Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurası toplantıları için gittiği New York’tan ABD Lideri Joe Biden’la ikili temas sağlayamadan ülkeye dönen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, 29 Eylül’de Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Suriye-İdlib gündemini görüşmesi bekleniyor.
BM tepesinin akabinde ABD ile münasebetlerin yolunda gitmediğini “Temennim iki NATO ülkesi olarak birbirimize hasmane değil dostça davranalım. Ancak iki NATO ülkesi olarak şu an gidiş pek hayra alamet değil” kelamlarıyla söz eden Erdoğan’ın Putin’le Suriye probleminde uzlaşıp uzlaşamayacağı da İdlib’te yükselen tansiyon niçiniyle belirsizliğini koruyor.
DW Türkçe’de yer alan haberde, Türkiye’nin son Şam büyükelçisi Ömer Önhon, Rusya’nın İdlib hücumlarını şöyleki yorumladı: Şam’da koltuğunu koruyan Esad olmakla bir arada Suriye’de epeyce büyük bir muhalif küme var. Silahlı kümeler Erdoğan’la Putin’in anlaştığı üzere çatışmasızlık bölgelerinden çıkartılamadı. Bu kaidelerde Suriye’nin barış ve istikrara kavuşması güç. Putin, Erdoğan’dan silahlı kümelerin bölgeden çıkartılmasını isteyeceği üzere Ankara’nın Esad’la diyalog kurmasını da isteyecektir.
Diplomasi kulislerine göre Erdoğan’ın ABD’nin yansısına karşın Rusya’dan satın alınan S-400’ler konusunda geri adım atmayacakları açıklaması Soçi öncesi Putin’e gönderilen “yumuşak bir mesaj”.
TÜRKİYE 10 BİNİN ÜZERİNDE ASKER KONUŞLANDIRDI
Erdoğan ve Putin, Türkiye ve Suriye içindeki çatışmayı sonlandırmak için 5 Mart 2020’de ateşkes ve ortak devriyeler başlatarak bölgede güvenliği sağlama konusuna anlaşmıştı, lakin Şam ve Rusya’nın son periyotta İdlib’teki operasyonlarını artırması Ankara için telaş verici boyutlara ulaştı. Operasyonlarda 10 Eylül’de Türk Silahlı Kuvvetleri’nin gaye alınmış ve 4 Türk askeri ömrünü yitirmişti. Rus hava güçlerinin Eylül ayından bu yana bölgeye 200’den çok hücumda bulunduğunu belirten Türk diplomatik kaynaklar, bu taarruzlarda Türkiye’nin bölgedeki askeri üs ve müşahede noktalarına yakın bölgelerin gaye alındığına dikkat çekiyor.
Rusya ile Esad rejimi güçlerinin geniş çaplı bir operasyon yapma ihtimalini dikkate alan Türkiye ise bölgeye 80’e yakın askeri üs ve müşahede noktası inşa etmenin yanı sıra 10 binin üzerinde asker de konuşlandırmış durumda.
İDLİB’TEKİ GERGİNLİĞİN niçinİ
Türkiye ile Rusya’nın “gerginliği azaltma bölgesi” olarak ilan ettiği İdlib’te muhalif kümelerin yanı sıra başta Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) üzere hayli sayıda radikal İslamcı küme olması ve Ankara’nın bu kümeleri hala bölgeden çıkartamamış olması Ankara ile Moskova içindeki İdlib probleminin büyümesinde temel niye olarak görülüyor.
Soçi öncesi Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’dan da İdlib konusunda Türkiye’ye tenkit geldi. “Türkiye, İdlib’te olağan muhalifleri terörist kümelerden ayıramadı” diyen Lavrov, Ankara ile daha evvel yapılan muahede gereği Türkiye’nin bu biçimde bir sorumluluğu olduğuna dikkat çekti.
‘TÜRKİYE, GERİ ADIM ATMAZ, ALANDAKİ TÜM ASKERİ GÜÇLERİYLE KARŞILIK VERİR’
Ortadoğu uzmanı Oytun Orhan da görüşmenin hem Rusya’nın Ankara’ya baskıyı artırıp İdlib’e operasyon yapıp yapmayacağı tıpkı vakitte Ankara ile Şam’ı müzakere masasına oturmaya ne kadar zorlayacağı sorularının sorulduğu bir periyoda denk geldiğine vurgu yapıyor.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Orhan, “Rusya’nın, Suriye’deki rejim güçleriyle İdlib’e bir operasyon düzenlemesi ihtimali düşük fakat geniş bir operasyon yapılırsa Türkiye, geri adım atmaz, alandaki tüm askeri güçleriyle karşılık verir. Operasyonun Ankara’ya da Rusya’ya da maliyeti büyük olur. Yaşanacak mümkün askeri çatışma Suriye’deki istikrarları altüst eder” öngörüsünde bulunuyor.
