Türkiye Osman Kavala açıklaması yapan 10 ülkenin büyükelçisini hudut dışı ederse ne olur?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Kavala açıklaması yapan 10 ülke büyükelçisinin “istenmeyen adam” ilan edilmesi talimatını VOA Türkçe’ye yorumlayan uzmanlar, bu sonucun uygulanmasının Avrupa ve ABD’yle bağları daha zahmetli günlere taşıyacağı yorumunu yapıyor.
10 ülkenin büyükelçisi yahut maslahatgüzarı 18 Ekim’de ortak bir açıklama yayınlayarak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) hür bırakılması sonucu almasına karşın işadamı Osman Kavala’nın dört yıldır Silivri Cezaevi’nde tutuklu olduğuna dikkat çekmişti. Türkiye’ye üyesi olduğu Avrupa Kurulu’nun kararları ve imza attığı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin hatırlatıldığı açıklama daha sonrası, ilgilerde tansiyon yükseldi.
Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın Türkiye’deki büyükelçi ya da maslahatgüzar seviyesindeki diplomatik misyonları ismine yapılan ortak açıklamaya karşı Türkiye’nin “persona non grata” (istenmeyen adam) uygulamasını hayata geçirmesi ihtimali Ankara’da bir anda gündemin en üst sıralarına yerleşti. Lakin Dışişleri Bakanlığı’ndan, basın mensuplarınca yöneltilen sorulara çabucak hemen karşılık gelmedi.
“PERSONA NON GRATA” KARARI NİTEKİM ALINIR MI?
Erdoğan’ın Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na “persona non grata” yani “istenmeyen kişi” ilan edilmeleri tarafında talimat verdiğini söylemiş olduği ortak açıklama imzacısı ülkelerin temsilciliklerinden de çabucak hemen bir açıklama gelmedi.
Türkiye’nin Erdoğan’ın açıklamaları doğrultusunda, kelam konusu ortak açıklamayı imzalayan Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın büyükelçileri yahut maslahatgüzarları hakkında “persona non grata” sonucu alıp almayacağı merak konusu.
YAŞAR YAKIŞ: ELÇİLER TALİMATI SAVAŞ İLANINDAN EVVELKİ ADIM
Hususa ait VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan AK Parti’nin kurucu isimlerinden, AK Parti hükümetindeki birinci Dışişleri Bakanı Yaşar Yakış, Erdoğan’ın talimatını uygulatabileceğini lakin bundan Türkiye’nin ziyan gereceğini söylemiş oldu.
Yakış, “Ben yaptım oldu derseniz yapılır. Diplomatik geleneklerimizde emsali görülmemiş bir durum olacaktır. Diplomatlar ile ilgili ‘persona non grata’ ilan ettiğinizde kelam konusu ülkelerle diplomatik alakalarınızı önemli bir çıkmaza sürüklemiş olursunuz. Bu uygulama diplomatik ilgilerde, geçmişi itibariyle savaş ilan edilmesinden bundan öncesindeki adım olarak yorumlanmaktadır.
Bahsi geçen diplomatlarca bu biçimdesi bir ortak açıklama yapmaları gerekir mi gerekmez mi probleminden bağımsız olarak kıymetlendirme yapmalıyız. Zira Türkiye bu diplomatlar hakkında bu biçimde bir karar alırsa her ülke kendi karşı atağını yapacaktır. Türkiye bundan ziyan nazarancektir” dedi.
Emekli Büyükelçi Yaşar Yakış, Türkiye’nin haksız olduğuna inandığı açıklamaya karşı diplomatik hal alabileceğini fakat diplomatik münasebetleri tümüyle tartışmalı, dertli hale getirecek bir adıma gereksinim olmadığını düşündüğünü kaydetti.
Yakış, “Diplomaside kelam konusu ülkeler de bizim diplomatlarımızla ilgili mütekabiliyet temeline bağlı biçimde tıpkı sonucu alabilir. Fakat almayabilir de. Külliyen bu ülkelerce nasıl bir karşı atılım yapılmasına karar verileceğiyle ilgili olacaktır neler olabileceği” açıklamasında bulundu.
“Lüksemburg’daki kararlar paralelinde Türkiye’ye karşı bir dizi tedbir hali hazırda Avrupa Birliği’nin gündemindeydi” anımsatması yapan Yakış, şayet Türkiye bu biçimdesi bir adım atarsa Avrupa Birliği’nin tavrını sertleştirebileceğini işaret etti.
