İstanbul’da Modernizmin Agorası Olan 14 Pasaj
Walter Benjamin Pasajlar’da 19. yüzyıldan itibaren yükselen modernizmi ve kentin yeni çehresiyle kentlilerin alakalarını irdelerdi.
İstanbul’da da devrin ruhuna uygun olarak birebir senelerda çoğalan, iki sokağı birbirine bağlayan bu yapılar, Türkiye’nin de birinci alışveriş merkezleriydi aslında. Lakin bugün bildiğimiz AVM’lerden daha sıcak ve samimi ortamlara sahiptiler.
1. Görkemli kubbe altında sıralanan masalarıyla tarihi Çiçek Pasajı
1940’lardan itibaren merkezindeki görkemli kubbe altında sıralanan masalarıyla şimdilerde Beyoğlu’nun en eğlenceli, en renkli pasajlarının başında gelir.
Sultan Abdülhamit ve Abdülaziz’in pek sevdiği ünlü Naum Tiyatrosu, 1870’teki Beyoğlu yangınından ziyan görür görmez, burayı banker Hristaki Zografos Efendi satın aldı. 1876 yılından bu yana hizmet veren bu tarihi bina Paris üslubunda bir mimariye sahip olup 24 dükkan ve 18 lüks daireye mesken sahipliği yapmaktadır.
2. Beyoğlu’nda Küçük Sahne’nin Konut Sahibi Atlas Pasajı
İstiklal Caddesi’nde yer alan bir öbür tarihi hoşluk Atlas Pasajı’dır. 1877 yılında Çiçek Pasajı’nın inşasından kısa bir süre daha sonra hizmet vermeye başlamıştır. Gerisinde bulunan 3 katlı blok ile birleştirilip günümüzde kullanılan halini almıştır.
1930’lu senelerdan itibaren İstanbul’un simgesi haline gelmiş Atlas Pasajı’nın içerisinde Atlas Sineması, Mulen Ruj Gazinosu, Kulis Bar ve Küçük Sahne gini yerler yer almaktadır.
3. Birincilerin pasajı: Suriye Pasajı
Türkiye’nin birinci sineması, Santral Sineması bu pasajda açıldı, çift asansör sistemi birinci bu binada kullanıldı. Pasaj, 1901’de Suriye asıllı Hasan Halbuni Paşa ile o devirde İstanbul Ticaret Odası lideri olan akrabası Mehmet Abud Paşa tarafınca yaptırıldı. Neoklasik üslupta bir cepheye sahip olan yapıyı mimar Demetre Th. Bassiladis projelendirdi. 1908’de tamamlanan pasaj, alt katı çarşı, üst kısımları konut olarak tasarlanmış birinci binaydı.
4. Tünel apartmanları olarak da isimlendirilen: Tünel Pasajı
Tünel çıkışının tam karşısında bulunan, Tünel Apartmanları olarak da isimlendirilen pasaj, neoklasik üslupta inşa edilmiştir.
T geçitli üstü açık tipteki pasaj 1883’te inşa edildi. Sümbül Sokak’ı Asmalımescit’e bağlayan pasajın birinci sahibi bir Osmanlı Yahudisiydi. Yapılardan ikisine Ensiz Sokağı’ndan, birine ise Sümbül Sokak’tan girilen pasajın yer katındaki dükkânlarını korint başlıklı sütunlar süslüyordu.
1960’lardan itibaren onarım geçiren pasajda üç yapının dış cephesi birleştirildi ve pasaj bir çeşit hana döndü. Bilhassa son senelerda Asmalımescit’in popülerliği artınca bu pasaj bir daha keşfedildi ve pasajda birbirinden hoş kafe ve restoranlar açıldı.
5. Eski Beyoğlu’nun simgesi bu pasaj pastane ismini verince: Markiz Pasajı
Eski Beyoğlu’nun simgesi bu pasaj, 1840’ta Passage Oriental (Şark Aynalı Pasajı) ismiyle açıldı.