Orhan’a nazaran Putin, Erdoğan’la görüşmesinde Ankara’nın İdlib’teki radikal güçleri bölgeden çıkarma sorumluluğunu bir kere daha hatırlatacak. Orhan, “Dağlık Karabağ ya da Kırım sıkıntısı. Rusya ne vakit Türkiye’yle görüş ayrılığı yaşasa Ankara üstündeki baskıyı artırıyor. İdlib’te de bunu görüyoruz. Ankara, radikal güçleri bölgeden çabucak hemen çıkaramadı ve Suriyeli Kürtlerin oluşturduğu YPG’yle bağlantıyı kesmesi şartıyla ABD’ye de Suriye’de işbirliği yapabileceği konusunda iletiler verdi. Rusya da doğal olarak baskıyı artırdı” diyor.
“İDLİB’E ASKERİ OPERASYON ÇOK KANLI OLUR”
Suriye’de iç savaşın başladığı 2011’de Türkiye’nin Şam büyükelçisi olarak misyon yapan, Ankara-Şam ilgisi krize girdiğinde de merkeze çekilen Türkiye’nin son Şam büyükelçisi Ömer Önhon, Erdoğan-Putin görüşmesinin İdlib’te tansiyonun bitip bitmeyeceği konusunda “oldukça kritik” olduğunu düşünüyor.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan emekli büyükelçi Önhon, “Suriye rejimi ile Rus güçlerinin İdlib’e taarruzlar düzenlerken bölgedeki muhaliflerin sırtını Türkiye’ye dayadığı” değerlendirmesini yapıyor. İdlib’in radikal HTŞ’nin denetiminde olduğunu vurgulayan Önhon, Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’ın 6 yıl ortadan daha sonra Moskova’ya gidip Putin’le görüştüğünü ve Putin’in de Suriye’den yabancı güçlerin çıkması gerektiği bildirisi verdiğine işaret ediyor.
Önhon, Rusya’nın İdlib’e operasyon yapması durumunda bunun sonuçlarının ağır olacağı konusunda uyarıyor:
“Rusya, İdlib’i temizlemek istediğinin bildirisini veriyor. Savaş öncesi 1 milyon nüfuslu İdlib’in nüfusu bugün 4,5 milyona dayanmış durumda. Türkiye’nin çabucak Suriye hududundaki bu bölgeye Rusya ve rejim güçleri tarafınca şayet buraya bir askeri operasyon yapılırsa epey kanlı olur. İkincisi, onlarca Suriyeli Türkiye’ye yönelir. Türkiye’nin güney hududunda yeni bir sığınmacı akını görülür. Üçüncüsü, İdlib’teki silahlı güçler de Türkiye’ye yönelir. Bunların hepsi Türkiye için fazlaca ağır sonuçlar demektir.”
“RUSYA, ANKARA’NIN ESAD’LA MÜNASEBET KURMASINI İSTEYECEKTİR”
Seçim sonuçlarını inandırıcı bulunmasa da Suriye’de Mayıs’ta yapılan seçimleri Esad’ın kazandığını ve Esad idaresinin tüm dünyaya kendini yasal kılma gayretinde olduğunu lisana getiren Önhon, “Şam’da koltuğunu koruyan Esad olmakla birlikte Suriye’de epey büyük bir muhalif küme var. Silahlı kümeler Erdoğan’la Putin’in anlaştığı üzere çatışmasızlık bölgelerinden çıkartılamadı. Bu kurallarda Suriye’nin barış ve istikrara kavuşması güç. Putin, Erdoğan’dan silahlı kümelerin bölgeden çıkartılmasını isteyeceği üzere Ankara’nın Esad’la diyalog kurmasını da isteyecektir” varsayımında bulunuyor.
Suriye’de Esad aksisi muhalif kümeleri destekleyen Ankara’nın 9 yıldır Şam’la diplomatik teması bulunmuyor. Son devirde istihbarat seviyesinde görüşmelerin yapıldığı Ankara-Şam çizgisinde diplomatik temasın kurulup kurulmayacağı konusunda Ankara’nın bilhassa Soçi görüşmesinden daha sonra daha net bir bildiri vermesi bekleniyor.
Ortadoğu uzmanı Oytun Orhan da Rusya’nın İdlib, mülteciler ve YPG ile birlikte tüm sıkıntıları Şam’ın da dahil olduğu müzakere masasında çözmekten yana hal aldığını belirtiyor. Orhan, “Türkiye, direkt görüşmenin (Şam’la) yararına inanmıyor, lakin önümüzdeki süreçte Türkiye ile Suriye güvenlik güçlerinin diyaloğunun artması kaçınılmaz görünüyor” öngörüsünde bulunuyor.
