Cambridge Üniversitesi
Günümüzde, volkanların yarattığı risklere dair niyetlerin büyük kısmı sıradan bir denklemi takip ediyor: Olası patlama ne kadar büyük olursa, toplumun ve insanlığın refahı açısından o kadar berbat olur. birebir vakitte, uzmanlardan oluşan bir grup, şu anda gezegenin kritik bölgelerinde yaşanabilecek orta şiddetteki patlamaların yaratabileceği potansiyel domino tesirleri epeyce fazla dikkate alınmazken, büyük fakat az görülen volkanik patlamaların yarattığı risklere fazlaca fazla odaklandığını öne sürüyor.
YEDİ ‘SIKIŞMA NOKTASI’ TESPİT EDİLDİ
Cambridge Üniversitesi Varoluşsal Risk Araştırma Merkezi (CSER) öncülüğünde çalışan araştırmacılar, bakılırsace küçük lakin hareketsiz kalmaları halinde global çapta felaket sonuçlara niye olabilecek faal yanardağ kümelerinin hayati altyapıların yakınlarında bulunduğu yedi ‘sıkışma noktası’ tespit ettiler. Bu bölgeler Tayvan, Kuzey Afrika, Kuzey Atlantik ve Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzeybatısında bulunan yanardağ kümelerini içeriyor. Araştırma raporu Nature Communications isimli mecmuada yayınlandı.
CSER’de nazaranvli ve yayınlanan son raporun başyazarı olan Dr. Lara Mani, “Saptadığımız bölgelerden birinde yaşanabilecek küçük bir patlama dahi gereğince kül püskürtebilir ya da global tedarik zincirlerine ve finansal sistemler açısından merkezi pozisyonda yer alan ağlara ziyan verecek seviyede büyük sarsıntılar üretebilir” diyor: “Şu anda, yaptığımız hesaplamalara göre, büyük çaptaki memleketler arası irtibatı, ticaret ağlarını ya da ulaşım merkezlerini devre dışı bırakan mutedil olaylardan daha olası görünen riskler gerçekleştiğinde, dev patlamalara yahut kâbus senaryolarına hakikat evriliyor. Bu durum, sarsıntılar ve çok hava olaylarının yanı sıra, volkanik patlamalar için de geçerli.”
Mani ve meslektaşları, ‘volkanik patlama endeksinde’ -bir felaket beklentisini beslemesi mümkün olan 7’ler ve 8’ler yerine- 6 şiddetine ulaşan daha küçük patlamaların da kolay kolay kül bulutları ile çamur akıntıları yaratarak ve deniz altı kablolarını tıkayarak, finansal piyasanın kapanmasına ya da eser verimliliğinin ziyan görmesine niye olarak siyasi çalkantılara yol açabilecek bir besin kıtlığını tetikleyebileceğini lisana getiriyor.
İZLANDA ÖRNEĞİ ÖNÜMÜZDE DURUYOR
Grup, yakın tarihten bir örnek olarak, Avrupa kıtasının en büyük ‘sıkışma noktasına’ yakın olan Eyjafjallajökull yanardağında yaşanan 4 büyüklüğündeki patlamanın akabinde kuzeybatı rüzgârlarıyla taşınan kül bulutlarının Avrupa hava alanını global iktisada kapatarak 5 milyar ABD doları ziyan niye olduğu, 2010 yılında İzlanda’da yaşanan olaya işaret ediyor.
birebir vakitte, 1991 yılında Filipinler’de bulunan Pinatubo Dağı’nda, İzlanda’daki hadiseden yaklaşık 100 kat daha büyük formda 6 şiddetinde bir patlama meydana geldiğinde, hayati altyapıdan uzak olması, genel ekonomik hasarın Eyjafjallajökull’un yol açtığının beşte birinden daha az olması manasına gelmişti. (Pinatubo patlaması, 2021’de gerçekleşseydi, 740 milyon ABD doları civarında global bir ekonomik ziyana yol açardu.)
Uzmanlarca saptanan ve -gorece küçük olan patlamaların azamî global kaosa niye olabileceği- yedi ‘sıkışma noktası’ alanı, Tayvan’ın kuzey ucundaki volkanik kümeyi de içeriyor. Dünyanın en büyük elektronik çip üreticilerinden birine mesken sahipliği yapan bu bölge -Taipei limanıyla beraber- süresiz halde fonksiyonsuz kalırsa, global teknoloji sanayisi durma noktasına gelebilir. Öteki bir sıkışma noktası, Vezüv ve Santorini üzere klasik dünyadan kalma efsanelerin su altı kablo ağlarını parçalayabilecek ve Süveyş Kanalı’nı kapatabilecek tsunamilere niye olabileceği Akdeniz’dir. Mani, “Bu yılın başlarında, kanalda sıkışarak Süveyş Kanalı’nı altı gün boyunca kapatan tek bir konteyner gemisinin global ticarete haftada on milyar dolara mal olduğuna şahit olduk” diyor.