Dönemin ünlü pastanesi Lebon, 1940’ta yerini Markiz Pastanesi’ne bırakınca bilmeden pasajın mukadderatını de değiştirdi. Markiz yıllar ortasında nefis pastaları, ünlü müdavimleriyle adeta devleşti; 2003’te restore edilen pasaj da ismini bu pastaniçin aldı. Üstelik Haldun Taner ve Markiz’i kurtarma kampanyaları olmasa burası 1970’lerde az daha bir oto yedek kesimci olacaktı.
Yapıldığı periyottan itibaren beş katı ve 25 mağazasıyla Beyoğlu’na her daim canlılık katan pasajdaki ünlü Markiz şimdilerde yerini öteki bir yemek yerine devretti. 174 yıllık pasaj bugün kapalı.
6. Dönemeçli sahaf cenneti Aslıhan Pasajı
Aslıhan Pasajı, İstanbul’un Beyoğlu ilçesinin Balık Pazarı bölgesinde yer alan iki katlı bir sahaflar pasajı. Meşrutiyet Caddesi üzerine pozisyonlandırılmış çarşı, eski kitap, mecmua, çizgi roman, poster satan dükkânlardan oluşmaktadır. Pasajda türlü müzayedeler de gerçekleştirilmektedir.
Pasajın bulunduğu bölgede evvelce meyhânelerin, kunduracıların ve berberlerin yer aldığı ve dar bir geçit üzerine kurulmuş tarihi Krepen Pasajı bulunmaktaydı. Edip Cansever, Cevat Çapan, Behçet Necatigil ve Sait Faik’in sıkça gittikleri yerlere konut sahipliği yapıyordu.
7. İstiklal Caddesi’nin gözbebeklerinden Aznavur Pasajı
1800’lerin sonunda buradaki iki ünlü kafenin, Andrea’nın Cafe Commerce’inin ve Pandeli Kastranakis’in Cafe de Pera’sının yıkılmasıyla Aznavur Pasajı yavaş yavaş yapılanmaya başladı. Başta yarım pasaj formunda inşa edilen Aznavur, 1924’te Tepebaşı istikametinde Aznavur’un oturduğu konutun altından bir geçitle birleştirilince bugünkü halini aldı. Hatta devrin İtalyan mimarisinden izler taşıyan pasajda, 1940’lara kadar Alexander Vasiliyadis’in kimyahanesi ve laboratuarı vardı.
Aznavur Pasajı’nda 28 mağaza ve bir fazlaca kafeterya bulunuyor. Alt katında çeşit çeşit takılar, ikinci el kıyafetler ve özgün ikramlık eşyaların bulunduğu pasaj, turistlerin uğramadan geçmediği yapıların başında geliyor.
8. Abdi İpekçi ve Teşvikiye caddelerini birbirine bağlayan Ulusal Reasürans Pasajı
Çarşı mı pasaj mı tartışmaları devam ederken birden fazla kişi tarafınca burası çağdaş bir pasaj kabul edilmiştir. Ulusal Reasürans Pasajı, Demokrasi Parkı ve Teşvikiye’yi birbirine bağlıyor.
Gündüz butikleri ve kitabevi konukları için kapılarını açarken, akşam Zanzibar, Corridor, Touchdown, On ve Kerem Görsev Caz Bar üzere yerler burayı gece hayatının uğrak yerlerine dönüştürüyor.
9. Dar bir kapıdan ferah bir avluya açılan Hazzopulo Pasajı
Şimdilerde İstiklal Caddesi’nde dar bir kapıdan Danışman Geçidi’ne geçisi sağlayan bir noktada konumlanmaktadır. 1871’de tüccar Hacopulo’nun yaptırdığı pasajda, evvelce üst katta konutlar, alt katta dükkânlar bulunuyordu. Hatta Ahmet Mithat Efendi’nin matbaası buradaydı ve burası bu yüzden Jön Türklerin de buluşma yeriydi.
Bugün hâlâ ihtişamını koruyan beş katlı pasaj, aslında iki büyük yangın atlattı, iki onarım geçirdi. Şimdilerde çantacılar, takıcılar, kitapçılar, Hazzo Pulo Restoran ve Şarap Evi’nden oluşan 40 mağazanın yer aldığı bir pasaj durumunda.
