Selektif mutizm (seçiçi konuşmamazlık) nedir ve nasıl tedavi edilir?

Meltem

Global Mod
Global Mod
6 Haz 2021
1,407
0
1
Latince ‚ mutus sözünden gelen mutizm‚ ‚sessiz suskunluk manasına gelir. Selektif mutizm (seçici konuşmamazlık) ekseriyetle çocuk yaşta kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Bu yüzdende çocukluk hastalığı olarakta isimlendirilir.

Pekala Selektif mutizme sebep olan faktörler nelerdir? Nasıl tedavi edilir? Yetişkinlerde görülür mü? bilgileriyla sizler için araştırdık…


SELEKTİF MUTİZM HANGİ YAŞLARDA GÖRÜLÜR?

3-4 ya da 4-5 yaşlarında görülür. Bu yaşlarda görülüyorsa erken periyot selektif mutizmi, 5 buçuk yaşından itibaren görülüyorsa geç/okul mutizmi olarak isimlendirilir.

Olağanda selektif mutizm birinci vakit içinderda anaokulunda kendini gösterir. Lakin selektif mutizmin işaretlerini daha evvelki periyotlarda görmek mümkündür. Anaokulundan evvelki periyotta çocuğun komşu ziyaretlerinde yahut oyun parkındaki içine kapanık ve sessiz davranışları sıklıkla utangaçlık olarak yorumlanır. Bu davranış çocuk tabibine yapılan ziyaretlerde de kendini gösterir.

SELEKTİF MUTİZM ÇOCUKLARI NASIL TESİRLER

Selektif Mutizm’li çocuklar konuşabilme yeteneğine sahiptirler. Ancak bu yeteneği kendileri için yabancı ortamlarda, muhakkak yerlerde yahut muhakkak şahıslara karşı sergileyemezler. Dilsizleşirler, susarlar, taş kesilirler ve sonuçta yalnızca jest ve mimiklerle yahut yazılı olarak mutabakat yoluna masraflar.

Selektif Mutizme sahip olan çocukların ekseriyetle tasaya karşı genetik olarak bir yatkınlığı olduğu düşünülmektedir. Bu çocuklar bebekliklerinden itibaren birtakım dert işaretleri gösterebilirler.

Anniçin ayrılmada kuvvetlik, sese karşı çok hassaslık, uyku meseleleri, çok ağlama, yeni durumlara karşı sıkıntı adapte olma üzere sorunlar yaşayabilirler.


Biraz büyüyüp aile haricinde toplumsal ortamlara katılmaya başladıklarında, konuşmaya karşı bir dehşet ve birlikteinde donup kalma, içe kapanık beden duruşu, donuk yüz sözü ve tikler üzere davranışlar geliştirirler.Bazı çocuklarda , karın ağrısı,kusma,ishal üzere psikosomatik rahatsızlıklar da bu duruma eşlik eder.

Anaokuluna başlayan çocuklar tarafınca rahatsızlık verici bir durum olarak algılanabilir. Olabilir ki birtakım çocuklar okulun birinci günlerinde tek bir söz dahi etmezler. Bu durum illaki bir konuşma sorunu olarak algılanmak zorunda değildir. Bunun sorun olarak görülmesi için sorunun uzun bir süre devam etmesi gerekir. Olağan şartlar altında bu müddetin en az bir ay olması gerekir. Bu bağlamda selektif mutizmim tarifi yenidendan ve biraz daha detaylı olarak yapmakta fayda var.

Şayet bir çocuk yahut ergen, alışılagelen bir vakit diliminden daha uzun bir müddetde, muhakkak ortamlarda, muhakkak şahıslara karşı her seferinde birebir tavrı sergiliyor ve konuşmuyorsa, bu çocukta selektif mutizmden bahsedilebilir.

Selektif mutizme sahip çocuklar olağanda konuşabilme yeteneklerine sahip oldukları biçimde birtakım topluluklarda tutukluk gösterirler. Bu tutukluk kendisini inançta hissettiği yakın etrafında olmaz. Meskende sular seller üzere konuşur ve çekingenlikten eser yoktur.