ABD’nin Kuzeybatı Pasifik’te bulunan Washington eyaletinde yaşanabilecek patlamalar, Seattle’ı kaplayan çamur akıntılarını ve havaalanlarını ve limanları işlemez hale getiren kül bulutlarını tetikleyebilir. Rainier Dağı’nda yaşanabilecek 6 büyüklüğünde bir patlama senaryosu için hazırlanan bir modelleme, önümüzdeki beş yıl ortasında potansiyel olarak 7 trilyon ABD dolarını aşan ekonomik kayıplar yaşanacağını öngörüyor.
EN İŞLEK TİCARET ROTALARINI TEHDİT EDİYORLAR
Sumatra’dan Orta Java’ya dek Endonezya takımadaları boyunca son derece aktif olan volkanik merkezler, dünyanın en ağır nakliye geçitlerinden biri olan Malacca Boğazı’nı da içeriyor ve global ticaretin yüzde 40’ı her yıl bu dar rota üzerinde işliyor. Bir öteki değerli nakliye yolu olan Güney Çin Denizi’ndeki Luzon Boğazı, Çin, Hong Kong, Tayvan, Japonya ve Güney Kore’yi birbirine bağlayan tüm büyük su altı kablolarının bulunduğu bölgedir. Dahası, bu bölge Luzon volkanik yayı ile çevrilidir.
Araştırmacılar, bunun haricinde, kül bulutlarının doğudaki en işlek havacılık yollarını etkileyebileceği Çin-Kuzey Kore hududunda yer alan volkanik bölgeyi de listeye dahil ediyor ve İzlanda’daki volkanların bir daha faaliyete geçmesinin, Batı’da da birebir şeylere yol açacağını belirtiyorlar. Mani, “Aşırı seviyedeki volkanik riske dair bakış açımızı değiştirmenin vakti geldi” diye ekliyor: “Tıpkı Hollywood sinemalarında tasvir edildiği üzere, dünyayı yok eden devasa patlamalar beklemekten vazgeçmemiz gerekiyor. Bundan daha beklenen olan senaryolar, toplumsal kırılganlıklarımız üzerinde tesir yaratan ve bizi felakete yanlışsız adım adım götüren daha düşük büyüklükteki patlamaları içeriyor.”
Yazının özgünü Phys.org sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Günümüzde, volkanların yarattığı risklere dair niyetlerin büyük kısmı sıradan bir denklemi takip ediyor: Olası patlama ne kadar büyük olursa, toplumun ve insanlığın refahı açısından o kadar berbat olur. birebir vakitte, uzmanlardan oluşan bir grup, şu anda gezegenin kritik bölgelerinde yaşanabilecek orta şiddetteki patlamaların yaratabileceği potansiyel domino tesirleri epeyce fazla dikkate alınmazken, büyük fakat az görülen volkanik patlamaların yarattığı risklere fazlaca fazla odaklandığını öne sürüyor.
YEDİ ‘SIKIŞMA NOKTASI’ TESPİT EDİLDİ
Cambridge Üniversitesi Varoluşsal Risk Araştırma Merkezi (CSER) öncülüğünde çalışan araştırmacılar, bakılırsace küçük lakin hareketsiz kalmaları halinde global çapta felaket sonuçlara niye olabilecek faal yanardağ kümelerinin hayati altyapıların yakınlarında bulunduğu yedi ‘sıkışma noktası’ tespit ettiler. Bu bölgeler Tayvan, Kuzey Afrika, Kuzey Atlantik ve Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzeybatısında bulunan yanardağ kümelerini içeriyor. Araştırma raporu Nature Communications isimli mecmuada yayınlandı.
CSER’de nazaranvli ve yayınlanan son raporun başyazarı olan Dr. Lara Mani, “Saptadığımız bölgelerden birinde yaşanabilecek küçük bir patlama dahi gereğince kül püskürtebilir ya da global tedarik zincirlerine ve finansal sistemler açısından merkezi pozisyonda yer alan ağlara ziyan verecek seviyede büyük sarsıntılar üretebilir” diyor: “Şu anda, yaptığımız hesaplamalara göre, büyük çaptaki memleketler arası irtibatı, ticaret ağlarını ya da ulaşım merkezlerini devre dışı bırakan mutedil olaylardan daha olası görünen riskler gerçekleştiğinde, dev patlamalara yahut kâbus senaryolarına hakikat evriliyor. Bu durum, sarsıntılar ve çok hava olaylarının yanı sıra, volkanik patlamalar için de geçerli.”
