Takıntı, bilimsel ismiyle OKB (Obsesif–Kompulsif Bozukluk) ruhsal bir hastalıktır. Niyet, fikir ve dürtüler seviyesinde olan takıntılara obsesyon denilirken tekrar eden davranışlar ve zihinsel aksiyonlar seviyesinde olan takıntılara ise kompulsiyon denilir. Beykent Üniversitesi Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Pervin Nedim Bal, geçmişte takıntı hastalığı ender görülürken günümüzde bu hastalığın pek yaygınlaşmış olduğunu belirterek değerli bilgiler paylaştı.
“TAKINTI ÇOCUKLUK PERİYODUNDA DE GÖRÜLEBİLİR”
Doç. Dr. Bal, yapılan araştırmalara nazaran “Takıntı hali, toplumun yüzde 2-3’ünde gözükür hale gelmiştir. Takıntılar, küçük çocukluk periyodu dahil her yaşta görülebilir, lakin ergenlikte (12–19 yaş) ve genç yetişkinlikte (20–30 yaş) gözükme sıklığı daha yüksektir. Takıntılar bayanlarda erkeklere nazaran daha yüksek görülmekte, buna rağmen erkelerde ise bayanlara nazaran daha erken yaşta görülmektedir.” açıklamasında bulundu.
Çeşitli niçinlere bağlı olarak bireyden şahsa farklılık gösteren ve yaygın olarak görülen bir fazlaca takıntı olmakla bir arada, bunlardan dünyada en sık görüleni paklık takıntısı olduğunu tabir eden Doç. Dr. Bal, “Bu takıntıyı yaşayan birey, ellerine, vücuduna, giysilerine, meskenine ve bulunduğu başka ortamlara değişik hususların bulaştığını düşünmekte ve ötürüsıyla ortaya çıkan bu düşünsel düşünceyi giderebilmek için sık sık paklık yapmakta ya da yıkanmaktadır.” diye konuştu.
Doç. Dr. Bal, “Sık görülen takıntılardan bir oburu ise denetim takıntısıdır. Bu takıntıyı yaşayan birey, mesela konuttan çıkarken ocağı açık bırakıp bırakmadığı, çıkarken kapıyı kilitleyip kilitlemediği, ütüyü elektrik prizinden çekip çekmediği üzere konularda çok kuşku yaşar ve ötürüsıyla ortaya çıkan bu düşünsel kahırları ve kuşkuları giderebilmek için tekrar yine denetim etme ihtiyacı duyar. Ayrıyeten, kişi kendi denetimini kaybedip birine ziyan verebileceği konusunda da çok halde endişelenir, bu yüzden diğerine ziyan vermesine sebep olabilecek aletleri etrafından uzak tutmaya çalışır.” dedi.
SİMETRİ, SİSTEM VE SAYMA TAKINTISI
Simetri ihtiyacı, tertip ve sayma takıntılarının da sık görülen takıntı çeşitlerinden olduğunu ve bireyin tüm hayatında simetri ihtiyacı, düzenlilik kanısı hâkim olduğunu söz eden Doç. Dr. Bal, “ötürüsıyla birey, ortaya çıkan bu düşünsel düşünceyi giderebilmek için etrafındaki tüm objeleri sisteme sokma ve simetrik olmalarını sağlama davranışı gösterir. Sayma takıntısı olan bireyler ise rastgele bir günlük faaliyeti makul bir sayıya kadar saymadan yaparsa işinin rast gitmeyeceğini düşünür ve ötürüsıyla ortaya çıkan bu düşünsel düşünceyi giderebilmek için sayma davranışında bulunur. Örneğin, eşini uğurlarken üç defa ‘Allaha emanet ol’ der.” biçiminde söz etti.
Dokunma takıntısı olan hastalarda ise kimi davranışları yapmadan evvel ‘önemsedikleri bir eşyaya’ dokunma muhtaçlığı duyduklarını belirten Doç. Dr. Bal, “Bu takıntıya sahip olan bir hasta sokağa çıkmadan evvel, ölmüş babaannesinin fotoğrafına dokunmaması halinde olumsuz bir olay ile karşı karşıya kalabileceğinden tasa duyar. ötürüsıyla ortaya çıkan bu düşünsel badireyi giderebilmek için otobüs durağından konuta geri dönüp babaannesinin fotoğrafına dokunur” diye konuştu. Son olarak yaygın olarak görülen takıntılara ek olarak kelamlarına şöyle devam etti: “Saklama takıntısı da yaygın görülen bir takıntı cinsidir. Kişi “ileride gerekli olabilir” fikri ile gerekli olmayacak eşyaları bile biriktirir ve saklar. Batıl inançlar, uğurlu, uğursuz sayılar ve renklere ait takıntılar da günlük ömür aktivitelerini engelleyecek ya da günlük fonksiyonlarımızı kısıtlayacak kadar sık ve ağır ise bu biçimde hastalık seviyesinde kıymetlendirilir.”
