Bedenimizde hayati kıymete sahip organlardan biri olan karaciğer, kendisini yenileyebilme özelliği ile günümüzde canlı verici nakillerde her yıl on binlerce ömrün kurtarılmasını sağlıyor. Nakil süreçleri dışında, hakikat tedavi uygulandığında ise kısa müddette kendini toparlayabilme gücüne de sahiptir.
Kendini başına bedende biroldukça şeyi istikrarda tutma özelliğine sahip bu mükemmel organımıza nitekim düzgün bakabiliyor muyuz? Karaciğerin kendisini yenileyebilen tek iç organ olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Onur Yaprak, husus hakkında bilgiler paylaştı.
MİTOLOJİDE DE YER ALIYOR
Prof. Dr. Yaprak, faydalanma, ameliyat, alkol yahut ilaç zehirlenmesi, virüsler üzere durumlar niçiniyle hasara uğrayan karaciğerin hücreleri bölünmeye ve büyümeye ittiğini belirterek “Bu fenomen karaciğer rejenerasyonu olarak bilinir ve Yunan mitolojisinde bile bahsedilir. Mitolojiye nazaran ölümsüz Prometheus’un gündüz kartal tarafınca yenilen karaciğeri geceleri kendisini yeniliyordu. (Prometheus Zeus tarafınca bir dağda kartal tarafınca karaciğerinin her gün yenmesi cezasına çarptırılmıştı. Zeus’un oğlu Herakles’in kartalı öldürüp Prometheusu kurtarmasına kadar karaciğeri kendisini yenileyecekti) Beşerler karaciğer rejenerasyonunu uzun vakittir biliyor olsalar da, 1900’lere kadar karaciğer rejenerasyonunun resmi olarak araştırıldığı ve tüm memelilerde meydana geldiği keşfedilmedi. Karaciğer rejenerasyonunu incelemek için 1931’de Higgins ve Anderson, karaciğerin en büyük iki lobunun hayli dikkatli bir biçimde çıkarıldığı sıçanlarda bir deney yaptılar. Yüzde 70’i çıkarılan sıçan karaciğerinin 7 gün ortasında olağan boyutuna döndüğünü buldular. Aslında olay bir kertenkelenin kuyruğunu kaybettiğinde yine uzaması üzere sıradan bir olay değildir.” diye konuştu.
3 EVREDE YENİLENİYOR
Karaciğerin geride kalan kısmında hücrelerin süratle çoğalarak hem fonksiyonel tıpkı vakitte fizikî olarak kendisini büyüttüğüne değinen Prof. Dr. Yaprak, şöyleki devam etti: “Karaciğer rejenerasyonu yani kendisini yenileme süreci üç kademede gerçekleşir bu süreç için tüm hücreler bir grup olarak çalışır ve birbirleriyle bağlantı kurar. Bu irtibat, karaciğer hücrelerine bölünerek çoğalmaya başlamalarını söyleyen sinyaldir. Karaciğer hasarı tespit ettikten dakikalar daha sonra, karaciğer hücrelerinin çekirdeğindeki genler, hücreleri bölünmeye hazırlamak için sinyaller gönderir. Buna başlangıç kademesi denir. Akabinde ikinci basamakta, karaciğer hücreleri bölünür. Hücre bölünmesi, karaciğer özgün boyutuna dönene kadar devam eder, akabinde sonlandırma etabına ulaşılır ve karaciğer hücreleri bölünmeyi durdurur. Karaciğerin hücre çoğalmasını kendi kendisine başlatıp kâfi noktada durdurması bedenimizin eşsiz dizaynının hayli somut ve etkileyici bir örneğidir.”