Mani ve meslektaşları, ‘volkanik patlama endeksinde’ -bir felaket beklentisini beslemesi mümkün olan 7’ler ve 8’ler yerine- 6 şiddetine ulaşan daha küçük patlamaların da kolay kolay kül bulutları ile çamur akıntıları yaratarak ve deniz altı kablolarını tıkayarak, finansal piyasanın kapanmasına ya da eser verimliliğinin ziyan görmesine niye olarak siyasi çalkantılara yol açabilecek bir besin kıtlığını tetikleyebileceğini lisana getiriyor.
İZLANDA ÖRNEĞİ ÖNÜMÜZDE DURUYOR
Grup, yakın tarihten bir örnek olarak, Avrupa kıtasının en büyük ‘sıkışma noktasına’ yakın olan Eyjafjallajökull yanardağında yaşanan 4 büyüklüğündeki patlamanın akabinde kuzeybatı rüzgârlarıyla taşınan kül bulutlarının Avrupa hava alanını global iktisada kapatarak 5 milyar ABD doları ziyan niye olduğu, 2010 yılında İzlanda’da yaşanan olaya işaret ediyor.
birebir vakitte, 1991 yılında Filipinler’de bulunan Pinatubo Dağı’nda, İzlanda’daki hadiseden yaklaşık 100 kat daha büyük formda 6 şiddetinde bir patlama meydana geldiğinde, hayati altyapıdan uzak olması, genel ekonomik hasarın Eyjafjallajökull’un yol açtığının beşte birinden daha az olması manasına gelmişti. (Pinatubo patlaması, 2021’de gerçekleşseydi, 740 milyon ABD doları civarında global bir ekonomik ziyana yol açardu.)
Uzmanlarca saptanan ve -gorece küçük olan patlamaların azamî global kaosa niye olabileceği- yedi ‘sıkışma noktası’ alanı, Tayvan’ın kuzey ucundaki volkanik kümeyi de içeriyor. Dünyanın en büyük elektronik çip üreticilerinden birine mesken sahipliği yapan bu bölge -Taipei limanıyla beraber- süresiz halde fonksiyonsuz kalırsa, global teknoloji sanayisi durma noktasına gelebilir. Öteki bir sıkışma noktası, Vezüv ve Santorini üzere klasik dünyadan kalma efsanelerin su altı kablo ağlarını parçalayabilecek ve Süveyş Kanalı’nı kapatabilecek tsunamilere niye olabileceği Akdeniz’dir. Mani, “Bu yılın başlarında, kanalda sıkışarak Süveyş Kanalı’nı altı gün boyunca kapatan tek bir konteyner gemisinin global ticarete haftada on milyar dolara mal olduğuna şahit olduk” diyor.
ABD’nin Kuzeybatı Pasifik’te bulunan Washington eyaletinde yaşanabilecek patlamalar, Seattle’ı kaplayan çamur akıntılarını ve havaalanlarını ve limanları işlemez hale getiren kül bulutlarını tetikleyebilir. Rainier Dağı’nda yaşanabilecek 6 büyüklüğünde bir patlama senaryosu için hazırlanan bir modelleme, önümüzdeki beş yıl ortasında potansiyel olarak 7 trilyon ABD dolarını aşan ekonomik kayıplar yaşanacağını öngörüyor.
EN İŞLEK TİCARET ROTALARINI TEHDİT EDİYORLAR
Sumatra’dan Orta Java’ya dek Endonezya takımadaları boyunca son derece aktif olan volkanik merkezler, dünyanın en ağır nakliye geçitlerinden biri olan Malacca Boğazı’nı da içeriyor ve global ticaretin yüzde 40’ı her yıl bu dar rota üzerinde işliyor. Bir öteki değerli nakliye yolu olan Güney Çin Denizi’ndeki Luzon Boğazı, Çin, Hong Kong, Tayvan, Japonya ve Güney Kore’yi birbirine bağlayan tüm büyük su altı kablolarının bulunduğu bölgedir. Dahası, bu bölge Luzon volkanik yayı ile çevrilidir.
Araştırmacılar, bunun haricinde, kül bulutlarının doğudaki en işlek havacılık yollarını etkileyebileceği Çin-Kuzey Kore hududunda yer alan volkanik bölgeyi de listeye dahil ediyor ve İzlanda’daki volkanların bir daha faaliyete geçmesinin, Batı’da da birebir şeylere yol açacağını belirtiyorlar. Mani, “Aşırı seviyedeki volkanik riske dair bakış açımızı değiştirmenin vakti geldi” diye ekliyor: “Tıpkı Hollywood sinemalarında tasvir edildiği üzere, dünyayı yok eden devasa patlamalar beklemekten vazgeçmemiz gerekiyor. Bundan daha beklenen olan senaryolar, toplumsal kırılganlıklarımız üzerinde tesir yaratan ve bizi felakete yanlışsız adım adım götüren daha düşük büyüklükteki patlamaları içeriyor.”
Yazının özgünü Phys.org sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)