BM tepesinin akabinde ABD ile münasebetlerin yolunda gitmediğini “Temennim iki NATO ülkesi olarak birbirimize hasmane değil dostça davranalım. Ancak iki NATO ülkesi olarak şu an gidiş pek hayra alamet değil” kelamlarıyla söz eden Erdoğan’ın Putin’le Suriye probleminde uzlaşıp uzlaşamayacağı da İdlib’te yükselen tansiyon niçiniyle belirsizliğini koruyor.
DW Türkçe’de yer alan haberde, Türkiye’nin son Şam büyükelçisi Ömer Önhon, Rusya’nın İdlib hücumlarını şöyleki yorumladı: Şam’da koltuğunu koruyan Esad olmakla bir arada Suriye’de epeyce büyük bir muhalif küme var. Silahlı kümeler Erdoğan’la Putin’in anlaştığı üzere çatışmasızlık bölgelerinden çıkartılamadı. Bu kaidelerde Suriye’nin barış ve istikrara kavuşması güç. Putin, Erdoğan’dan silahlı kümelerin bölgeden çıkartılmasını isteyeceği üzere Ankara’nın Esad’la diyalog kurmasını da isteyecektir.
Diplomasi kulislerine göre Erdoğan’ın ABD’nin yansısına karşın Rusya’dan satın alınan S-400’ler konusunda geri adım atmayacakları açıklaması Soçi öncesi Putin’e gönderilen “yumuşak bir mesaj”.
TÜRKİYE 10 BİNİN ÜZERİNDE ASKER KONUŞLANDIRDI
Erdoğan ve Putin, Türkiye ve Suriye içindeki çatışmayı sonlandırmak için 5 Mart 2020’de ateşkes ve ortak devriyeler başlatarak bölgede güvenliği sağlama konusuna anlaşmıştı, lakin Şam ve Rusya’nın son periyotta İdlib’teki operasyonlarını artırması Ankara için telaş verici boyutlara ulaştı. Operasyonlarda 10 Eylül’de Türk Silahlı Kuvvetleri’nin gaye alınmış ve 4 Türk askeri ömrünü yitirmişti. Rus hava güçlerinin Eylül ayından bu yana bölgeye 200’den çok hücumda bulunduğunu belirten Türk diplomatik kaynaklar, bu taarruzlarda Türkiye’nin bölgedeki askeri üs ve müşahede noktalarına yakın bölgelerin gaye alındığına dikkat çekiyor.
Rusya ile Esad rejimi güçlerinin geniş çaplı bir operasyon yapma ihtimalini dikkate alan Türkiye ise bölgeye 80’e yakın askeri üs ve müşahede noktası inşa etmenin yanı sıra 10 binin üzerinde asker de konuşlandırmış durumda.
İDLİB’TEKİ GERGİNLİĞİN niçinİ
Türkiye ile Rusya’nın “gerginliği azaltma bölgesi” olarak ilan ettiği İdlib’te muhalif kümelerin yanı sıra başta Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) üzere hayli sayıda radikal İslamcı küme olması ve Ankara’nın bu kümeleri hala bölgeden çıkartamamış olması Ankara ile Moskova içindeki İdlib probleminin büyümesinde temel niye olarak görülüyor.
Soçi öncesi Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’dan da İdlib konusunda Türkiye’ye tenkit geldi. “Türkiye, İdlib’te olağan muhalifleri terörist kümelerden ayıramadı” diyen Lavrov, Ankara ile daha evvel yapılan muahede gereği Türkiye’nin bu biçimde bir sorumluluğu olduğuna dikkat çekti.
‘TÜRKİYE, GERİ ADIM ATMAZ, ALANDAKİ TÜM ASKERİ GÜÇLERİYLE KARŞILIK VERİR’
Ortadoğu uzmanı Oytun Orhan da görüşmenin hem Rusya’nın Ankara’ya baskıyı artırıp İdlib’e operasyon yapıp yapmayacağı tıpkı vakitte Ankara ile Şam’ı müzakere masasına oturmaya ne kadar zorlayacağı sorularının sorulduğu bir periyoda denk geldiğine vurgu yapıyor.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Orhan, “Rusya’nın, Suriye’deki rejim güçleriyle İdlib’e bir operasyon düzenlemesi ihtimali düşük fakat geniş bir operasyon yapılırsa Türkiye, geri adım atmaz, alandaki tüm askeri güçleriyle karşılık verir. Operasyonun Ankara’ya da Rusya’ya da maliyeti büyük olur. Yaşanacak mümkün askeri çatışma Suriye’deki istikrarları altüst eder” öngörüsünde bulunuyor.
