Turistler, Fas’ın Atlas Dağları’ndaki, gür yeşilliklerle kaplı kuru, kırmızı yamaçları ve masmavi gölüyle vadiyi hayranlıkla seyretmeye gelmeden önce, yapılabilecek tek geçim zeytin yetiştirmekti ve bu da pek geçim kaynağı değildi.
Ardından mütevazı küçük yürüyüş kulübesi ve lüks tatil yerinin yanı sıra Richard Branson’a ait yarı saray ve birçoğu Berberiler olarak bilinen Amazigh etnik grubunun üyeleri olan Ouirgane Vadisi halkının hanları geldi.
Son yıllarda, giderek daha fazla turist bölgenin Marakeş şehrine arabayla sadece bir saatlik uzaklıkta olduğunu keşfettikçe, Ouirgane gibi köylerin sakinleri katır yolculuğu ve yürüyüş rehberleri, şoförler, garsonlar, otelciler, restoran işletmecileri ve daha fazlası olarak iş buldular.
Birçoğu, köylerindeki aileleri geçindiren işlerde çalıştıkları Marakeş ve Essaouira gibi Fas şehirlerinden evlerine dönebildi.
Bu, Fas’ın ülke genelinde tekrarladığı bir başarı öyküsüydü. 2019’da, koronavirüs pandemisi sektörü sekteye uğratmadan önce turizm, krallığın gayri safi yurt içi hasılasının yaklaşık yüzde 7’sini oluşturuyordu ve tahminen yarım milyon iş yaratıyordu; bu, kuraklıkla mücadele eden büyük ölçüde tarıma dayalı bir ülkede büyümenin temel kaynağıydı.
Ouirgane bölgesi 6,8 büyüklüğünde bir depremle vurulduğunda ve 2.900’den fazla insanın ölümüne neden olduğunda sektör, koronavirüs pandemisinden yeni kurtulmaya başlıyordu. Bütün köy ve kasabalar yok edildi ve onları destekleyen işletmeler risk altına girdi.
Kriz aynı zamanda ışıltılı havalimanları, hızlı trenleri ve gösterişli restoranlarıyla kentsel alanlar ile çok az destek hizmeti alan kırsal alanlar arasındaki eşitsizliği de derinleştirecek gibi görünüyor. Depremin ardından Ouirgane gibi köyler yetkililerin yavaş müdahalesinden ve sınırlı yardımdan zarar gördü.
Ouirgane’nin yemyeşil tepelerinde yer alan şık bir butik otel olan Domaine Malika’nın müdürü Khalid Ait Abdelkarim (36), “Dünyanın her yerinden turistler geliyor ve fotoğraf çekiyor” dedi.
Kerpiç evi çöktükten sonra son dört geceyi karısı ve iki yaşındaki kızıyla birlikte dışarıda uyuyarak geçirmesine rağmen sıcak bir şekilde gülümsedi.
Sayın Ait Abdelkarim, depremden bu yana otelin 50 iptal aldığını ve felaketi haber yapan birkaç Fransız gazetecinin tek misafir olarak kaldığını söyledi. Sonbahara kadar süren yüksek sezon ortadan kaldırılırsa, Bay Ait Abdelkarim ve diğer onlarca otel çalışanı, depremde evlerini kaybetmiş bir dönemde sert bir kışla karşı karşıya kalacaklardı.
Bay Ait Abdelkarim, “Herkesin turizmde çalıştığı aileler var” dedi.
Bölgedeki diğer otellerde de durum aynı ya da daha kötüydü. Bay Branson’un lüks oteli Kasbah Tamadot ve Ouirgane yerlisi Mohamed Idel Mouden tarafından inşa edilen bir misafirhane olan Chez Momo II de dahil olmak üzere bazıları o kadar ağır hasar gördü ki kapatılması gerekti.
Salı günü Ouirgane’de çöken evinin kalıntılarının yanında çadırda oturan Khadija Id Mbarek, yıllarca halı dokuyarak kazandığı parayı esas olarak turistlere yönelik bir kafe açmak için biriktirdiğini söyledi. Anavatanı Amazigh’in yanı sıra ziyaretçilerle iletişim kurmak için Arapça da öğrendi. Yiyeceklerden ve Fas nane çayından bir oda ve kahvaltı inşa etmeye yetecek kadar para kazanıyordu.
“Buraya aktörler, yabancılar, şoförler, tur rehberleri geldi. O kadar çok arkadaşım vardı ki” dedi. “Çok çalıştım. O kadar çok terlemiştim ki. Her şeyi kızlarım için yaptım.” Depremde iki çocuğunun (her ikisi de kız) öldüğünü söyledi.
