şu anda, marketleri süsleyen parlak Cavendish muz çeşidi, bir mantar salgını yüzünden felaketin eşiğine gelmiş durumda.
GELECEK ÇOK PARLAK GÖRÜNMÜYOR
Bebber ve meslektaşları, iklim değişikliği karşısında insanlığın ziraî geleceğine yönelik toplu patojen tehdidinin seviyesini önbakılırsabilmek gayesiyle dört farklı iklim ve üç farklı eser modeli uyguladı. Araştırmacılar evvela 2011, 2030, 2061 ve 2080 yılları içinde 12 çeşit eserin randımanına dair öngörüleri karşılaştırdılar. Modeller, şeker pancarından bezelye ve soya fasulyesine varıncaya kadar tüm eserler bağlamında daha yüksek [kuzeydeki] enlemlerde daha fazla hasat yapılacağını öngörürken, ekvatora daha yakın bölgelerde kayda kıymet olmayan randıman artışları ya da düşüşleri yaşanacak. Genel bağlamda, erişilen sonuçlar, iklim değişikliğinin tüm gezegen açısından daha yüksek ziraî üretkenlik manasına geldiğini gösteriyor.
Ne var ki bu resme patojenler eklenince, ortaya ürkütücü bir senaryo çıkıyor. Araştırmacılar bunu yapmak için mantar ve ‘oomycete’ patojenlerinin sıcaklık dayanıklılıklarıyla ilgili daha evvel yayınlanan saha bilgilerini gözden geçirdiler. daha sonrasındaysa, her patojenin öngörülen sıcaklıklara dayanarak bitkilere hastalık bulaştırma riskini hesapladılar.
Yapılan hesaplara göre, ekilebilir yerlerin sonu kutuplara hakikat ilerledikçe, daha evvelce sıcak bölgelerde sonlu kalan patojenler bu genişlemeyi takip ediyor. İklim değişikliği sonucunda, kutuplara daha yakın bölgelerde bulunan ülkeler en nihayetinde daha fazla patojenin bu bölgelere yerleşmesi ve ziraî eserlere ziyan vermesi için ziyadesiyle elverişli bir hale gelecek. Ekvatoral benzerlerine kıyasla kuzey ve güneydeki eserler sırf yeni enfeksiyonlara karşı daha hassas hale gelmekle kalmayacak, hem de kutuplara daha yakın olan bölgelerde daha çeşitli ziyanlı mikropların ortaya çıkma ihtimali de daha yüksek olacak.
PATOJENLER HER BÖLGEDE FARKLI DAVRANABİLİR
Bebber’ın grubu, şu an için patojen kaynaklı hastalık oranlarından yola çıkarak mahsul verimliliği sayılarını öngoremiyor zira tıpkı patojenden türeyen alt cinsler farklı bölgelerde öngörülemeyen bir biçimde davranabilir. Meşelerin birden teğe ölmesine yol açan bir patojeni örnek gösteriyor; bu patojen, ABD’nin batı kıyısındaki meşe ormanlarını yok ederken İngiliz meşelerini olduğu haliyle bıraktı; buna rağmen, İngiltere’de bulunan Japon karaçam ağaçlarının peşine düştü. Dahası, araştırmacılar patojenin yayılmasının tek sebebi olarak sadece sıcaklığa bakmıştı ancak gerçek şu ki, yağış rejiminde görülen bölgesel değişimler, bir toplumun yeni hastalıklarla savaşmaya hazır olması ve gelecekte çiftçilerin eser seçimindeki değişimler de dahil olmak üzere, bir dizi faktör bu bağlamda tesirli oluyor.
Araştırmaya dahil olmayan Fransız Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nden iklim değişikliği biyoloğu Camille Parmesan, iklim değişikliğinin başlangıç etabında, tropik bölgelere daha yakın gelişmekte olan ülkelerde yaşayan lokal çiftçilerin, başkalarına kıyasla daha fazla zorluk yaşayabileceğini söz ediyor. “Bu beşerler daha şimdiden çok sert darbeler alıyorlar” diyor. Bu çiftçiler, yoksulluk ve eski tarım uygulamaları yüzünden yeni patojen kümesiyle gayret etmeye hazır olmayabilirler. Ve bu lokal çiftçiler kuzey ya da güney yarıküreden ithal edilecek besinlerin karşılığını ödeyemeyebilirler. “Birden teğe Kanada’dan gelen yiyecekleri satın almaya başlayamazlar” diyor.
Bebber, gelecekte toplumun, tarımın bıraktığı çevresel ayak izini azaltmak bağlamında eser kayıplarıyla çabaya ağırlaşması gerektiğini belirtiyor. Tarım, güç kesiminin akabinde, dünyadaki en büyük ikinci iklimsel emisyon üreticisi. “Zararlılarla ve hastalıklarla çaba etmek, ziraî üretimi daha verimli hale getirmenin yollarından biri” diyor. tıpkı vakitte, parazitlerin yayılmasının dizginlenmesi karmaşık bir müddetç olacak. Yaygın kullanılan stratejiler, sıklıkla mantar ilaçlarının ağır halde kullanmasından ortaya çıkan mantar direncinin artması üzere zincirleme tesirleri de birlikteinde getiriyor. “Toplumlar, hastalık [ve] haşere denetimi, yani insanların ne kadar harcamayı göze aldıkları ve bunu nasıl yapacakları konusunda bir karara varmak zorundalar” diyor.
Yazının özgünü Smithsonian Mag sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)