KENDİNİ YENİLEYEBİLEN TEK ORGAN
Prof. Dr. Onur Yaprak, “Karaciğer bedenimizin kendisini yenileyebilen tek iç organıdır. Karaciğer haricinde bedenimizde deri ve bağırsaklarda da daha sıradan ve farklı sistem ile yenilenme olayı olur. Bu organlardaki yenilenme karaciğer rejenerasyonu üzere etkileyici bir sistem kararı değil daha farklı bir yolla gerçekleşir. Karaciğerin kendisini yenileyebilme özelliği günümüzde canlı verici nakillerde her yıl on binlerce hayatın kurtarılmasını sağlamakta, yetersiz organ bağışı olan ülkemiz üzere bölgelerde organ nakilleri modül karaciğer ile gerçekleştirilmektedir. Karaciğerin bir kısmının ameliyat ile alınmasını müteakip saatler ortasında yüzlerce gen aktive olmakta, büyüme faktörleri ve sitokinler salgılanmakta, hücre çoğalmasını takiben karaciğer haftalar ortasında kâfi boyuta ulaşınca da bir daha farklı sitokinlerin salgılanması ile büyüme süreci sonlanmaktadır. Canlı vericiden karaciğer nakli daha sonrasında yapılan çalışmalarda karaciğerin sağı alınan vericilerde kalan karaciğerin epey süratli büyüyerek 1-2 hafta daha sonra 2 katına ulaştığı daha sonra büyüme suratının yavaşlayarak 6’ncı aya kadar devam ettiği ve 6’ncı ayda özgün karaciğer büyüklüğünün yüzde 85 ila 90’ına ulaştıktan daha sonra da büyümenin durduğu saptanmıştır. Karaciğerin fonksiyonel olarak eski halini kazanması ise yalnızca 1 hafta almakta, büyüme devam ederken bile eski yeteneğini çabucak kazanmaktadır.” değerlendirmesinde bulundu.
Karaciğerin yenilenme kabiliyetinin şahıstan şahsa değişip değişmediğini Prof. Dr. Onur Yaprak, şöyle deklare etti: “Karaciğer bir etaba kadar olan hasarlarda kendi kendini yenileme kapasitesine sahiptir. Fakat hasar bir seviyeyi geçtikten daha sonra karaciğer bu yenilemeyi gerçekleştirecek kabiliyetini yitirir. Karaciğerin kendisini yenileme kabiliyeti yaşlılarda, diyabeti olanlarda ya da karaciğer yağlanması olanlarda azalmıştır. Bunların haricinde karaciğere gelen kan ölçüsü ve sitokin ölçüsü da yenilenme suratını etkileyen faktörlerdir.”
Kendini başına bedende biroldukça şeyi istikrarda tutma özelliğine sahip bu mükemmel organımıza nitekim düzgün bakabiliyor muyuz? Karaciğerin kendisini yenileyebilen tek iç organ olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Onur Yaprak, husus hakkında bilgiler paylaştı.
MİTOLOJİDE DE YER ALIYOR
Prof. Dr. Yaprak, faydalanma, ameliyat, alkol yahut ilaç zehirlenmesi, virüsler üzere durumlar niçiniyle hasara uğrayan karaciğerin hücreleri bölünmeye ve büyümeye ittiğini belirterek “Bu fenomen karaciğer rejenerasyonu olarak bilinir ve Yunan mitolojisinde bile bahsedilir. Mitolojiye nazaran ölümsüz Prometheus’un gündüz kartal tarafınca yenilen karaciğeri geceleri kendisini yeniliyordu. (Prometheus Zeus tarafınca bir dağda kartal tarafınca karaciğerinin her gün yenmesi cezasına çarptırılmıştı. Zeus’un oğlu Herakles’in kartalı öldürüp Prometheusu kurtarmasına kadar karaciğeri kendisini yenileyecekti) Beşerler karaciğer rejenerasyonunu uzun vakittir biliyor olsalar da, 1900’lere kadar karaciğer rejenerasyonunun resmi olarak araştırıldığı ve tüm memelilerde meydana geldiği keşfedilmedi. Karaciğer rejenerasyonunu incelemek için 1931’de Higgins ve Anderson, karaciğerin en büyük iki lobunun hayli dikkatli bir biçimde çıkarıldığı sıçanlarda bir deney yaptılar. Yüzde 70’i çıkarılan sıçan karaciğerinin 7 gün ortasında olağan boyutuna döndüğünü buldular. Aslında olay bir kertenkelenin kuyruğunu kaybettiğinde yine uzaması üzere sıradan bir olay değildir.” diye konuştu.