Fas, turizm ve elektrikli araç üretimi gibi endüstriler sayesinde Kuzey Afrika’da parlak bir nokta olarak görülse de depremden çok önce baskı altındaydı. Dünya Bankası verilerine göre 2021 ile 2022 yılları arasında kuraklık ve artan emtia fiyatları nedeniyle ithalatı etkileyen keskin bir yavaşlama yaşandı.
Britanya Kalkınma Araştırmaları Enstitüsü’nde Ortadoğu ve Kuzey Afrika konusunda uzman siyaset bilimci olan Max Gallien, “Bu, kırsal kesimdeki insanlar için kesinlikle yıkıcı bir olay” dedi.
Ülkenin ışıltılı havaalanları, hızlı trenleri ve şık restoranları ziyaretçileri etkilese de deprem ve hükümetin uzak köylerdeki yavaş tepkisi, kırsal alanlardaki derin eşitsizliğin altını çizdi.
Atlas Dağları’nın derinliklerindeki birçok Amazigh köyünde yollar depremden önce zaten kötüydü, tıbbi bakım çok uzaktı ve eğitim sınırlıydı.
Bay Ait Abdelkarim, kendisinin de geldiği Asni gibi köylerdeki insanların, bölgenin pitoresk, rustik görünümünü turistlerin yararına korumak için geleneksel Amazigh tarzında inşa etmelerini gerektiren bir yasanın, yıkıma katkıda bulunmuş olabileceğini söyledi. Sayın Ait Abdelkarim. Gerekliliğin kaldırılmasının köylülerin daha sağlam evler inşa etmesine olanak sağlayacağını söyledi.
“Turistlerin fotoğraf çekip Fas’a gelmesine karşı değiliz. Hatta onları evlerimize bile davet ediyoruz. Faslıların yaptığı da budur” dedi. “Ama aynı zamanda iyi bir yaşamı da hak ediyoruz.”
Marakeş’te yaşayan mimar Amine Kabbaj, uzman yardımı ile inşa edilmesi halinde geleneksel mimarinin depreme dayanıklı bina standartlarını karşılayabileceğini söyledi.
Bu köyleri ve ülkenin diğer bölgelerini ayakta tutan turistlerdir. Tur operatörleri ve en çok etkilenen bölgelerin dışındaki işletmeler, gelir ve istihdamdan tasarruf etmek için bu hafta her zamanki gibi yoluna devam etmeye çalıştı ve çoğunlukla da başarılı oldu.
Her zamanki gibi turistler Marakeş’in eski medinesinde kayboldu; Kenzi Rose Garden Otel’in açık büfe kahvaltısında dün akşam denedikleri ince hamurlu pizzayı ve bugün görülecekleri konuşuyorlardı. Önde gelen bir seyahat operatörü, antik Fez kenti, Sahra ve mavi duvarlı Şafşavan şehri de dahil olmak üzere deprem bölgesi dışındaki turistik destinasyonların iyi durumda olduğunu vurgulayan bir güncelleme yayınladı.
Bunu akılda tutarak, Salı günü öğleden sonra, Ouirgane yakınlarındaki hafifçe fısıldayan bir zeytinlikteki yeni ve lüks bir sığınak olan Olinto’nun üniformalı bir çalışanı, son birkaç geceyi bir çadırda geçirmiş olmasına rağmen görünüşte mükemmel bir soğukkanlılıkla ön kapıda durdu.
Fransız-İtalyan ortağıyla geçen yıl Olinto’nun açılışını yapan Amerikalı José Abete, “Fas’a yardım etmenin en iyi yolu onu ziyaret etmektir” dedi. 16 günlük konaklama planlarını değiştirmeyen vatandaşlar, depremden bu yana ilk misafirlerini karşılamaya hazırlanıyorlardı.
Olinto ve komşu otel Domaine Malika’da bazı çatlaklar ve kırık eşyalar oluştu.
Sahibinin barajdan kaçınmak için orijinal Chez Momo’yu yeniden inşa etmek zorunda kalması nedeniyle bu adı alan Chez Momo II’de restoran ve üst kattaki iki oda depremde çöktü.
Havuzun kenarında heyelan durmuş gibi görünüyordu. Lobide, sahibi Bay Mouden’in yıllar boyunca sevgiyle topladığı tablolar, geleneksel Amazigh kapıları ve vintage eşyalar çarpık asılı duruyordu.
45 yaşındaki Bay Mouden, Salı günü yoldan geçenlere çay servisi yapmak ve bağışlanan malzemeleri memleketi Ouirgane’ye bırakmakla meşguldü. Turizmin yerel önemi göz önüne alındığında, hükümetin yeniden inşayı finanse edeceği konusunda iyimserdi.
“Herkes zarar görmüşken neden vicdan azabı duyayım ki? “Ben zaten inşa etmeyi seviyorum” dedi. “Momo I vardı, Momo II vardı ve şimdi Momo III de olacak.”
