Bedeni en âlâ durumda tutmak artık kâfi değil. Gerilimin büyük bir tesir oluşturduğu mevcut hayat suratı, bilhassa salgın kaynaklı tehditkar bir ortamdan kaynaklanan dert ve daima memnuniyetsizliği davet eden kolektif bir zihniyet, beyin sıhhatini denetim altına alıyor.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne bakılırsa, yeterli beyin sıhhati, her bireyin kendi yeteneklerini gerçekleştirebildiği ve yaşamsal olarak bilişsel, duygusal, ruhsal ve davranışsal fonksiyonlarını problemsiz bir biçimde yapabildiği durumdur.
Zihinsel netliği geliştirmek, ihmali ve odaklanma eksikliğini engellemek, bilişi, öğrenmeyi geliştirmeye ve daha tatmin edici bir ömür tecrübesi sağlamaya yardımcı olan sıradan alışkanlıklarla mümkündür.
İşte bilimsel olarak ortaya konmuş, bedenin idare organının uzun yıllar tam kapasiteyle çalışmasını sağlamak için en yeterli yardımcılar.
KÂFİ SIVI ALIMI
Beyin sıhhatine müdahale edebilecek en sıradan alışkanlıklardan biri kâfi sıvı alımıdır. Beynin yaklaşık yüzde 75’i sudan oluşur. Kâfi su tüketimi, kan basıncının ve yanlışsız bir hücresel metabolizmanın korunmasına yardımcı olur; bu, bedenin düzgün çalışması için temel ihtiyaçtır.
Sıvı eksikliği tüm bedeni, hem de beyni de tesirler. Aldığımız bilgiyi ve dikkati, entelektüel kapasiteyi ve hafızayı tesirler. Yüzde 2’lik bir sıvı eksikliği tehlikeli olabilir. Baş dönmesi, yorgunluk, kramplar ve süratli kalp atışı, bedenin su muhtaçlığı olduğunu gösteren belirtilerden bazılarıdır. Genel tavsiye, gün boyunca azar azar yaklaşık iki litre su içmektir.
birebir vakitte, sıvı alımının özel ilgiyi hak ettiği birtakım durumlar vardır. Genç erişkinlerde su ve tuz kaybının en yaygın sebebi ekseriyetle çok fizikî antrenman yahut sıcak çarpmasıdır. Bu faktörleri hesaba katmalıyız ve aktivite daha ağır yahut daha fazla olduğunda, su içeriğinin yanı sıra mineraller ve elektrolitler içeren zerzevat, meyve ve sıvı alımını sağlamalıyız.
Örneğin ileri yaşlarındaki yetişkinlerde, susuzluğun sizi uyarmadığı vakit içinder vardır. Hipotalamus beyindeki bir hormonal düzenleme merkezidir. Susuzluk ve açlık sinyallerini de hipotalamus verir. Yaş ilerledikçe, hipotalamus su eksikliğini tespit etmede tesirli olmaz ve kişi susamaz. Bu gerçeğin farkında olmalıyız ve daima sıvı alımına dikkat etmeliyiz.
BEYİN DOSTU DİYET
Bilimsel çalışmalar, yediklerinizin beyin sıhhatini direkt etkilediğini göstermiştir. Araştırmalar, Akdeniz diyetinin (hipertansiyonu önlemek için önerilen bir yol olan Dash diyeti ile beraber) beyin yaşlanmasını ortalama yedi buçuk yıl yavaşlattığını doğruladı. Akdeniz diyeti üzere bir diyet, bedenin daha yavaş yaşlanmasına yardımcı olan polifenoller, folat, B12 vitamini ve omega 3 yağ asitleri üzere besinler sağlar.
Diyetin beyin seviyesindeki hami fonksiyonu, sırf muhakkak tıp besinleri (yeşil yapraklı sebzeler, yağlı balıklar, kuru yemiş ve zeytinyağı) seçmekle değil, beraberinde kimilerinden da uzak durmakla sağlanır. Bilhassa kırmızı et, doymuş yağ, füme ve eklenmiş şekerden uzak durulmalıdır.
DİNLENDİRİCİ BİR UYKU
Çok sayıda çalışma, uyku eksikliğinin dikkat, hafıza ve motor fonksiyonları etkilediğini göstermiştir. Uyku, bağışıklık sistemini ve hafızayı korur. Ayrıyeten ruh sıhhatine ziyan verebilecek faktörleri de ortadan kaldırır ve saklanmaya bedel ayrıntıları kesin olarak hafızada tutmaya yardımcı olur. Tertipli bir uyku-uyanma programına sahip olmanın, beyin sıhhatini güzelleştirdiği birfazlaca araştırmada gösterilmiştir. Kaliteli bir uykuyu sağlamak için her gece 7-9 saat uyumak ve tertipli bir uyku programı sürdürmek değerlidir.