3 EVREDE YENİLENİYOR
Karaciğerin geride kalan kısmında hücrelerin süratle çoğalarak hem fonksiyonel tıpkı vakitte fizikî olarak kendisini büyüttüğüne değinen Prof. Dr. Yaprak, şöyleki devam etti: “Karaciğer rejenerasyonu yani kendisini yenileme süreci üç kademede gerçekleşir bu süreç için tüm hücreler bir grup olarak çalışır ve birbirleriyle bağlantı kurar. Bu irtibat, karaciğer hücrelerine bölünerek çoğalmaya başlamalarını söyleyen sinyaldir. Karaciğer hasarı tespit ettikten dakikalar daha sonra, karaciğer hücrelerinin çekirdeğindeki genler, hücreleri bölünmeye hazırlamak için sinyaller gönderir. Buna başlangıç kademesi denir. Akabinde ikinci basamakta, karaciğer hücreleri bölünür. Hücre bölünmesi, karaciğer özgün boyutuna dönene kadar devam eder, akabinde sonlandırma etabına ulaşılır ve karaciğer hücreleri bölünmeyi durdurur. Karaciğerin hücre çoğalmasını kendi kendisine başlatıp kâfi noktada durdurması bedenimizin eşsiz dizaynının hayli somut ve etkileyici bir örneğidir.”
KENDİNİ YENİLEYEBİLEN TEK ORGAN
Prof. Dr. Onur Yaprak, “Karaciğer bedenimizin kendisini yenileyebilen tek iç organıdır. Karaciğer haricinde bedenimizde deri ve bağırsaklarda da daha sıradan ve farklı sistem ile yenilenme olayı olur. Bu organlardaki yenilenme karaciğer rejenerasyonu üzere etkileyici bir sistem kararı değil daha farklı bir yolla gerçekleşir. Karaciğerin kendisini yenileyebilme özelliği günümüzde canlı verici nakillerde her yıl on binlerce hayatın kurtarılmasını sağlamakta, yetersiz organ bağışı olan ülkemiz üzere bölgelerde organ nakilleri modül karaciğer ile gerçekleştirilmektedir. Karaciğerin bir kısmının ameliyat ile alınmasını müteakip saatler ortasında yüzlerce gen aktive olmakta, büyüme faktörleri ve sitokinler salgılanmakta, hücre çoğalmasını takiben karaciğer haftalar ortasında kâfi boyuta ulaşınca da bir daha farklı sitokinlerin salgılanması ile büyüme süreci sonlanmaktadır. Canlı vericiden karaciğer nakli daha sonrasında yapılan çalışmalarda karaciğerin sağı alınan vericilerde kalan karaciğerin epey süratli büyüyerek 1-2 hafta daha sonra 2 katına ulaştığı daha sonra büyüme suratının yavaşlayarak 6’ncı aya kadar devam ettiği ve 6’ncı ayda özgün karaciğer büyüklüğünün yüzde 85 ila 90’ına ulaştıktan daha sonra da büyümenin durduğu saptanmıştır. Karaciğerin fonksiyonel olarak eski halini kazanması ise yalnızca 1 hafta almakta, büyüme devam ederken bile eski yeteneğini çabucak kazanmaktadır.” değerlendirmesinde bulundu.
Karaciğerin yenilenme kabiliyetinin şahıstan şahsa değişip değişmediğini Prof. Dr. Onur Yaprak, şöyle deklare etti: “Karaciğer bir etaba kadar olan hasarlarda kendi kendini yenileme kapasitesine sahiptir. Fakat hasar bir seviyeyi geçtikten daha sonra karaciğer bu yenilemeyi gerçekleştirecek kabiliyetini yitirir. Karaciğerin kendisini yenileme kabiliyeti yaşlılarda, diyabeti olanlarda ya da karaciğer yağlanması olanlarda azalmıştır. Bunların haricinde karaciğere gelen kan ölçüsü ve sitokin ölçüsü da yenilenme suratını etkileyen faktörlerdir.”