Yasin Oulhiq Ve Matthew Mpoke Bigg raporlamaya katkıda bulunmuştur.
Ardından mütevazı küçük yürüyüş kulübesi ve lüks tatil yerinin yanı sıra Richard Branson’a ait yarı saray ve birçoğu Berberiler olarak bilinen Amazigh etnik grubunun üyeleri olan Ouirgane Vadisi halkının hanları geldi.
Son yıllarda, giderek daha fazla turist bölgenin Marakeş şehrine arabayla sadece bir saatlik uzaklıkta olduğunu keşfettikçe, Ouirgane gibi köylerin sakinleri katır yolculuğu ve yürüyüş rehberleri, şoförler, garsonlar, otelciler, restoran işletmecileri ve daha fazlası olarak iş buldular.
Birçoğu, köylerindeki aileleri geçindiren işlerde çalıştıkları Marakeş ve Essaouira gibi Fas şehirlerinden evlerine dönebildi.
Bu, Fas’ın ülke genelinde tekrarladığı bir başarı öyküsüydü. 2019’da, koronavirüs pandemisi sektörü sekteye uğratmadan önce turizm, krallığın gayri safi yurt içi hasılasının yaklaşık yüzde 7’sini oluşturuyordu ve tahminen yarım milyon iş yaratıyordu; bu, kuraklıkla mücadele eden büyük ölçüde tarıma dayalı bir ülkede büyümenin temel kaynağıydı.
Ouirgane bölgesi 6,8 büyüklüğünde bir depremle vurulduğunda ve 2.900’den fazla insanın ölümüne neden olduğunda sektör, koronavirüs pandemisinden yeni kurtulmaya başlıyordu. Bütün köy ve kasabalar yok edildi ve onları destekleyen işletmeler risk altına girdi.
Kriz aynı zamanda ışıltılı havalimanları, hızlı trenleri ve gösterişli restoranlarıyla kentsel alanlar ile çok az destek hizmeti alan kırsal alanlar arasındaki eşitsizliği de derinleştirecek gibi görünüyor. Depremin ardından Ouirgane gibi köyler yetkililerin yavaş müdahalesinden ve sınırlı yardımdan zarar gördü.
Ouirgane’nin yemyeşil tepelerinde yer alan şık bir butik otel olan Domaine Malika’nın müdürü Khalid Ait Abdelkarim (36), “Dünyanın her yerinden turistler geliyor ve fotoğraf çekiyor” dedi.
Kerpiç evi çöktükten sonra son dört geceyi karısı ve iki yaşındaki kızıyla birlikte dışarıda uyuyarak geçirmesine rağmen sıcak bir şekilde gülümsedi.
Sayın Ait Abdelkarim, depremden bu yana otelin 50 iptal aldığını ve felaketi haber yapan birkaç Fransız gazetecinin tek misafir olarak kaldığını söyledi. Sonbahara kadar süren yüksek sezon ortadan kaldırılırsa, Bay Ait Abdelkarim ve diğer onlarca otel çalışanı, depremde evlerini kaybetmiş bir dönemde sert bir kışla karşı karşıya kalacaklardı.
Bay Ait Abdelkarim, “Herkesin turizmde çalıştığı aileler var” dedi.
Bölgedeki diğer otellerde de durum aynı ya da daha kötüydü. Bay Branson’un lüks oteli Kasbah Tamadot ve Ouirgane yerlisi Mohamed Idel Mouden tarafından inşa edilen bir misafirhane olan Chez Momo II de dahil olmak üzere bazıları o kadar ağır hasar gördü ki kapatılması gerekti.
Salı günü Ouirgane’de çöken evinin kalıntılarının yanında çadırda oturan Khadija Id Mbarek, yıllarca halı dokuyarak kazandığı parayı esas olarak turistlere yönelik bir kafe açmak için biriktirdiğini söyledi. Anavatanı Amazigh’in yanı sıra ziyaretçilerle iletişim kurmak için Arapça da öğrendi. Yiyeceklerden ve Fas nane çayından bir oda ve kahvaltı inşa etmeye yetecek kadar para kazanıyordu.
“Buraya aktörler, yabancılar, şoförler, tur rehberleri geldi. O kadar çok arkadaşım vardı ki” dedi. “Çok çalıştım. O kadar çok terlemiştim ki. Her şeyi kızlarım için yaptım.” Depremde iki çocuğunun (her ikisi de kız) öldüğünü söyledi.
Fas, turizm ve elektrikli araç üretimi gibi endüstriler sayesinde Kuzey Afrika’da parlak bir nokta olarak görülse de depremden çok önce baskı altındaydı. Dünya Bankası verilerine göre 2021 ile 2022 yılları arasında kuraklık ve artan emtia fiyatları nedeniyle ithalatı etkileyen keskin bir yavaşlama yaşandı.
