Lauren Fuge
Şayet Mars’ın kızıl düzlüklerini ömür belirtileri açısından araştıran gezegenler ortası bir uzaylı avcısıysanız, küçük yeşil adamlardan çok mikroplara rastlama olasılığınız daha yüksektir. Milyarlarca yıl evvel hayatış antik yaratıkların fosillerine rastlama ihtimaliniz ise fazlaca daha fazladır.
birebir vakitte, yeni araştırmalar, kimyasal süreçlerin potansiyel olarak gelecekteki öte gezegen paleontologlarını yanıltabilecek “psödofosiller” [sahte fosiller] meydana getirebileceğine dair ikazda bulunuyor.
KİMYASAL SÜREÇLER HAYATI TAKLİT EDEBİLİR
İskoçya’da bulunan Edinburgh Üniversitesi’nde astrobiyolog olan Sean McMahon, “Bir kademede, Mars araştırma araçlarından biri neredeyse kesin olarak bir fosile epey benzeyen bir şey bulacak; bu yüzden bunları kimyasal tepkilerle oluşan yapılardan ve hususlardan muteber halde ayırt edebilmek epey büyük bir değer taşıyor” diyor: “Mars’taki her cins fosil açısından, [Dünya’dakine] ziyadesiyle emsal şeyler meydana getiren en az bir biyolojik olmayan süreç mevcut; hâl bu biçimdeyken, bunların nasıl meydana geldiğine ait anlayışımızı ilerletmek konusunda gerçek bir muhtaçlık kelam konusu.”
Mars’ta gerçekleşebilecek beklenen kimyasal yansımaların yarattığı birtakım fosil gibisi
örnekleri gösteren kompozit imaj. Görsel: Sean McMahon, Julie Cosmidis ve Joti
Rouillard.
McMahon ile Edinburgh ve Oxford Üniversitelerinden meslektaşları, Journal of the Geological Society isimli mecmuada yayınlanan araştırmalarında, Mars’taki kayalarda ömür gibisi izler oluşturabileceği bilinen onlarca süreci gözden geçirdiler. Kimyasal süreçlerin pek birçok, bildiğimiz haliyle hayatın yapı taşlarını teşkil eden bakteri hücreleri ya da karbon bazlı moleküller üzere mikroskobik ölçekteki hayat biçimlerinin oluşturduğu yapıları taklit edebilirler.
Stromatolitler, bu cinsten taklit edilebilecek fosillere bir örnek olabilir. Kayaya benzeyen bu oluşumlar, mavi-yeşil alg toplulukları tarafınca biriktirilen katmanlardan oluşur. “Yaşayan fosiller” diye isimlendirilen bu fosiller, günümüzde hâlâ sığ seviyedeki sulak ortamlarda bulunur ve 3,5 milyar yıldan daha eski olan geçmişleriyle, Dünya’daki yaşama dair en eski delillerden birini oluştururlar.
Buna rağmen, biyolojik olmayan süreçler de stromatolitlerin oluşturduğu kubbeleri ve sütunları taklit eden psödofosiller meydana getirebilirler. Şaşırtan bir halde, spreyle araba boyanan fabrika tabanları üzere alanlarda ve yakın devirde Mars’ta keşfedilen sıcak su kaynaklarının bir kısmının etrafında bulunan silis birikimi üzere daha doğal süreçlerde de benzeri birikintiler oluşabiliyor.
YAPAY ZEKÂ DEVREYE GİRECEK
Bu muğlak fosillerin bir öbür örneği, 550 milyon yıl evvel Dünya’da yaşanan Ediacaran devrinden kalma kumtaşı yataklarında da görülebilir. Hayvan ve bitkileri anımsatan benzeri kalıntılar, yapının aslında bir vakit içinder eski deniz tabanını kaplayan fosilleşmiş mikrobiyal örtüleri temsil eden “dokunmuş/pürüzlü” kayaların ortasında gömülüdür.
Avustralya-ABD paydaşlığıyla oluşturulan bir araştırma grubuna, bir yapay zekânın biyolojik süreçlerden (bu çeşitten mikrobiyal örtüler gibi) ya da büsbütün abiyotik [biyolojik olmayan] kimyasal süreçlerden meydana gelen kayaları ayırt edip edemediğini anlamak emeliyle NASA fonu sağlandı. Araştırma grubunun sonuncu maksadı, Mars araştırma araçlarının fotoğrafladığı jeolojik manzaralara benzeyen makine öğrenme tekniklerini uygulamak.
İngiliz astrobiyologların yayınladığı yeni makale, buna emsal araştırmaların var olan ve gelecekteki ekzobiyoloji [öte gezegen biyolojisi] araştırmalarının muvaffakiyete ulaşmasında kritik bir rol oynayabileceğini söz ediyor.
Araştırmanın ortak müellifi ve Oxford Üniversitesi’nde vazifeli bir jeobiyolog olan Julie Cosmidis, “Geçmişte hayatı taklit eden süreçler tarafınca yanıltıldık” diyor: “bir hayli sefer, Dünya’daki yaşlı kayalarda ve hatta Mars’tan Dünya’ya gelen göktaşlarında fosil mikropları andıran objeler tanımlandı; ne var ki, yapılan daha detaylı incelemelerin arkasında biyolojik olmayan kökenlere sahip oldukları açığa çıktı.”
“Bu makale, Mars kelam konusu olduğunda hayatı taklit eden süreçlerle ilgili daha fazla araştırma yapılmasını istediğimiz, bu sayede bir daha tıpkı tuzaklara düşmekten kaçınmamızı sağlayacak, ihtar niteliği taşıyan bir öykü anlatıyor.”