Bilinen kimi olaylarda meskende çocuğun tanımadığı kimselerin ya da sık görüşmediği akrabaların konuk gelmesinde, çocuktaki selektif mutizmi tetiklediği ortaya çıkmıştır. Çocuğun bunu büsbütün bilinçsiz yaptığı gözlenmiştir.

Çocuklar konuşmadıkları ortamlarda kendilerini mimkleriyle yahut yazılı olarak söz etme yoluna sarfiyatlar. Lakin bir dahade çocuğun genelde kendini tabir etme hali güvendiği ortamlar haricinde önemli bir biçimde rahatsızlıktan etkilenmiş olabilir. Örneğin çocuk suskunluk teması açıldığında başını önüne şayet, bedenini yan tarafa çevirir yahut katı bir biçimde hareket etmeden durabilir.

Bu çocuklar sıra dışı bir biçimde sessiz ve sıkılmadan uzun bir süre oturur ve beklerler. Burada çocuk, tabibin direktiflerini takip etmez, halbuki meskende tam aksine bir eğilim ortasındadır. Hareketlidir, konuşkandır ve yerinde durmaz. Lakin anaokulunda makul bir alışkanlık müddetinden daha sonra (en az bir ay) çocuk günlük aktivitelere katılabilmeli ve başka çocuklarla yahut öğretmeniyle rastgele bir formda diyaloğa geçebilmelidir. Şayet bu gerçekleşmezse genelde anne-babalar öğretmenler tarafınca uyarılırlar. Başlangıçta anne-babaların çocuklarının rastgele bir aktiviteye katılmadan sükunet içinde bir köşede oturduğuna inanmaları güçtür.

SELEKTİF MUTİZM YETİŞKİNLERDE GÖRÜLÜR MÜ?

Mutistik davranışlar, daha doğrusu seçici yahut tümden mutizm, ergenlikte yahut yetişkinlikte ortaya çıkabilir. Yetişkinlikte görülen mutizm (mutismus), psikiyatrik bozukluklarla ilişkilidir.

SELEKTİF MUTİZM’E SEBEP OLAN FAKTÖRLER NELERDİR?

  • Göç
  • Ailedeki suskunluk, bilhassa annedeki sessiz, içine kapanık ve utangaç yapı
  • Ailedeki ruhsal bozukluklar, evvela anne-babadakiler
  • Ailede kaba dayak ve cinsel istismar
  • Ailenin sosyo-ekolojik yapısı
  • Abartılı derecede ihtimamlı ve titiz aileler; çok telaşlı ve hami anne-baba
  • Ebeveynlerdeki konuşma bozuklukları ve/veya şiveli konuşma
  • İkazcılardan noksan lisan ve konuşma etrafı, bu yüzdende dışarda zorlayan iletilişimsel taleplerin karşılanamaması
  • Çevereden izole edilme
  • Ağır gelen yaşamsal olaylar, mesela sevilen bir yakının ölmesi, anniçin ayrılık yahut özgüveni zedeleyici olaylar
  • Çekingenlik daha doğrusu tutukluk
    – Olumlu manada yabancılara karşı bir çekingenlik
    – Ve reddedilme kararında edinilmiş tecrübeler ile oluşan tuttukluk, korkma yahut utangaçlık. Bu durum muhakkak bir inanç ortamı yaratıldıktan daha sonra bile ortadan kalkmaz.
  • Biyolojik stresörler: faydalanmalar, hastalıklar, Berbat olduğunu düşünme, gelişim bozuklukları
SELEKTİF MUTİZM İÇİN TEDAVİ YOLLARI

Başarılı olan tedavi biçimleri içinde davranışsal, küme, aile terapileri ve oldukçalu tedavi biçimleri gösterilmektedir.

Uzun ve etaplı sayılabilecek tedavi sürecinde,selektif mutizm yaşayan çocuklara sistematik duyarsızlaştırmaya dayalı davranışsal yaklaşım,olumlu fikirler ile bilişsel yapılandırmaya dayalı bilişsel yaklaşım , çocuğun davranışlarının değerlendirildiği oyun terapileri ve birtakım durumlarda bu terapilerle birlikte ilaç tedavisi tesir sağlamaktadır. Bu süreçte aile terapisinin de gerektiği vakit içinder ortaya çıkabilir.

