Koronavirüsle çabada aşıların bilhassa risk kümelerinde uygulanması daha sonrası, koruyuculuğun devamlılığı için grip aşılarında olduğu üzere nizamlı aşılamaya geçilmesi gündemde.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi Bağışıklama Müracaat Uzman Kümesi’nin 2016’dan beri tek Türk üyesi olarak misyon yapan Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Işık Baran Aksakal, koronavirüse karşı tam doz aşılanma ve hatırlatma dozlarının niye gerekli olduğuna ait açıklamalar yaptı.
YALNIZCA KIZAMIKÇIK ÜZERE HASTALIKLARA KARŞI TEK DOZ KÂFİ
Yalnızca kızamıkçık üzere birtakım hastalıklarda tek doz aşılanmanın hastalığa karşı ömür uzunluğu müdafaa sağladığını, lakin birden çok geçirilebilmesi niçiniyle difteri, boğmaca, tetanos üzere bilinen biroldukca hastalıkta tek doz aşının yetersiz kaldığını anlatan Aksakal, bu hastalıklarda tam muhafaza için genelde 3 doz aşı olunması ve hatırlatma dozlarının da yapılması gerektiğini vurguladı.
BİRKAÇ KERE KORONAVİRÜS GEÇİRİLEBİLİR
Aksakal, koronavirüsün de birkaç kere geçirilebildiğine işaret ederek, hastaneye yatış ve ağır bakım dataları üzerinde yapılan incelemeler kararında aşılarla ilgili birden çok doz kullanma kanaatinin oluştuğunu lisana getirdi.
“BAĞIŞIKLIĞIMIZ BELİRLİ BİR SEVİYEYE KADAR CEVAP VEREBİLİYOR”
Halihazırda koronavirüse karşı geliştirilen inaktif aşı Sinovac’da 3. doz sonucu alındığını anımsatan Aksakal, bu dozun kıymetiyle ilgili şu ayrıntıları verdi:
“İnaktif aşıda birinci dozda bağışıklık sistemimize, bedenimize virüsü öğretiyoruz. İkinci dozda ise bir daha bedene hatırlatarak bir daha ve daha kuvvetli bir antikor yanıtı vermesini sağlıyoruz. Zira bizim bağışıklığımız, bir etkenle karşılaştığında aşikâr bir seviyeye kadar karşılık veriyor, bir kısmını da hafızaya alıyor. Yani ‘tekrar bu virüsle karşılaşırsam cevap vereyim’ demiş oluyor.
Beden bu etkenle virüsle ne kadar çoğunlukla karşılaşırsa o kadar güçlü karşılık verme ihtimali var. Bu niçinle inaktif aşılarda 4 hafta bırakarak birinci iki dozu bir an evvel, akabinde bir süre daha sonra 3. dozu tamamlarız. Bunun akabinde da aşikâr bir süre daha sonra, bu 6 ay-1 yıl olabilir, çalışma neticelerina nazaran, bir daha hatırlatma ya da pekiştirme dozunu yaparız.”
SİNOVAC OLANLARA HATIRLATMA DOZU niye GEREKLİ
Aksakal, 3. dozun gündeme gelişine ait, “Son periyotta dünyada ve bizde ağır bakım bilgileri ve ölümlere baktığımızda bunların ortasında iki doz Sinovac olanların da olduğunu görmeye başladık. Bu da bize 3. dozun gerekliliği ikazını verdi.” diye konuştu.
TURKOVAC’DA DA 3. DOZ GEREKEBİLİR
Sıhhat Bakanlığının da bu istikamette karar aldığına, 3. dozda Sinovac ve BioNTech aşılarının birbiriyle yakın seviyede koruyuculuk sağladığına işaret eden Aksakal, inaktif yerli aşı adayı TURKOVAC’da da 3. dozun gerekliliğine ait Sinovac’la kıyaslamalı klinik çalışmanın devam ettiğinin altını çizdi.
BİONTECH’TE 3. DOZUN niçinİ VARYANTLAR
Prof. Dr. Aksakal, mRNA aşılarına ait de “Aslında geçmişe dönük datalar, iki doz BioNTech’in çok güzel koruduğunu gösteriyordu. Lakin dünya genelinde varyantlarla ilgili dert ortaya çıktı. BioNTech’de şu an dünyanın hiç bir yerinde çabucak hemen 3. doz önerisi oluşmadı fakat oluşabilir. sebebi de varyantlar olacaktır.” dedi.
Aksakal, mRNA aşılarında bu biçimde bir çalışmanın belgelenmesi durumunda süratle 3. doz için adım atılacağını vurguladı.
“BİREYSEL TEDBİRLER, YENİ VARYANTLARI ÖNLER”
Koronavirüsün Delta, Mu üzere varyantlarına da değinen Aksakal, varyantların virüsün beşerden beşere bulaşma imkanı bulması niçiniyle oluştuğuna dikkati çekti.