10. Charlie Chaplin’in ünlü Çağdaş vakit içinder’ı Elhamra Pasajı’nda izleyiciyle buluştu.
1827’de Cenevizli Barthelemy Giustiniani evvel burada bir tiyatro yaptırdı. Tiyatro daha sonradan kapanınca, bina 1920’de Zade Sait Bey’e satıldı. Üç sene daha sonra Osmanlı Neoklasik üslubunda bir daha inşa edilen Elhamra tam bir geçit olmamasına karşın, dükkânlara gerçek giden geniş koridorundan ötürü pasaj olarak anıldı.
Burasının bir de sürprizi vardı: Elhamra Sineması. Charlie Chaplin’in ünlü Çağdaş vakit içinder’ı ve Türkiye sinemasının birinci sesli sineması İstanbul Sokaklarında birinci kez burada izleyiciyle buluştu.
11. Terkos Pasajı sahiplerinden Giraud D’Andria ile Michel D’Andria buradaki apartmanlardan birinde oturuyorlardı
D’Andria ailesi tarafınca 1880’li senelerda yaptırılan pasajda başta Jorj Ruggieri’nin lokantası yer alıyordu. Tıpkı periyotta pasajın sahiplerinden Giraud D’Andria ile Michel D’Andria buradaki apartmanlardan birinde oturuyorlardı. 1924’te gelen Georges Dassira ve daha sonrasında Laszlo Boronkay ise Çardaş ismi verdiği lokantayı burada işletti.
12. Galatasaray’ı Balık Pazarı’na bağlayan bir noktada: Avrupa Pasajı
Bugün Galatasaray’ı ve Balık Pazarı’na bağlayan bu pasajın yerinde, 1861’de Jardin des Fleurs Tiyatrosu açılmıştı. Tiyatro 1870’deki Beyoğlu yangınında küle dönünce, arazinin sahibi Mr. Scribe bugünkü ünlü Avrupa Pasajı’nı yaptırdı.
Eskiden düğmecilerin ve kemercilerin yer aldığı, yeri mermer kaplı pasajda bugün 22 dükkân bulunuyor. Her dükkânın üstünde de ayrıyeten iki kat yükseliyor. Dükkânların pasaja bakan üst cephelerinde karşılıklı bayan heykelleri gözünüzü okşarken pasajın çatısı ise büsbütün camla örtülü. Dükkânların ortalarında aynalar konduğu için buraya Aynalı Pasaj da deniyor.
13. Halep Pasajı yazmasına karşın sinema sevenler burayı sinemasından ötürü Beyoğlu sineması diye bilir.
Halepli M.Hacar tarafınca 1885 yılında yaptırılan pasaj Hacar’ın Halepli olması niçiniyle Halep Pasajı olarak anılıyor. Günümüzde, alt katındaki Beyoğlu sineması olması niçiniyle Beyoğlu Pasajı olarak da biliniyor. Binanın art kısmına 1885 senelerında, ahşaptan, pasajla giriş-çıkış sağlayan Pera Sirki (Cirque de Pera) kuruluyor. 1904 yangınından daha sonra Mimar Campanaki sirk alanına tiyatro binası biçimi veriyor ve ismi Varyete Tiyatrosu oluyor.
14. Konaktan Pasaja: Beyoğlu Rumeli Pasajı
İstiklal’de Galatasaray’a gerçek yürürken sağda, halk içinde TKP binası olarak bilinen dar bir sokak görünümündeki Rumeli Pasajı, bir daha Ragıp Paşa’nın gayrimenkul yatırımları içindeydı. Paşa aslında 1894’te burayı konak olarak yaptırdı. Konak hayatının sona ermesiyle işyerine dönüştü. İtalyan mimarisinden izler taşıyan pasajın biri İstiklal’e oburu Öğüt ve Mayacı sokaklara açılan iki kapısı vardı.
Üç bloktan oluşan pasajdaki C blok dış cephesi ve içi onarılınca sanat atölyesine dönüştü. Girişte aksesuar satan tezgâhları geçince asansörlerin karşıladığı binada oyuncuların müdavim olduğu Oyuncular Tiyatro Kahve, Monalisa ve Rumeli üzere yerler yer alıyordu. Ne yazık ki yakın vakitte Beyoğlu’ndaki otel furyasından bu pasaj da nasibini aldı ve kapandı.