Roma’da 30-31 Ekim’de gerçekleştirilmesi planlanan G-20 toplantısında Erdoğan’ın ABD Lideri Joe Biden ile görüşmeyi öngördüğünü de kaydeden Yakış, “Bu yapılma mümkünlüğü gündemde olan görüşme de tehlikeye girecek.
ABD Kongresi’nin her iki kanadında F-35 askeri uçak projesinden Türkiye’den çıkartılması daha sonrasında aslına bakarsanız var olan Türkiye tersliğini pekiştirebilecektir. ötürüsıyla Türkiye, F-16 askeri uçak modernizasyonu üzere taleplerine olumlu karşılık alamayacaktır. Öncesinde bu biçimde bir adım atılması, Erdoğan’ın Biden ile alakalarını olumsuz etkileyecektir” diye konuştu.
OĞUZ DEMİRALP: TÜRKİYE’NİN BATI DÜNYASINDAN İZOLASYONU ARTACAK
Avrupa Kurulu başta olmak üzere Türkiye’yi Avrupa nezdinde temsil etmiş tecrübeli diplomatlardan emekli Büyükelçi Oğuz Demiralp de, “neticeleri âlâ olmayacaktır. Persona non grata ilan ettiğinizde o ülkeler de karşılık da verirse Türkiye’nin memleketler arası platformlardaki tüm diplomatik temaslarını olumsuz etkileyecektir” dedi.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Demiralp, “Elçiler hakkında persona non grata ilanı yapılan ortak açıklamaya karşı bir manada orantısız reaksiyon gösterilmesi de olacaktır. Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi ve o çerçevedeki AİHM’in sonucuna uyulmaması, Türkiye’nin Avrupa Kurulu üyeliği boyutunda tartıştırmaktadır.
Avrupa Konseyi’nde esasen Kasım ayında Türkiye’yle ilgili görüşme yapılacaktır. Şayet Konsey’in, Türkiye’ye anlayışlı tavır alma ihtimali var ise da o ihtimal epey önemli azalacaktır. Türkiye’nin Batı dünyasında izolasyonu arttıracaktır. Bu on devlet, Batı dünyasını temsil etmek noktasında devletler” diye konuştu.
FARUK LOĞOĞLU: TÜRKİYE ALEYHİNE PANDORANIN KUTUSU AÇILACAKTIR
Dışişleri Bakanlığı’nın geçmişteki müsteşarlarından tecrübeli diplomat, emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu da, VOA Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Türkiye’deki şurası idare sistemine bakıldığında bunun uygulanabileceğini düşünüyorum. ‘Talimat verdim’ dediği için uygulanabilecektir.
Uygulanmaması gerektiğini umuyorum lakin.. Dışişleri Bakanlığı’nın bunun misillemelere, yansılara yol açacak bir pandora kutusu olduğunu anlatmasını umut ediyorum. Umarım verilebilecek karşı yansıları Dışişleri’nin anlatması imkanı olur fakat bundan şüpheliyim. Dışişleri Bakanlığı’nın yapması gereken yürütme makamı olan Cumhurbaşkanı’nı bunun Türkiye’nin aleyhine olacağı konusunda uyarmaktır fakat yapmayacaktır diye düşünüyorum. Türkiye Cumhuriyeti birebir anda on ülke diplomatı hakkında bunun bir emsali yoktur.” dedi.
Kelam konusu on ülke tarafınca “mütekabiliyet” aslına dayalı olarak reaksiyon verme ihtimali bulunduğunu kaydeden Loğoğlu, Türkiye’nin bu ülkelerdeki büyükelçileri için de misal biçimde sınırdışı etme sonucu işletilebileceğine işaret etti.
Loğoğlu, “Ama problem yalnızca diplomatlar boyutu değil. Bu ülkeler ile siyasi, ekonomik, toplumsal ve askeri bağlantılarımız var. Bu devletin yalnızca göstereceği reaksiyonla sonlu kalmayacaktır. örneğin ABD Kongresi, Türk–Amerikan münasebetlerini allak bullak edecektir. Halihazırda askeri münasebetler konusunda yansılı iken ABD Kongresi Ermeni soykırımı üzere bir hayli mevzuyu gündeme getirecektir” değerlendirmesini paylaştı.