Aksakal, “Maske, uzaklık, hijyen kuralları varyantların oluşumunu önlemede hayli kıymetli. Aşılı ya da aşısız yeni beşerler enfekte pek varyant oluşma ihtimali kelam konusu olabiliyor. koronavirüs aşılı ya da aşısız beşerde üreyebiliyor lakin bu aşılı şahıslarda daha az ve hudutlu oluyor.” sözünü kullandı.
“AŞILARIN KORUYUCULUĞU, MU VARYANTINA KARŞI ÇOK ÂLÂ DEĞİL”
Aksakal, Türkiye’de de iki bireyde saptanan Mu varyantına ait, şunları söylemiş oldu:
“Şu anki aşıların koruyuculuğunun Mu varyantına karşı hayli düzgün olmadığı görülüyor. Bundan daha sonra diğer varyantlar da oluşabilir ve onlara karşı aşı gözetici olabilir, olmayabilir de. Bu izleniyor şu anda.
Hadiseler pek tasa duymamız olağan fakat hangi varyant olursa olsun koronavirüsün hava ya da damlacık yoluyla bulaşmasına yönelik temel özelliği hayli değişmediği için aşının yanı sıra maske, aralık, hijyen önlemlerinden asla geri adım atmamamız gerekiyor. Yeni varyantları aşının aktifliği, içeriğinde bir değişikliğe gerek olup olmadığı noktasında da izlemeye devam edeceğiz.”
“AŞILAMA SURATI ARTARSA YENİ VARYANTLAR ÇIKMAZ”
Prof. Dr. Işık Baran Aksakal, “Toplumda aşılama suratını, süratle yükseltebilirsek yeni varyantlardan korkmaya da gerek kalmayacak zira ülkemizde o varyantlar oluşmayacak.” değerlendirmesinde bulundu.
Aksakal, tam doz aşılanma ile ilgili vatandaşlara şu davette bulundu:
“Aşı ile elde etmeye çalıştığımız sonuç; şahısların ağır bakıma yatmaması, ağır hastalık geçirmemesi ve hayatını kaybetmemesi. Bunun yanında enfeksiyondan korunarak yeni varyantların oluşmasını engellemek. Bu niçinle bütün halkımızdan şunu rica ediyorum; aşı durumlarını gözden geçirsinler ve tam doz aşılı olmaya çaba etsinler. Ağır bakımda yatan hastalarımızın yarısı aşısız, öbür yarısı da eksik aşılı.
Tam doz aşı ne demek? Şayet tek doz Sinovac aşısı olunmuşsa kesinlikle vakti gelir gelmez 2. ve akabinde da 3. dozu olunmalı. Yani aşılanma ve eksik aşıların bir an evvel tamamlanması epeyce değerli. Zira şu anda koronavirüs kaynaklı ağır bakıma yatış ve vefatları engelleyecek fazlaca daha aktif bir tedbire sahip değiliz.”
“KRONİK HASTA VE YAŞLILARIN NİZAMLI AŞI OLMASI GEREKEBİLİR”
Prof. Dr. Aksakal, “Koronavirüse karşı devamlı aşı olmamız gerekecek mi?” tarafındaki soruların anımsatılması üzerine, 1918 ve 1950’lerde yaşanan, milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine niye olan iki büyük grip salgınını örnek gösterdi. O periyotlarda grip aşısının bulunmadığını lakin 2009’da yaşanan grip salgınında aşı ve tedavi formlarının var olduğunu aktaran Aksakal, birinci salgınlar neredeyse 4 yıl sürerken, 2009’daki salgının, aşı yardımıyla bir yıl ortasında denetim altına alındığına dikkati çekti.
Aksakal, tedbirlerle salgınların mühletinin kısaldığına işaret ederek, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Salgının olmadığı devirde, kronik hastalığı olanlar, yaşlılar, bağışıklık sorunu bulunan, kalp-böbrek hastalıkları olanlar için her yıl grip aşısı olmalarını öneriyoruz. Muhtemelen ileriki vakitte koronavirüs için de emsal bir durum kelam konusu olacak. Kronik hastalığı bulunan ve aşikâr yaşın üzerinde olan kümelere aşıyı tertipli olarak yaptırmalarını önereceğiz.
Pandemi devrinde 4. doz olup olmayacağını şimdiden öngörmek epey mümkün değil. Ama şunu rahatlıkla söyleyebiliriz; 3. dozdan daha sonraki duruma bakıp tahminen 4. doz olabilir fakat daha sonrasındasının 6 ayda bir aşılamayı gerektirecek yoğunluk oluşturmayacağını öngörüyorum. Natürel ki evvela COVID-19’un, yeni varyantlarının izlenmesi ve ne boyuta ulaşacağının kıymetlendirilmesi gerekiyor. Asıl riskli kümelere ise aşının devam edeceğini düşünüyorum.”