Walter Benjamin Pasajlar’da 19. yüzyıldan itibaren yükselen modernizmi ve kentin yeni çehresiyle kentlilerin alakalarını irdelerdi.
İstanbul’da da devrin ruhuna uygun olarak birebir senelerda çoğalan, iki sokağı birbirine bağlayan bu yapılar, Türkiye’nin de birinci alışveriş merkezleriydi aslında. Lakin bugün bildiğimiz AVM’lerden daha sıcak ve samimi ortamlara sahiptiler.
1. Görkemli kubbe altında sıralanan masalarıyla tarihi Çiçek Pasajı
1940’lardan itibaren merkezindeki görkemli kubbe altında sıralanan masalarıyla şimdilerde Beyoğlu’nun en eğlenceli, en renkli pasajlarının başında gelir.
Sultan Abdülhamit ve Abdülaziz’in pek sevdiği ünlü Naum Tiyatrosu, 1870’teki Beyoğlu yangınından ziyan görür görmez, burayı banker Hristaki Zografos Efendi satın aldı. 1876 yılından bu yana hizmet veren bu tarihi bina Paris üslubunda bir mimariye sahip olup 24 dükkan ve 18 lüks daireye mesken sahipliği yapmaktadır.
2. Beyoğlu’nda Küçük Sahne’nin Konut Sahibi Atlas Pasajı
İstiklal Caddesi’nde yer alan bir öbür tarihi hoşluk Atlas Pasajı’dır. 1877 yılında Çiçek Pasajı’nın inşasından kısa bir süre daha sonra hizmet vermeye başlamıştır. Gerisinde bulunan 3 katlı blok ile birleştirilip günümüzde kullanılan halini almıştır.
1930’lu senelerdan itibaren İstanbul’un simgesi haline gelmiş Atlas Pasajı’nın içerisinde Atlas Sineması, Mulen Ruj Gazinosu, Kulis Bar ve Küçük Sahne gini yerler yer almaktadır.
3. Birincilerin pasajı: Suriye Pasajı
Türkiye’nin birinci sineması, Santral Sineması bu pasajda açıldı, çift asansör sistemi birinci bu binada kullanıldı. Pasaj, 1901’de Suriye asıllı Hasan Halbuni Paşa ile o devirde İstanbul Ticaret Odası lideri olan akrabası Mehmet Abud Paşa tarafınca yaptırıldı. Neoklasik üslupta bir cepheye sahip olan yapıyı mimar Demetre Th. Bassiladis projelendirdi. 1908’de tamamlanan pasaj, alt katı çarşı, üst kısımları konut olarak tasarlanmış birinci binaydı.
4. Tünel apartmanları olarak da isimlendirilen: Tünel Pasajı
Tünel çıkışının tam karşısında bulunan, Tünel Apartmanları olarak da isimlendirilen pasaj, neoklasik üslupta inşa edilmiştir.
T geçitli üstü açık tipteki pasaj 1883’te inşa edildi. Sümbül Sokak’ı Asmalımescit’e bağlayan pasajın birinci sahibi bir Osmanlı Yahudisiydi. Yapılardan ikisine Ensiz Sokağı’ndan, birine ise Sümbül Sokak’tan girilen pasajın yer katındaki dükkânlarını korint başlıklı sütunlar süslüyordu.
1960’lardan itibaren onarım geçiren pasajda üç yapının dış cephesi birleştirildi ve pasaj bir çeşit hana döndü. Bilhassa son senelerda Asmalımescit’in popülerliği artınca bu pasaj bir daha keşfedildi ve pasajda birbirinden hoş kafe ve restoranlar açıldı.
5. Eski Beyoğlu’nun simgesi bu pasaj pastane ismini verince: Markiz Pasajı
Eski Beyoğlu’nun simgesi bu pasaj, 1840’ta Passage Oriental (Şark Aynalı Pasajı) ismiyle açıldı.