Ayrıyeten toplam uyku saatinden daha değerli öteki bir nokta uykunun gerçekleştiği saattir. Örneğin 22:00 – 06:00 ortası 8 saatlik bir uyku ile 03:00 – 11:00 ortası 8 saatlik uykunun tesirleri büsbütün farklıdır. 22:00 – 06:00 ortası uyku epey daha dinlendiricidir.
HAREKETSİZ KALMAYIN
İdmanın beyin sıhhatini uygunlaştırmak de dahil olmak üzere biroldukca yararı vardır. İleri yaşlarındaki yetişkinlerde yapılan araştırmalara bakılırsa, bir yıllık tertipli idman, beynin hafıza idaresiyle ilgili bölgesi olan hipokampus hacmini yüzde 2 oranında artırabilir. Hipokampus gerilim, depresyon, toplumsal izolasyon ve kimi kronik hastalıklar niçiniyle küçülür. Alzheimer hastalığının en büyük niçini budur. Çalışmalar, nizamlı idmanın küçülmeyi yavaşlatmaya ve hatta aksine çevirmeye yardımcı olabileceğini gösteriyor.
Fizikî aktivite, hücresel seviyede, beyin işlevlerinde ve kapasitelerinde değişikliklere niye olur. Örneğin, idman yaptığımızda daha fazla nöron yapılır. Emsal biçimde, erken yaşlardan itibaren uygulanmışsa yetişkinlikte esnek olma yeteneğini arttırır ve buna ek olarak bilişsel rezervi (beynin daha yavaş yaşlanma yeteneği) geliştirir. Bunu sağlamak için günlük 45 dakika yahut bir saat içinde fizikî aktivite yapılması önerilir.
SESSİZLİĞİN TADINI ÇIKARIN
Gürültü, hayat kalitesini ve ruh sıhhati göstergelerini tesirler. Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine nazaran, hava kirliliğinin çabucak gerisinde, sıhhat sıkıntılarının ikinci çevresel sebebi gürültüdür.
Gürültü kirliliği, beynin ülkü işleyişini etkileyebilir. Kendimize sessiz ortamlar oluşturmaz ve sessiz vakit içinder geçirmezsek, beynimiz gereğince kendini yenileyemez.
Uyanıklık sırasında sessizliği bütünleştirmenin yollarından biri, idare organı üzerinde diğer yararlar da sağlayan çeşitli ibadetler, meditasyonlar ve sevilen aktibiyelerdir. Bunlar, dikkati ve duygusal yeteneği geliştirir. Duygusal seviyede, beyin amigdalasında öfke ve kaygı devrelerinin yok edildiğini bilinmektedir. Çeşitli aktivitelerle bu yapılar bozulabilir ve öbür bir yapıda nezaket ve merhamet hisleri oluşturulabilir. Ayrıyeten bu uygulamalar yinelayan fikirlerin azalmasına, istikrar hissinin artmasına ve konsantre olma yeteneğinin gelişmesine yardımcı olur.
Çok fazla güç masraftan daha kolay konsantre olmak ve hatta dikkat etmede epey daha usta olmak mümkündür.
KAĞIT ÜZERİNDE OKUMA VE YAZMA
Sesli notların ve dijital yazıların hakim olduğu günümüzde yazma alışkanlığının bir daha kazanılmasının tedavi edici tesirleri vardır. Bilhassa husus kişinin kendisi ise.
Ruhsal olarak kendimiz hakkında yazarken fikirlerimizin bir sıralamasını yaparız. Bu bir kendi kendine terapi formudur. Bu, bize ıstırap veren şeyi söz edebildiğimiz ve yerine koyabildiğimiz için oluşur.
Bu uygulama kanıları hür bırakma biçimidir, rastgele bir vakitte sahip olduğumuz tasayı yahut üzüntüyü azaltır. Tüm faydalarıyla bir arada hayal kurma yeteneği de dahil olmak üzere birfazlaca avantajı vardır.
Öte yandan, okumak beynin tüm alanlarını çalıştırır. Araştırmalar, okumanın beynin farklı kısımları içinde yeni irtibatlar oluşturduğunu gösteriyor. Biroldukça çalışma okumanın, beynin duyusal ayrıntıları işleyen kısmı olan bilateral somatosensoriyel kortekste uzun vadeli değişikliklere niye olduğunu göstermektedir. Okuma aktivitesi bununla birlikte öğrenme, hatırlama ve eleştirel yeteneği de geliştirir.