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi Bağışıklama Müracaat Uzman Kümesi’nin 2016’dan beri tek Türk üyesi olarak misyon yapan Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Işık Baran Aksakal, koronavirüse karşı tam doz aşılanma ve hatırlatma dozlarının niye gerekli olduğuna ait açıklamalar yaptı.
YALNIZCA KIZAMIKÇIK ÜZERE HASTALIKLARA KARŞI TEK DOZ KÂFİ
Yalnızca kızamıkçık üzere birtakım hastalıklarda tek doz aşılanmanın hastalığa karşı ömür uzunluğu müdafaa sağladığını, lakin birden çok geçirilebilmesi niçiniyle difteri, boğmaca, tetanos üzere bilinen biroldukca hastalıkta tek doz aşının yetersiz kaldığını anlatan Aksakal, bu hastalıklarda tam muhafaza için genelde 3 doz aşı olunması ve hatırlatma dozlarının da yapılması gerektiğini vurguladı.
BİRKAÇ KERE KORONAVİRÜS GEÇİRİLEBİLİR
Aksakal, koronavirüsün de birkaç kere geçirilebildiğine işaret ederek, hastaneye yatış ve ağır bakım dataları üzerinde yapılan incelemeler kararında aşılarla ilgili birden çok doz kullanma kanaatinin oluştuğunu lisana getirdi.
“BAĞIŞIKLIĞIMIZ BELİRLİ BİR SEVİYEYE KADAR CEVAP VEREBİLİYOR”
Halihazırda koronavirüse karşı geliştirilen inaktif aşı Sinovac’da 3. doz sonucu alındığını anımsatan Aksakal, bu dozun kıymetiyle ilgili şu ayrıntıları verdi:
“İnaktif aşıda birinci dozda bağışıklık sistemimize, bedenimize virüsü öğretiyoruz. İkinci dozda ise bir daha bedene hatırlatarak bir daha ve daha kuvvetli bir antikor yanıtı vermesini sağlıyoruz. Zira bizim bağışıklığımız, bir etkenle karşılaştığında aşikâr bir seviyeye kadar karşılık veriyor, bir kısmını da hafızaya alıyor. Yani ‘tekrar bu virüsle karşılaşırsam cevap vereyim’ demiş oluyor.
Beden bu etkenle virüsle ne kadar çoğunlukla karşılaşırsa o kadar güçlü karşılık verme ihtimali var. Bu niçinle inaktif aşılarda 4 hafta bırakarak birinci iki dozu bir an evvel, akabinde bir süre daha sonra 3. dozu tamamlarız. Bunun akabinde da aşikâr bir süre daha sonra, bu 6 ay-1 yıl olabilir, çalışma neticelerina nazaran, bir daha hatırlatma ya da pekiştirme dozunu yaparız.”
SİNOVAC OLANLARA HATIRLATMA DOZU niye GEREKLİ
Aksakal, 3. dozun gündeme gelişine ait, “Son periyotta dünyada ve bizde ağır bakım bilgileri ve ölümlere baktığımızda bunların ortasında iki doz Sinovac olanların da olduğunu görmeye başladık. Bu da bize 3. dozun gerekliliği ikazını verdi.” diye konuştu.
TURKOVAC’DA DA 3. DOZ GEREKEBİLİR
Sıhhat Bakanlığının da bu istikamette karar aldığına, 3. dozda Sinovac ve BioNTech aşılarının birbiriyle yakın seviyede koruyuculuk sağladığına işaret eden Aksakal, inaktif yerli aşı adayı TURKOVAC’da da 3. dozun gerekliliğine ait Sinovac’la kıyaslamalı klinik çalışmanın devam ettiğinin altını çizdi.
BİONTECH’TE 3. DOZUN niçinİ VARYANTLAR
Prof. Dr. Aksakal, mRNA aşılarına ait de “Aslında geçmişe dönük datalar, iki doz BioNTech’in çok güzel koruduğunu gösteriyordu. Lakin dünya genelinde varyantlarla ilgili dert ortaya çıktı. BioNTech’de şu an dünyanın hiç bir yerinde çabucak hemen 3. doz önerisi oluşmadı fakat oluşabilir. sebebi de varyantlar olacaktır.” dedi.
Aksakal, mRNA aşılarında bu biçimde bir çalışmanın belgelenmesi durumunda süratle 3. doz için adım atılacağını vurguladı.
“BİREYSEL TEDBİRLER, YENİ VARYANTLARI ÖNLER”
Koronavirüsün Delta, Mu üzere varyantlarına da değinen Aksakal, varyantların virüsün beşerden beşere bulaşma imkanı bulması niçiniyle oluştuğuna dikkati çekti.