“Elçilerce türel bir bahis siyasallaştırıldı ve Kavala’ya da yararı olur mu sorunu başka konu” diyen Loğoğlu, “Ama bu diplomatları ‘istenmeyen kişi’ ilan etmek ise Türkiye için pandora kutusunu açacaktır. Avrupa Kurulu üzere tüm düzeneklerde Türkiye aleyhine süreçler işleyecektir” diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Kavala açıklaması yapan 10 ülke büyükelçisinin “istenmeyen adam” ilan edilmesi talimatını VOA Türkçe’ye yorumlayan uzmanlar, bu sonucun uygulanmasının Avrupa ve ABD’yle bağları daha zahmetli günlere taşıyacağı yorumunu yapıyor.
10 ülkenin büyükelçisi yahut maslahatgüzarı 18 Ekim’de ortak bir açıklama yayınlayarak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) hür bırakılması sonucu almasına karşın işadamı Osman Kavala’nın dört yıldır Silivri Cezaevi’nde tutuklu olduğuna dikkat çekmişti. Türkiye’ye üyesi olduğu Avrupa Kurulu’nun kararları ve imza attığı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin hatırlatıldığı açıklama daha sonrası, ilgilerde tansiyon yükseldi.
Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın Türkiye’deki büyükelçi ya da maslahatgüzar seviyesindeki diplomatik misyonları ismine yapılan ortak açıklamaya karşı Türkiye’nin “persona non grata” (istenmeyen adam) uygulamasını hayata geçirmesi ihtimali Ankara’da bir anda gündemin en üst sıralarına yerleşti. Lakin Dışişleri Bakanlığı’ndan, basın mensuplarınca yöneltilen sorulara çabucak hemen karşılık gelmedi.
“PERSONA NON GRATA” KARARI NİTEKİM ALINIR MI?
Erdoğan’ın Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na “persona non grata” yani “istenmeyen kişi” ilan edilmeleri tarafında talimat verdiğini söylemiş olduği ortak açıklama imzacısı ülkelerin temsilciliklerinden de çabucak hemen bir açıklama gelmedi.
Türkiye’nin Erdoğan’ın açıklamaları doğrultusunda, kelam konusu ortak açıklamayı imzalayan Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın büyükelçileri yahut maslahatgüzarları hakkında “persona non grata” sonucu alıp almayacağı merak konusu.
YAŞAR YAKIŞ: ELÇİLER TALİMATI SAVAŞ İLANINDAN EVVELKİ ADIM
Hususa ait VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan AK Parti’nin kurucu isimlerinden, AK Parti hükümetindeki birinci Dışişleri Bakanı Yaşar Yakış, Erdoğan’ın talimatını uygulatabileceğini lakin bundan Türkiye’nin ziyan gereceğini söylemiş oldu.
Yakış, “Ben yaptım oldu derseniz yapılır. Diplomatik geleneklerimizde emsali görülmemiş bir durum olacaktır. Diplomatlar ile ilgili ‘persona non grata’ ilan ettiğinizde kelam konusu ülkelerle diplomatik alakalarınızı önemli bir çıkmaza sürüklemiş olursunuz. Bu uygulama diplomatik ilgilerde, geçmişi itibariyle savaş ilan edilmesinden bundan öncesindeki adım olarak yorumlanmaktadır.
Bahsi geçen diplomatlarca bu biçimdesi bir ortak açıklama yapmaları gerekir mi gerekmez mi probleminden bağımsız olarak kıymetlendirme yapmalıyız. Zira Türkiye bu diplomatlar hakkında bu biçimde bir karar alırsa her ülke kendi karşı atağını yapacaktır. Türkiye bundan ziyan nazarancektir” dedi.
Emekli Büyükelçi Yaşar Yakış, Türkiye’nin haksız olduğuna inandığı açıklamaya karşı diplomatik hal alabileceğini fakat diplomatik münasebetleri tümüyle tartışmalı, dertli hale getirecek bir adıma gereksinim olmadığını düşündüğünü kaydetti.
Yakış, “Diplomaside kelam konusu ülkeler de bizim diplomatlarımızla ilgili mütekabiliyet temeline bağlı biçimde tıpkı sonucu alabilir. Fakat almayabilir de. Külliyen bu ülkelerce nasıl bir karşı atılım yapılmasına karar verileceğiyle ilgili olacaktır neler olabileceği” açıklamasında bulundu.
“Lüksemburg’daki kararlar paralelinde Türkiye’ye karşı bir dizi tedbir hali hazırda Avrupa Birliği’nin gündemindeydi” anımsatması yapan Yakış, şayet Türkiye bu biçimdesi bir adım atarsa Avrupa Birliği’nin tavrını sertleştirebileceğini işaret etti.