Çocuğun psikoloğu ile kurduğu sevgi ve itimat bağının tedaviye olumlu katkısı büyüktür .Çocuk ile psikolog fakat inanca dayalı münasebet ortamında ,çocuğun tasasının azaltılması, kendilik algısının yükselmesi ve kendine inanç sağlaması üzere gerekli bahisler üzerinde çalışabilirler.

AİLENİN TEDAVİYE KATKISI

  • Çocuğun olduğu üzere kabul edilmesi birinci kural olmalıdır.
  • Anne –babanın çocukla,onun utangaçlığını ve dehşetlerini anladıklarını ve vaktinde kendilerinin de buna emsal durumlar yaşadıklarını anlatan itimat verici konuşmalar yapmaları ve dayanak olduklarını göstermeleri ikinci kıymetli adımdır.
  • Çocuk için meskende mutlak bir sevgi ve itimat ortamının yaratılması pek gereklidir.
  • Çocuğa konuşmadığı vakit içinderda ceza,konuştuğu vakit içinderda ödül verilmemeli,çocuk katiyetle tehdit edilmemelidir.
  • Çocuğa benlik hürmetini güçlendiren övgülerde bulunulmalı,özsaygısını zedeleyecek davranışlardan kaçınılmalıdır.
  • Dans, tiyatro , fotoğraf, jimnastik, yüzme üzere aktivitelere iştiraki sağlanmalı,zevk aldığı etkinliklere devam edilmelidir.
  • Anne-babanın meskende çocukla geçirdiği kaliteli oyun vakti pek değerlidir.
  • Çocuğun irtibatta olduğu yaşıtları ile sık sık bir ortaya getirilmesi ve bir arada vakit geçirmelerinin teşvik edilmesi fakat baskı yapılmaması gerekir.
  • Kendisinden yaşça küçük, çocuğun ablalık yahut ağabeylik yapabileceği yaşta çocuklarla vakit geçirmesi için ortam yaratılmalıdır.Bu ortam çocuğun çekinmeden konuşabilmesi için ona bir fırsat sunabilir.
  • Haftasonları ailesi ile bir arada tabiat aktivitelerine (park,yürüyüş,bisiklete binme v.s)katılması, çocuğun gerginliğini alır ve korkusunu azaltabilir.
  • Çocuğa öğretilebilecek sıradan gevşeme ve nefes teknikleri işe yarayabilir.
  • Aile ,mutlaka çocuğun psikoterapi görmesini sağlamalı ve sürekliliğini aksatmamalıdır.
Aile, okul ile birebir bağlantı ortasında olmalı, okul ve çocuğun öğretmenleri ile çocuğun durumunu paylaşmalı ve tedavi sürecine dayalı tam bir tertip ortasında olmalıdır.

OKULUN TEDAVİYE KATKISI

Öncelikle çocuk için seçilen okul pek değerlidir.Çocuğun daha özel ilgi gorebileceği, kalabalık sınıflara sahip olmayan,aktivite programları renkli okullar daha düzgün bir seçimdir.

  • Okul ve öğretmenler ile çocuğun durumu ayrıntılı paylaşılmalı,çocuğun muhtaçlıkları açıklanmalıdır.
  • Öğretmenlerin çocuğu konuşması için zorlamamaları,sınıf ortamında çocuğa dikkat çekmemeleri,çocukla özel olarak ilgilenmeleri gerekir.
  • Çocuğun toplumsal faaliyetler için zorlanmaması,ancak iştiraki için teşvik edilmesi ve cesaretlendirilmesi ehemmiyet taşır.
  • Çocuğun okulda edindiği arkadaşlarından sınıf nizamında ve toplumsal aktivitelerde ayrılmaması ,çocuğun korkusunun artmaması açısından değerlidir.
  • Çocuğun sınıfının, konuştuğu arkadaşlarından ayrılmaması ve mümkünse sınıflar karıştırılmadan tıpkı sınıf arkadaşları ile devam etmesi çocuk için daha yeterlidir.