Aksakal, “Maske, uzaklık, hijyen kuralları varyantların oluşumunu önlemede hayli kıymetli. Aşılı ya da aşısız yeni beşerler enfekte pek varyant oluşma ihtimali kelam konusu olabiliyor. koronavirüs aşılı ya da aşısız beşerde üreyebiliyor lakin bu aşılı şahıslarda daha az ve hudutlu oluyor.” sözünü kullandı.
“AŞILARIN KORUYUCULUĞU, MU VARYANTINA KARŞI ÇOK ÂLÂ DEĞİL”
Aksakal, Türkiye’de de iki bireyde saptanan Mu varyantına ait, şunları söylemiş oldu:
“Şu anki aşıların koruyuculuğunun Mu varyantına karşı hayli düzgün olmadığı görülüyor. Bundan daha sonra diğer varyantlar da oluşabilir ve onlara karşı aşı gözetici olabilir, olmayabilir de. Bu izleniyor şu anda.
Hadiseler pek tasa duymamız olağan fakat hangi varyant olursa olsun koronavirüsün hava ya da damlacık yoluyla bulaşmasına yönelik temel özelliği hayli değişmediği için aşının yanı sıra maske, aralık, hijyen önlemlerinden asla geri adım atmamamız gerekiyor. Yeni varyantları aşının aktifliği, içeriğinde bir değişikliğe gerek olup olmadığı noktasında da izlemeye devam edeceğiz.”
“AŞILAMA SURATI ARTARSA YENİ VARYANTLAR ÇIKMAZ”
Prof. Dr. Işık Baran Aksakal, “Toplumda aşılama suratını, süratle yükseltebilirsek yeni varyantlardan korkmaya da gerek kalmayacak zira ülkemizde o varyantlar oluşmayacak.” değerlendirmesinde bulundu.
Aksakal, tam doz aşılanma ile ilgili vatandaşlara şu davette bulundu:
“Aşı ile elde etmeye çalıştığımız sonuç; şahısların ağır bakıma yatmaması, ağır hastalık geçirmemesi ve hayatını kaybetmemesi. Bunun yanında enfeksiyondan korunarak yeni varyantların oluşmasını engellemek. Bu niçinle bütün halkımızdan şunu rica ediyorum; aşı durumlarını gözden geçirsinler ve tam doz aşılı olmaya çaba etsinler. Ağır bakımda yatan hastalarımızın yarısı aşısız, öbür yarısı da eksik aşılı.
Tam doz aşı ne demek? Şayet tek doz Sinovac aşısı olunmuşsa kesinlikle vakti gelir gelmez 2. ve akabinde da 3. dozu olunmalı. Yani aşılanma ve eksik aşıların bir an evvel tamamlanması epeyce değerli. Zira şu anda koronavirüs kaynaklı ağır bakıma yatış ve vefatları engelleyecek fazlaca daha aktif bir tedbire sahip değiliz.”
“KRONİK HASTA VE YAŞLILARIN NİZAMLI AŞI OLMASI GEREKEBİLİR”
Prof. Dr. Aksakal, “Koronavirüse karşı devamlı aşı olmamız gerekecek mi?” tarafındaki soruların anımsatılması üzerine, 1918 ve 1950’lerde yaşanan, milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine niye olan iki büyük grip salgınını örnek gösterdi. O periyotlarda grip aşısının bulunmadığını lakin 2009’da yaşanan grip salgınında aşı ve tedavi formlarının var olduğunu aktaran Aksakal, birinci salgınlar neredeyse 4 yıl sürerken, 2009’daki salgının, aşı yardımıyla bir yıl ortasında denetim altına alındığına dikkati çekti.
Aksakal, tedbirlerle salgınların mühletinin kısaldığına işaret ederek, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Salgının olmadığı devirde, kronik hastalığı olanlar, yaşlılar, bağışıklık sorunu bulunan, kalp-böbrek hastalıkları olanlar için her yıl grip aşısı olmalarını öneriyoruz. Muhtemelen ileriki vakitte koronavirüs için de emsal bir durum kelam konusu olacak. Kronik hastalığı bulunan ve aşikâr yaşın üzerinde olan kümelere aşıyı tertipli olarak yaptırmalarını önereceğiz.
Pandemi devrinde 4. doz olup olmayacağını şimdiden öngörmek epey mümkün değil. Ama şunu rahatlıkla söyleyebiliriz; 3. dozdan daha sonraki duruma bakıp tahminen 4. doz olabilir fakat daha sonrasındasının 6 ayda bir aşılamayı gerektirecek yoğunluk oluşturmayacağını öngörüyorum. Natürel ki evvela COVID-19’un, yeni varyantlarının izlenmesi ve ne boyuta ulaşacağının kıymetlendirilmesi gerekiyor. Asıl riskli kümelere ise aşının devam edeceğini düşünüyorum.”