HASTALIK SEVİYESİNDEKİ TAKINTININ SEBEPLERİ
Hastalık seviyesindeki takıntı hastalığının niye kaynaklandığı hakkında kesin bir kanı bulunmamakla birlikte kimi var iseyımlar üzerinde durulmakta olduğunu belirten Doç. Dr. Bal, “Bu hastalığın, hastanın anne-babasında ve başka birinci derece akrabalarında sık görülmesi hastalığın genetik olabileceğini düşündürmektedir. Ayrıyeten, beyin fonksiyonlarında bozulma ve Serotonin de takıntı hastalığına yol açtığı var iseyılmaktadır. Çocukluk çağı travmalarına (mesela, cinsel istismar) maruz kalan bireylerin, ileri hayatlarında kıymetli bir gerilim yaşaması ve çabucak akabinde takıntının ortaya çıkması, erken çocukluk devrinin takıntı gelişmeninde kıymetli rol oynadığını göstermektedir. Başka bir var iseyım da kişilik özellikleridir. Kişilik yapısı olarak titiz, kuralcı, detaycı, mükemmeliyetçi özelliklere sahip olan şahıslar takıntı hastalığına daha yatkın bireyler olarak kıymetlendirilir.” diye konuştu.
Doç. Dr. Pervin Nedim Bal, takıntı hastalığının kimi vakit ilaç ve psikoterapi ile kimi vakit de yalnızca psikoterapi ile tedavi edilmekte olduğunu söz etti. Bal, “Bilişsel davranışçı terapiler, hastalığın hem tedavisinde tıpkı vakitte yenidenlamasının önlenmesinde pek değerli bir yere sahiptir. Bilişsel tedavilerde emel rahatsız edici kanıların oluşturduğu sorumluluk algısını azaltmaktır. Bilişsel yanlışların belirlenmesinden daha sonra gereğince fonksiyonel olmayan bu fikirlerin daha gerçekçi ve fonksiyonel olanları ile yer değiştirmesi, bu biçimdelikle yüksek sorumluluk algısının azaltılması sağlanır. Başka yandan, hastaların takıntıya niye olan korku verici kanıları sönme, sistematik duyarsızlaştırma, taşırma, gevşeme vb. çeşitli terapötik tekniklerle giderilmekte ve bu biçimdelikle birey takıntılı davranışlardan kurtulmaktadır. Sonuç olarak, takıntılı fikir ve davranışların günlük yaşamsal fonksiyonlarımızı yerine getirmemizi zorlaştırması, kısıtlaması, bozması, yani takıntının bu derece şiddetli ve ağır olması halinde bireylerin bir psikoloğa ya da psikiyatriste başvurmasını önermekteyiz.” dedi.
“TAKINTI ÇOCUKLUK PERİYODUNDA DE GÖRÜLEBİLİR”
Doç. Dr. Bal, yapılan araştırmalara nazaran “Takıntı hali, toplumun yüzde 2-3’ünde gözükür hale gelmiştir. Takıntılar, küçük çocukluk periyodu dahil her yaşta görülebilir, lakin ergenlikte (12–19 yaş) ve genç yetişkinlikte (20–30 yaş) gözükme sıklığı daha yüksektir. Takıntılar bayanlarda erkeklere nazaran daha yüksek görülmekte, buna rağmen erkelerde ise bayanlara nazaran daha erken yaşta görülmektedir.” açıklamasında bulundu.
Çeşitli niçinlere bağlı olarak bireyden şahsa farklılık gösteren ve yaygın olarak görülen bir fazlaca takıntı olmakla bir arada, bunlardan dünyada en sık görüleni paklık takıntısı olduğunu tabir eden Doç. Dr. Bal, “Bu takıntıyı yaşayan birey, ellerine, vücuduna, giysilerine, meskenine ve bulunduğu başka ortamlara değişik hususların bulaştığını düşünmekte ve ötürüsıyla ortaya çıkan bu düşünsel düşünceyi giderebilmek için sık sık paklık yapmakta ya da yıkanmaktadır.” diye konuştu.
Doç. Dr. Bal, “Sık görülen takıntılardan bir oburu ise denetim takıntısıdır. Bu takıntıyı yaşayan birey, mesela konuttan çıkarken ocağı açık bırakıp bırakmadığı, çıkarken kapıyı kilitleyip kilitlemediği, ütüyü elektrik prizinden çekip çekmediği üzere konularda çok kuşku yaşar ve ötürüsıyla ortaya çıkan bu düşünsel kahırları ve kuşkuları giderebilmek için tekrar yine denetim etme ihtiyacı duyar. Ayrıyeten, kişi kendi denetimini kaybedip birine ziyan verebileceği konusunda da çok halde endişelenir, bu yüzden diğerine ziyan vermesine sebep olabilecek aletleri etrafından uzak tutmaya çalışır.” dedi.