Dönemin ünlü pastanesi Lebon, 1940’ta yerini Markiz Pastanesi’ne bırakınca bilmeden pasajın mukadderatını de değiştirdi. Markiz yıllar ortasında nefis pastaları, ünlü müdavimleriyle adeta devleşti; 2003’te restore edilen pasaj da ismini bu pastaniçin aldı. Üstelik Haldun Taner ve Markiz’i kurtarma kampanyaları olmasa burası 1970’lerde az daha bir oto yedek kesimci olacaktı.
Yapıldığı periyottan itibaren beş katı ve 25 mağazasıyla Beyoğlu’na her daim canlılık katan pasajdaki ünlü Markiz şimdilerde yerini öteki bir yemek yerine devretti. 174 yıllık pasaj bugün kapalı.
6. Dönemeçli sahaf cenneti Aslıhan Pasajı
Aslıhan Pasajı, İstanbul’un Beyoğlu ilçesinin Balık Pazarı bölgesinde yer alan iki katlı bir sahaflar pasajı. Meşrutiyet Caddesi üzerine pozisyonlandırılmış çarşı, eski kitap, mecmua, çizgi roman, poster satan dükkânlardan oluşmaktadır. Pasajda türlü müzayedeler de gerçekleştirilmektedir.
Pasajın bulunduğu bölgede evvelce meyhânelerin, kunduracıların ve berberlerin yer aldığı ve dar bir geçit üzerine kurulmuş tarihi Krepen Pasajı bulunmaktaydı. Edip Cansever, Cevat Çapan, Behçet Necatigil ve Sait Faik’in sıkça gittikleri yerlere konut sahipliği yapıyordu.
7. İstiklal Caddesi’nin gözbebeklerinden Aznavur Pasajı
1800’lerin sonunda buradaki iki ünlü kafenin, Andrea’nın Cafe Commerce’inin ve Pandeli Kastranakis’in Cafe de Pera’sının yıkılmasıyla Aznavur Pasajı yavaş yavaş yapılanmaya başladı. Başta yarım pasaj formunda inşa edilen Aznavur, 1924’te Tepebaşı istikametinde Aznavur’un oturduğu konutun altından bir geçitle birleştirilince bugünkü halini aldı. Hatta devrin İtalyan mimarisinden izler taşıyan pasajda, 1940’lara kadar Alexander Vasiliyadis’in kimyahanesi ve laboratuarı vardı.
Aznavur Pasajı’nda 28 mağaza ve bir fazlaca kafeterya bulunuyor. Alt katında çeşit çeşit takılar, ikinci el kıyafetler ve özgün ikramlık eşyaların bulunduğu pasaj, turistlerin uğramadan geçmediği yapıların başında geliyor.
8. Abdi İpekçi ve Teşvikiye caddelerini birbirine bağlayan Ulusal Reasürans Pasajı
Çarşı mı pasaj mı tartışmaları devam ederken birden fazla kişi tarafınca burası çağdaş bir pasaj kabul edilmiştir. Ulusal Reasürans Pasajı, Demokrasi Parkı ve Teşvikiye’yi birbirine bağlıyor.
Gündüz butikleri ve kitabevi konukları için kapılarını açarken, akşam Zanzibar, Corridor, Touchdown, On ve Kerem Görsev Caz Bar üzere yerler burayı gece hayatının uğrak yerlerine dönüştürüyor.
9. Dar bir kapıdan ferah bir avluya açılan Hazzopulo Pasajı
Şimdilerde İstiklal Caddesi’nde dar bir kapıdan Danışman Geçidi’ne geçisi sağlayan bir noktada konumlanmaktadır. 1871’de tüccar Hacopulo’nun yaptırdığı pasajda, evvelce üst katta konutlar, alt katta dükkânlar bulunuyordu. Hatta Ahmet Mithat Efendi’nin matbaası buradaydı ve burası bu yüzden Jön Türklerin de buluşma yeriydi.
Bugün hâlâ ihtişamını koruyan beş katlı pasaj, aslında iki büyük yangın atlattı, iki onarım geçirdi. Şimdilerde çantacılar, takıcılar, kitapçılar, Hazzo Pulo Restoran ve Şarap Evi’nden oluşan 40 mağazanın yer aldığı bir pasaj durumunda.