14 yıl boyunca yürütülen bir araştırma, haftada bir yahut daha fazla kitap okuyanların bilişsel bozulma yaşama riskinin epeyce daha düşük olduğunu göstermektedir.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne bakılırsa, yeterli beyin sıhhati, her bireyin kendi yeteneklerini gerçekleştirebildiği ve yaşamsal olarak bilişsel, duygusal, ruhsal ve davranışsal fonksiyonlarını problemsiz bir biçimde yapabildiği durumdur.
Zihinsel netliği geliştirmek, ihmali ve odaklanma eksikliğini engellemek, bilişi, öğrenmeyi geliştirmeye ve daha tatmin edici bir ömür tecrübesi sağlamaya yardımcı olan sıradan alışkanlıklarla mümkündür.
İşte bilimsel olarak ortaya konmuş, bedenin idare organının uzun yıllar tam kapasiteyle çalışmasını sağlamak için en yeterli yardımcılar.
KÂFİ SIVI ALIMI
Beyin sıhhatine müdahale edebilecek en sıradan alışkanlıklardan biri kâfi sıvı alımıdır. Beynin yaklaşık yüzde 75’i sudan oluşur. Kâfi su tüketimi, kan basıncının ve yanlışsız bir hücresel metabolizmanın korunmasına yardımcı olur; bu, bedenin düzgün çalışması için temel ihtiyaçtır.
Sıvı eksikliği tüm bedeni, hem de beyni de tesirler. Aldığımız bilgiyi ve dikkati, entelektüel kapasiteyi ve hafızayı tesirler. Yüzde 2’lik bir sıvı eksikliği tehlikeli olabilir. Baş dönmesi, yorgunluk, kramplar ve süratli kalp atışı, bedenin su muhtaçlığı olduğunu gösteren belirtilerden bazılarıdır. Genel tavsiye, gün boyunca azar azar yaklaşık iki litre su içmektir.
birebir vakitte, sıvı alımının özel ilgiyi hak ettiği birtakım durumlar vardır. Genç erişkinlerde su ve tuz kaybının en yaygın sebebi ekseriyetle çok fizikî antrenman yahut sıcak çarpmasıdır. Bu faktörleri hesaba katmalıyız ve aktivite daha ağır yahut daha fazla olduğunda, su içeriğinin yanı sıra mineraller ve elektrolitler içeren zerzevat, meyve ve sıvı alımını sağlamalıyız.
Örneğin ileri yaşlarındaki yetişkinlerde, susuzluğun sizi uyarmadığı vakit içinder vardır. Hipotalamus beyindeki bir hormonal düzenleme merkezidir. Susuzluk ve açlık sinyallerini de hipotalamus verir. Yaş ilerledikçe, hipotalamus su eksikliğini tespit etmede tesirli olmaz ve kişi susamaz. Bu gerçeğin farkında olmalıyız ve daima sıvı alımına dikkat etmeliyiz.
BEYİN DOSTU DİYET
Bilimsel çalışmalar, yediklerinizin beyin sıhhatini direkt etkilediğini göstermiştir. Araştırmalar, Akdeniz diyetinin (hipertansiyonu önlemek için önerilen bir yol olan Dash diyeti ile beraber) beyin yaşlanmasını ortalama yedi buçuk yıl yavaşlattığını doğruladı. Akdeniz diyeti üzere bir diyet, bedenin daha yavaş yaşlanmasına yardımcı olan polifenoller, folat, B12 vitamini ve omega 3 yağ asitleri üzere besinler sağlar.
Diyetin beyin seviyesindeki hami fonksiyonu, sırf muhakkak tıp besinleri (yeşil yapraklı sebzeler, yağlı balıklar, kuru yemiş ve zeytinyağı) seçmekle değil, beraberinde kimilerinden da uzak durmakla sağlanır. Bilhassa kırmızı et, doymuş yağ, füme ve eklenmiş şekerden uzak durulmalıdır.
DİNLENDİRİCİ BİR UYKU
Çok sayıda çalışma, uyku eksikliğinin dikkat, hafıza ve motor fonksiyonları etkilediğini göstermiştir. Uyku, bağışıklık sistemini ve hafızayı korur. Ayrıyeten ruh sıhhatine ziyan verebilecek faktörleri de ortadan kaldırır ve saklanmaya bedel ayrıntıları kesin olarak hafızada tutmaya yardımcı olur. Tertipli bir uyku-uyanma programına sahip olmanın, beyin sıhhatini güzelleştirdiği birfazlaca araştırmada gösterilmiştir. Kaliteli bir uykuyu sağlamak için her gece 7-9 saat uyumak ve tertipli bir uyku programı sürdürmek değerlidir.