SİMETRİ, SİSTEM VE SAYMA TAKINTISI
Simetri ihtiyacı, tertip ve sayma takıntılarının da sık görülen takıntı çeşitlerinden olduğunu ve bireyin tüm hayatında simetri ihtiyacı, düzenlilik kanısı hâkim olduğunu söz eden Doç. Dr. Bal, “ötürüsıyla birey, ortaya çıkan bu düşünsel düşünceyi giderebilmek için etrafındaki tüm objeleri sisteme sokma ve simetrik olmalarını sağlama davranışı gösterir. Sayma takıntısı olan bireyler ise rastgele bir günlük faaliyeti makul bir sayıya kadar saymadan yaparsa işinin rast gitmeyeceğini düşünür ve ötürüsıyla ortaya çıkan bu düşünsel düşünceyi giderebilmek için sayma davranışında bulunur. Örneğin, eşini uğurlarken üç defa ‘Allaha emanet ol’ der.” biçiminde söz etti.
Dokunma takıntısı olan hastalarda ise kimi davranışları yapmadan evvel ‘önemsedikleri bir eşyaya’ dokunma muhtaçlığı duyduklarını belirten Doç. Dr. Bal, “Bu takıntıya sahip olan bir hasta sokağa çıkmadan evvel, ölmüş babaannesinin fotoğrafına dokunmaması halinde olumsuz bir olay ile karşı karşıya kalabileceğinden tasa duyar. ötürüsıyla ortaya çıkan bu düşünsel badireyi giderebilmek için otobüs durağından konuta geri dönüp babaannesinin fotoğrafına dokunur” diye konuştu. Son olarak yaygın olarak görülen takıntılara ek olarak kelamlarına şöyle devam etti: “Saklama takıntısı da yaygın görülen bir takıntı cinsidir. Kişi “ileride gerekli olabilir” fikri ile gerekli olmayacak eşyaları bile biriktirir ve saklar. Batıl inançlar, uğurlu, uğursuz sayılar ve renklere ait takıntılar da günlük ömür aktivitelerini engelleyecek ya da günlük fonksiyonlarımızı kısıtlayacak kadar sık ve ağır ise bu biçimde hastalık seviyesinde kıymetlendirilir.”
HASTALIK SEVİYESİNDEKİ TAKINTININ SEBEPLERİ
Hastalık seviyesindeki takıntı hastalığının niye kaynaklandığı hakkında kesin bir kanı bulunmamakla birlikte kimi var iseyımlar üzerinde durulmakta olduğunu belirten Doç. Dr. Bal, “Bu hastalığın, hastanın anne-babasında ve başka birinci derece akrabalarında sık görülmesi hastalığın genetik olabileceğini düşündürmektedir. Ayrıyeten, beyin fonksiyonlarında bozulma ve Serotonin de takıntı hastalığına yol açtığı var iseyılmaktadır. Çocukluk çağı travmalarına (mesela, cinsel istismar) maruz kalan bireylerin, ileri hayatlarında kıymetli bir gerilim yaşaması ve çabucak akabinde takıntının ortaya çıkması, erken çocukluk devrinin takıntı gelişmeninde kıymetli rol oynadığını göstermektedir. Başka bir var iseyım da kişilik özellikleridir. Kişilik yapısı olarak titiz, kuralcı, detaycı, mükemmeliyetçi özelliklere sahip olan şahıslar takıntı hastalığına daha yatkın bireyler olarak kıymetlendirilir.” diye konuştu.
Doç. Dr. Pervin Nedim Bal, takıntı hastalığının kimi vakit ilaç ve psikoterapi ile kimi vakit de yalnızca psikoterapi ile tedavi edilmekte olduğunu söz etti. Bal, “Bilişsel davranışçı terapiler, hastalığın hem tedavisinde tıpkı vakitte yenidenlamasının önlenmesinde pek değerli bir yere sahiptir. Bilişsel tedavilerde emel rahatsız edici kanıların oluşturduğu sorumluluk algısını azaltmaktır. Bilişsel yanlışların belirlenmesinden daha sonra gereğince fonksiyonel olmayan bu fikirlerin daha gerçekçi ve fonksiyonel olanları ile yer değiştirmesi, bu biçimdelikle yüksek sorumluluk algısının azaltılması sağlanır. Başka yandan, hastaların takıntıya niye olan korku verici kanıları sönme, sistematik duyarsızlaştırma, taşırma, gevşeme vb. çeşitli terapötik tekniklerle giderilmekte ve bu biçimdelikle birey takıntılı davranışlardan kurtulmaktadır. Sonuç olarak, takıntılı fikir ve davranışların günlük yaşamsal fonksiyonlarımızı yerine getirmemizi zorlaştırması, kısıtlaması, bozması, yani takıntının bu derece şiddetli ve ağır olması halinde bireylerin bir psikoloğa ya da psikiyatriste başvurmasını önermekteyiz.” dedi.