Yazının yepyenisi Cosmos Magazine sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Şayet Mars’ın kızıl düzlüklerini ömür belirtileri açısından araştıran gezegenler ortası bir uzaylı avcısıysanız, küçük yeşil adamlardan çok mikroplara rastlama olasılığınız daha yüksektir. Milyarlarca yıl evvel hayatış antik yaratıkların fosillerine rastlama ihtimaliniz ise fazlaca daha fazladır.
birebir vakitte, yeni araştırmalar, kimyasal süreçlerin potansiyel olarak gelecekteki öte gezegen paleontologlarını yanıltabilecek “psödofosiller” [sahte fosiller] meydana getirebileceğine dair ikazda bulunuyor.
KİMYASAL SÜREÇLER HAYATI TAKLİT EDEBİLİR
İskoçya’da bulunan Edinburgh Üniversitesi’nde astrobiyolog olan Sean McMahon, “Bir kademede, Mars araştırma araçlarından biri neredeyse kesin olarak bir fosile epey benzeyen bir şey bulacak; bu yüzden bunları kimyasal tepkilerle oluşan yapılardan ve hususlardan muteber halde ayırt edebilmek epey büyük bir değer taşıyor” diyor: “Mars’taki her cins fosil açısından, [Dünya’dakine] ziyadesiyle emsal şeyler meydana getiren en az bir biyolojik olmayan süreç mevcut; hâl bu biçimdeyken, bunların nasıl meydana geldiğine ait anlayışımızı ilerletmek konusunda gerçek bir muhtaçlık kelam konusu.”
Mars’ta gerçekleşebilecek beklenen kimyasal yansımaların yarattığı birtakım fosil gibisi
örnekleri gösteren kompozit imaj. Görsel: Sean McMahon, Julie Cosmidis ve Joti
Rouillard.
McMahon ile Edinburgh ve Oxford Üniversitelerinden meslektaşları, Journal of the Geological Society isimli mecmuada yayınlanan araştırmalarında, Mars’taki kayalarda ömür gibisi izler oluşturabileceği bilinen onlarca süreci gözden geçirdiler. Kimyasal süreçlerin pek birçok, bildiğimiz haliyle hayatın yapı taşlarını teşkil eden bakteri hücreleri ya da karbon bazlı moleküller üzere mikroskobik ölçekteki hayat biçimlerinin oluşturduğu yapıları taklit edebilirler.
Stromatolitler, bu cinsten taklit edilebilecek fosillere bir örnek olabilir. Kayaya benzeyen bu oluşumlar, mavi-yeşil alg toplulukları tarafınca biriktirilen katmanlardan oluşur. “Yaşayan fosiller” diye isimlendirilen bu fosiller, günümüzde hâlâ sığ seviyedeki sulak ortamlarda bulunur ve 3,5 milyar yıldan daha eski olan geçmişleriyle, Dünya’daki yaşama dair en eski delillerden birini oluştururlar.
Buna rağmen, biyolojik olmayan süreçler de stromatolitlerin oluşturduğu kubbeleri ve sütunları taklit eden psödofosiller meydana getirebilirler. Şaşırtan bir halde, spreyle araba boyanan fabrika tabanları üzere alanlarda ve yakın devirde Mars’ta keşfedilen sıcak su kaynaklarının bir kısmının etrafında bulunan silis birikimi üzere daha doğal süreçlerde de benzeri birikintiler oluşabiliyor.
YAPAY ZEKÂ DEVREYE GİRECEK
Bu muğlak fosillerin bir öbür örneği, 550 milyon yıl evvel Dünya’da yaşanan Ediacaran devrinden kalma kumtaşı yataklarında da görülebilir. Hayvan ve bitkileri anımsatan benzeri kalıntılar, yapının aslında bir vakit içinder eski deniz tabanını kaplayan fosilleşmiş mikrobiyal örtüleri temsil eden “dokunmuş/pürüzlü” kayaların ortasında gömülüdür.
Avustralya-ABD paydaşlığıyla oluşturulan bir araştırma grubuna, bir yapay zekânın biyolojik süreçlerden (bu çeşitten mikrobiyal örtüler gibi) ya da büsbütün abiyotik [biyolojik olmayan] kimyasal süreçlerden meydana gelen kayaları ayırt edip edemediğini anlamak emeliyle NASA fonu sağlandı. Araştırma grubunun sonuncu maksadı, Mars araştırma araçlarının fotoğrafladığı jeolojik manzaralara benzeyen makine öğrenme tekniklerini uygulamak.
İngiliz astrobiyologların yayınladığı yeni makale, buna emsal araştırmaların var olan ve gelecekteki ekzobiyoloji [öte gezegen biyolojisi] araştırmalarının muvaffakiyete ulaşmasında kritik bir rol oynayabileceğini söz ediyor.
Araştırmanın ortak müellifi ve Oxford Üniversitesi’nde vazifeli bir jeobiyolog olan Julie Cosmidis, “Geçmişte hayatı taklit eden süreçler tarafınca yanıltıldık” diyor: “bir hayli sefer, Dünya’daki yaşlı kayalarda ve hatta Mars’tan Dünya’ya gelen göktaşlarında fosil mikropları andıran objeler tanımlandı; ne var ki, yapılan daha detaylı incelemelerin arkasında biyolojik olmayan kökenlere sahip oldukları açığa çıktı.”
“Bu makale, Mars kelam konusu olduğunda hayatı taklit eden süreçlerle ilgili daha fazla araştırma yapılmasını istediğimiz, bu sayede bir daha tıpkı tuzaklara düşmekten kaçınmamızı sağlayacak, ihtar niteliği taşıyan bir öykü anlatıyor.”
Yazının yepyenisi Cosmos Magazine sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)