Britanya Kalkınma Araştırmaları Enstitüsü’nde Ortadoğu ve Kuzey Afrika konusunda uzman siyaset bilimci olan Max Gallien, “Bu, kırsal kesimdeki insanlar için kesinlikle yıkıcı bir olay” dedi.
Ülkenin ışıltılı havaalanları, hızlı trenleri ve şık restoranları ziyaretçileri etkilese de deprem ve hükümetin uzak köylerdeki yavaş tepkisi, kırsal alanlardaki derin eşitsizliğin altını çizdi.
Atlas Dağları’nın derinliklerindeki birçok Amazigh köyünde yollar depremden önce zaten kötüydü, tıbbi bakım çok uzaktı ve eğitim sınırlıydı.
Bay Ait Abdelkarim, kendisinin de geldiği Asni gibi köylerdeki insanların, bölgenin pitoresk, rustik görünümünü turistlerin yararına korumak için geleneksel Amazigh tarzında inşa etmelerini gerektiren bir yasanın, yıkıma katkıda bulunmuş olabileceğini söyledi. Sayın Ait Abdelkarim. Gerekliliğin kaldırılmasının köylülerin daha sağlam evler inşa etmesine olanak sağlayacağını söyledi.
“Turistlerin fotoğraf çekip Fas’a gelmesine karşı değiliz. Hatta onları evlerimize bile davet ediyoruz. Faslıların yaptığı da budur” dedi. “Ama aynı zamanda iyi bir yaşamı da hak ediyoruz.”
Marakeş’te yaşayan mimar Amine Kabbaj, uzman yardımı ile inşa edilmesi halinde geleneksel mimarinin depreme dayanıklı bina standartlarını karşılayabileceğini söyledi.
Bu köyleri ve ülkenin diğer bölgelerini ayakta tutan turistlerdir. Tur operatörleri ve en çok etkilenen bölgelerin dışındaki işletmeler, gelir ve istihdamdan tasarruf etmek için bu hafta her zamanki gibi yoluna devam etmeye çalıştı ve çoğunlukla da başarılı oldu.
Her zamanki gibi turistler Marakeş’in eski medinesinde kayboldu; Kenzi Rose Garden Otel’in açık büfe kahvaltısında dün akşam denedikleri ince hamurlu pizzayı ve bugün görülecekleri konuşuyorlardı. Önde gelen bir seyahat operatörü, antik Fez kenti, Sahra ve mavi duvarlı Şafşavan şehri de dahil olmak üzere deprem bölgesi dışındaki turistik destinasyonların iyi durumda olduğunu vurgulayan bir güncelleme yayınladı.
Bunu akılda tutarak, Salı günü öğleden sonra, Ouirgane yakınlarındaki hafifçe fısıldayan bir zeytinlikteki yeni ve lüks bir sığınak olan Olinto’nun üniformalı bir çalışanı, son birkaç geceyi bir çadırda geçirmiş olmasına rağmen görünüşte mükemmel bir soğukkanlılıkla ön kapıda durdu.
Fransız-İtalyan ortağıyla geçen yıl Olinto’nun açılışını yapan Amerikalı José Abete, “Fas’a yardım etmenin en iyi yolu onu ziyaret etmektir” dedi. 16 günlük konaklama planlarını değiştirmeyen vatandaşlar, depremden bu yana ilk misafirlerini karşılamaya hazırlanıyorlardı.
Olinto ve komşu otel Domaine Malika’da bazı çatlaklar ve kırık eşyalar oluştu.
Sahibinin barajdan kaçınmak için orijinal Chez Momo’yu yeniden inşa etmek zorunda kalması nedeniyle bu adı alan Chez Momo II’de restoran ve üst kattaki iki oda depremde çöktü.
Havuzun kenarında heyelan durmuş gibi görünüyordu. Lobide, sahibi Bay Mouden’in yıllar boyunca sevgiyle topladığı tablolar, geleneksel Amazigh kapıları ve vintage eşyalar çarpık asılı duruyordu.
45 yaşındaki Bay Mouden, Salı günü yoldan geçenlere çay servisi yapmak ve bağışlanan malzemeleri memleketi Ouirgane’ye bırakmakla meşguldü. Turizmin yerel önemi göz önüne alındığında, hükümetin yeniden inşayı finanse edeceği konusunda iyimserdi.
“Herkes zarar görmüşken neden vicdan azabı duyayım ki? “Ben zaten inşa etmeyi seviyorum” dedi. “Momo I vardı, Momo II vardı ve şimdi Momo III de olacak.”
Yasin Oulhiq Ve Matthew Mpoke Bigg raporlamaya katkıda bulunmuştur.