Ayrıyeten toplam uyku saatinden daha değerli öteki bir nokta uykunun gerçekleştiği saattir. Örneğin 22:00 – 06:00 ortası 8 saatlik bir uyku ile 03:00 – 11:00 ortası 8 saatlik uykunun tesirleri büsbütün farklıdır. 22:00 – 06:00 ortası uyku epey daha dinlendiricidir.
HAREKETSİZ KALMAYIN
İdmanın beyin sıhhatini uygunlaştırmak de dahil olmak üzere biroldukca yararı vardır. İleri yaşlarındaki yetişkinlerde yapılan araştırmalara bakılırsa, bir yıllık tertipli idman, beynin hafıza idaresiyle ilgili bölgesi olan hipokampus hacmini yüzde 2 oranında artırabilir. Hipokampus gerilim, depresyon, toplumsal izolasyon ve kimi kronik hastalıklar niçiniyle küçülür. Alzheimer hastalığının en büyük niçini budur. Çalışmalar, nizamlı idmanın küçülmeyi yavaşlatmaya ve hatta aksine çevirmeye yardımcı olabileceğini gösteriyor.
Fizikî aktivite, hücresel seviyede, beyin işlevlerinde ve kapasitelerinde değişikliklere niye olur. Örneğin, idman yaptığımızda daha fazla nöron yapılır. Emsal biçimde, erken yaşlardan itibaren uygulanmışsa yetişkinlikte esnek olma yeteneğini arttırır ve buna ek olarak bilişsel rezervi (beynin daha yavaş yaşlanma yeteneği) geliştirir. Bunu sağlamak için günlük 45 dakika yahut bir saat içinde fizikî aktivite yapılması önerilir.
SESSİZLİĞİN TADINI ÇIKARIN
Gürültü, hayat kalitesini ve ruh sıhhati göstergelerini tesirler. Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine nazaran, hava kirliliğinin çabucak gerisinde, sıhhat sıkıntılarının ikinci çevresel sebebi gürültüdür.
Gürültü kirliliği, beynin ülkü işleyişini etkileyebilir. Kendimize sessiz ortamlar oluşturmaz ve sessiz vakit içinder geçirmezsek, beynimiz gereğince kendini yenileyemez.
Uyanıklık sırasında sessizliği bütünleştirmenin yollarından biri, idare organı üzerinde diğer yararlar da sağlayan çeşitli ibadetler, meditasyonlar ve sevilen aktibiyelerdir. Bunlar, dikkati ve duygusal yeteneği geliştirir. Duygusal seviyede, beyin amigdalasında öfke ve kaygı devrelerinin yok edildiğini bilinmektedir. Çeşitli aktivitelerle bu yapılar bozulabilir ve öbür bir yapıda nezaket ve merhamet hisleri oluşturulabilir. Ayrıyeten bu uygulamalar yinelayan fikirlerin azalmasına, istikrar hissinin artmasına ve konsantre olma yeteneğinin gelişmesine yardımcı olur.
Çok fazla güç masraftan daha kolay konsantre olmak ve hatta dikkat etmede epey daha usta olmak mümkündür.
KAĞIT ÜZERİNDE OKUMA VE YAZMA
Sesli notların ve dijital yazıların hakim olduğu günümüzde yazma alışkanlığının bir daha kazanılmasının tedavi edici tesirleri vardır. Bilhassa husus kişinin kendisi ise.
Ruhsal olarak kendimiz hakkında yazarken fikirlerimizin bir sıralamasını yaparız. Bu bir kendi kendine terapi formudur. Bu, bize ıstırap veren şeyi söz edebildiğimiz ve yerine koyabildiğimiz için oluşur.
Bu uygulama kanıları hür bırakma biçimidir, rastgele bir vakitte sahip olduğumuz tasayı yahut üzüntüyü azaltır. Tüm faydalarıyla bir arada hayal kurma yeteneği de dahil olmak üzere birfazlaca avantajı vardır.
Öte yandan, okumak beynin tüm alanlarını çalıştırır. Araştırmalar, okumanın beynin farklı kısımları içinde yeni irtibatlar oluşturduğunu gösteriyor. Biroldukça çalışma okumanın, beynin duyusal ayrıntıları işleyen kısmı olan bilateral somatosensoriyel kortekste uzun vadeli değişikliklere niye olduğunu göstermektedir. Okuma aktivitesi bununla birlikte öğrenme, hatırlama ve eleştirel yeteneği de geliştirir.
14 yıl boyunca yürütülen bir araştırma, haftada bir yahut daha fazla kitap okuyanların bilişsel bozulma yaşama riskinin epeyce daha düşük olduğunu göstermektedir.