10. Charlie Chaplin’in ünlü Çağdaş vakit içinder’ı Elhamra Pasajı’nda izleyiciyle buluştu.
1827’de Cenevizli Barthelemy Giustiniani evvel burada bir tiyatro yaptırdı. Tiyatro daha sonradan kapanınca, bina 1920’de Zade Sait Bey’e satıldı. Üç sene daha sonra Osmanlı Neoklasik üslubunda bir daha inşa edilen Elhamra tam bir geçit olmamasına karşın, dükkânlara gerçek giden geniş koridorundan ötürü pasaj olarak anıldı.
Burasının bir de sürprizi vardı: Elhamra Sineması. Charlie Chaplin’in ünlü Çağdaş vakit içinder’ı ve Türkiye sinemasının birinci sesli sineması İstanbul Sokaklarında birinci kez burada izleyiciyle buluştu.
11. Terkos Pasajı sahiplerinden Giraud D’Andria ile Michel D’Andria buradaki apartmanlardan birinde oturuyorlardı
D’Andria ailesi tarafınca 1880’li senelerda yaptırılan pasajda başta Jorj Ruggieri’nin lokantası yer alıyordu. Tıpkı periyotta pasajın sahiplerinden Giraud D’Andria ile Michel D’Andria buradaki apartmanlardan birinde oturuyorlardı. 1924’te gelen Georges Dassira ve daha sonrasında Laszlo Boronkay ise Çardaş ismi verdiği lokantayı burada işletti.
12. Galatasaray’ı Balık Pazarı’na bağlayan bir noktada: Avrupa Pasajı
Bugün Galatasaray’ı ve Balık Pazarı’na bağlayan bu pasajın yerinde, 1861’de Jardin des Fleurs Tiyatrosu açılmıştı. Tiyatro 1870’deki Beyoğlu yangınında küle dönünce, arazinin sahibi Mr. Scribe bugünkü ünlü Avrupa Pasajı’nı yaptırdı.
Eskiden düğmecilerin ve kemercilerin yer aldığı, yeri mermer kaplı pasajda bugün 22 dükkân bulunuyor. Her dükkânın üstünde de ayrıyeten iki kat yükseliyor. Dükkânların pasaja bakan üst cephelerinde karşılıklı bayan heykelleri gözünüzü okşarken pasajın çatısı ise büsbütün camla örtülü. Dükkânların ortalarında aynalar konduğu için buraya Aynalı Pasaj da deniyor.
13. Halep Pasajı yazmasına karşın sinema sevenler burayı sinemasından ötürü Beyoğlu sineması diye bilir.
Halepli M.Hacar tarafınca 1885 yılında yaptırılan pasaj Hacar’ın Halepli olması niçiniyle Halep Pasajı olarak anılıyor. Günümüzde, alt katındaki Beyoğlu sineması olması niçiniyle Beyoğlu Pasajı olarak da biliniyor. Binanın art kısmına 1885 senelerında, ahşaptan, pasajla giriş-çıkış sağlayan Pera Sirki (Cirque de Pera) kuruluyor. 1904 yangınından daha sonra Mimar Campanaki sirk alanına tiyatro binası biçimi veriyor ve ismi Varyete Tiyatrosu oluyor.
14. Konaktan Pasaja: Beyoğlu Rumeli Pasajı
İstiklal’de Galatasaray’a gerçek yürürken sağda, halk içinde TKP binası olarak bilinen dar bir sokak görünümündeki Rumeli Pasajı, bir daha Ragıp Paşa’nın gayrimenkul yatırımları içindeydı. Paşa aslında 1894’te burayı konak olarak yaptırdı. Konak hayatının sona ermesiyle işyerine dönüştü. İtalyan mimarisinden izler taşıyan pasajın biri İstiklal’e oburu Öğüt ve Mayacı sokaklara açılan iki kapısı vardı.
Üç bloktan oluşan pasajdaki C blok dış cephesi ve içi onarılınca sanat atölyesine dönüştü. Girişte aksesuar satan tezgâhları geçince asansörlerin karşıladığı binada oyuncuların müdavim olduğu Oyuncular Tiyatro Kahve, Monalisa ve Rumeli üzere yerler yer alıyordu. Ne yazık ki yakın vakitte Beyoğlu’ndaki otel furyasından bu pasaj da nasibini aldı ve kapandı.