Orhan’a nazaran Putin, Erdoğan’la görüşmesinde Ankara’nın İdlib’teki radikal güçleri bölgeden çıkarma sorumluluğunu bir kere daha hatırlatacak. Orhan, “Dağlık Karabağ ya da Kırım sıkıntısı. Rusya ne vakit Türkiye’yle görüş ayrılığı yaşasa Ankara üstündeki baskıyı artırıyor. İdlib’te de bunu görüyoruz. Ankara, radikal güçleri bölgeden çabucak hemen çıkaramadı ve Suriyeli Kürtlerin oluşturduğu YPG’yle bağlantıyı kesmesi şartıyla ABD’ye de Suriye’de işbirliği yapabileceği konusunda iletiler verdi. Rusya da doğal olarak baskıyı artırdı” diyor.
“İDLİB’E ASKERİ OPERASYON ÇOK KANLI OLUR”
Suriye’de iç savaşın başladığı 2011’de Türkiye’nin Şam büyükelçisi olarak misyon yapan, Ankara-Şam ilgisi krize girdiğinde de merkeze çekilen Türkiye’nin son Şam büyükelçisi Ömer Önhon, Erdoğan-Putin görüşmesinin İdlib’te tansiyonun bitip bitmeyeceği konusunda “oldukça kritik” olduğunu düşünüyor.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan emekli büyükelçi Önhon, “Suriye rejimi ile Rus güçlerinin İdlib’e taarruzlar düzenlerken bölgedeki muhaliflerin sırtını Türkiye’ye dayadığı” değerlendirmesini yapıyor. İdlib’in radikal HTŞ’nin denetiminde olduğunu vurgulayan Önhon, Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’ın 6 yıl ortadan daha sonra Moskova’ya gidip Putin’le görüştüğünü ve Putin’in de Suriye’den yabancı güçlerin çıkması gerektiği bildirisi verdiğine işaret ediyor.
Önhon, Rusya’nın İdlib’e operasyon yapması durumunda bunun sonuçlarının ağır olacağı konusunda uyarıyor:
“Rusya, İdlib’i temizlemek istediğinin bildirisini veriyor. Savaş öncesi 1 milyon nüfuslu İdlib’in nüfusu bugün 4,5 milyona dayanmış durumda. Türkiye’nin çabucak Suriye hududundaki bu bölgeye Rusya ve rejim güçleri tarafınca şayet buraya bir askeri operasyon yapılırsa epey kanlı olur. İkincisi, onlarca Suriyeli Türkiye’ye yönelir. Türkiye’nin güney hududunda yeni bir sığınmacı akını görülür. Üçüncüsü, İdlib’teki silahlı güçler de Türkiye’ye yönelir. Bunların hepsi Türkiye için fazlaca ağır sonuçlar demektir.”
“RUSYA, ANKARA’NIN ESAD’LA MÜNASEBET KURMASINI İSTEYECEKTİR”
Seçim sonuçlarını inandırıcı bulunmasa da Suriye’de Mayıs’ta yapılan seçimleri Esad’ın kazandığını ve Esad idaresinin tüm dünyaya kendini yasal kılma gayretinde olduğunu lisana getiren Önhon, “Şam’da koltuğunu koruyan Esad olmakla birlikte Suriye’de epey büyük bir muhalif küme var. Silahlı kümeler Erdoğan’la Putin’in anlaştığı üzere çatışmasızlık bölgelerinden çıkartılamadı. Bu kurallarda Suriye’nin barış ve istikrara kavuşması güç. Putin, Erdoğan’dan silahlı kümelerin bölgeden çıkartılmasını isteyeceği üzere Ankara’nın Esad’la diyalog kurmasını da isteyecektir” varsayımında bulunuyor.
Suriye’de Esad aksisi muhalif kümeleri destekleyen Ankara’nın 9 yıldır Şam’la diplomatik teması bulunmuyor. Son devirde istihbarat seviyesinde görüşmelerin yapıldığı Ankara-Şam çizgisinde diplomatik temasın kurulup kurulmayacağı konusunda Ankara’nın bilhassa Soçi görüşmesinden daha sonra daha net bir bildiri vermesi bekleniyor.
Ortadoğu uzmanı Oytun Orhan da Rusya’nın İdlib, mülteciler ve YPG ile birlikte tüm sıkıntıları Şam’ın da dahil olduğu müzakere masasında çözmekten yana hal aldığını belirtiyor. Orhan, “Türkiye, direkt görüşmenin (Şam’la) yararına inanmıyor, lakin önümüzdeki süreçte Türkiye ile Suriye güvenlik güçlerinin diyaloğunun artması kaçınılmaz görünüyor” öngörüsünde bulunuyor.