Roma’da 30-31 Ekim’de gerçekleştirilmesi planlanan G-20 toplantısında Erdoğan’ın ABD Lideri Joe Biden ile görüşmeyi öngördüğünü de kaydeden Yakış, “Bu yapılma mümkünlüğü gündemde olan görüşme de tehlikeye girecek.
ABD Kongresi’nin her iki kanadında F-35 askeri uçak projesinden Türkiye’den çıkartılması daha sonrasında aslına bakarsanız var olan Türkiye tersliğini pekiştirebilecektir. ötürüsıyla Türkiye, F-16 askeri uçak modernizasyonu üzere taleplerine olumlu karşılık alamayacaktır. Öncesinde bu biçimde bir adım atılması, Erdoğan’ın Biden ile alakalarını olumsuz etkileyecektir” diye konuştu.
OĞUZ DEMİRALP: TÜRKİYE’NİN BATI DÜNYASINDAN İZOLASYONU ARTACAK
Avrupa Kurulu başta olmak üzere Türkiye’yi Avrupa nezdinde temsil etmiş tecrübeli diplomatlardan emekli Büyükelçi Oğuz Demiralp de, “neticeleri âlâ olmayacaktır. Persona non grata ilan ettiğinizde o ülkeler de karşılık da verirse Türkiye’nin memleketler arası platformlardaki tüm diplomatik temaslarını olumsuz etkileyecektir” dedi.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Demiralp, “Elçiler hakkında persona non grata ilanı yapılan ortak açıklamaya karşı bir manada orantısız reaksiyon gösterilmesi de olacaktır. Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi ve o çerçevedeki AİHM’in sonucuna uyulmaması, Türkiye’nin Avrupa Kurulu üyeliği boyutunda tartıştırmaktadır.
Avrupa Konseyi’nde esasen Kasım ayında Türkiye’yle ilgili görüşme yapılacaktır. Şayet Konsey’in, Türkiye’ye anlayışlı tavır alma ihtimali var ise da o ihtimal epey önemli azalacaktır. Türkiye’nin Batı dünyasında izolasyonu arttıracaktır. Bu on devlet, Batı dünyasını temsil etmek noktasında devletler” diye konuştu.
FARUK LOĞOĞLU: TÜRKİYE ALEYHİNE PANDORANIN KUTUSU AÇILACAKTIR
Dışişleri Bakanlığı’nın geçmişteki müsteşarlarından tecrübeli diplomat, emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu da, VOA Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Türkiye’deki şurası idare sistemine bakıldığında bunun uygulanabileceğini düşünüyorum. ‘Talimat verdim’ dediği için uygulanabilecektir.
Uygulanmaması gerektiğini umuyorum lakin.. Dışişleri Bakanlığı’nın bunun misillemelere, yansılara yol açacak bir pandora kutusu olduğunu anlatmasını umut ediyorum. Umarım verilebilecek karşı yansıları Dışişleri’nin anlatması imkanı olur fakat bundan şüpheliyim. Dışişleri Bakanlığı’nın yapması gereken yürütme makamı olan Cumhurbaşkanı’nı bunun Türkiye’nin aleyhine olacağı konusunda uyarmaktır fakat yapmayacaktır diye düşünüyorum. Türkiye Cumhuriyeti birebir anda on ülke diplomatı hakkında bunun bir emsali yoktur.” dedi.
Kelam konusu on ülke tarafınca “mütekabiliyet” aslına dayalı olarak reaksiyon verme ihtimali bulunduğunu kaydeden Loğoğlu, Türkiye’nin bu ülkelerdeki büyükelçileri için de misal biçimde sınırdışı etme sonucu işletilebileceğine işaret etti.
Loğoğlu, “Ama problem yalnızca diplomatlar boyutu değil. Bu ülkeler ile siyasi, ekonomik, toplumsal ve askeri bağlantılarımız var. Bu devletin yalnızca göstereceği reaksiyonla sonlu kalmayacaktır. örneğin ABD Kongresi, Türk–Amerikan münasebetlerini allak bullak edecektir. Halihazırda askeri münasebetler konusunda yansılı iken ABD Kongresi Ermeni soykırımı üzere bir hayli mevzuyu gündeme getirecektir” değerlendirmesini paylaştı.
“Elçilerce türel bir bahis siyasallaştırıldı ve Kavala’ya da yararı olur mu sorunu başka konu” diyen Loğoğlu, “Ama bu diplomatları ‘istenmeyen kişi’ ilan etmek ise Türkiye için pandora kutusunu açacaktır. Avrupa Kurulu üzere tüm düzeneklerde Türkiye aleyhine süreçler işleyecektir” diye konuştu.