Demans yahut bir öteki ismiyle bunama, olağan yaşlanmanın sonuçlarının ötesinde bilişsel fonksiyonun bozulması olarak tanımlanıyor. Bunama, Dünya Sıhhat Örgütü’ne (DSÖ) nazaran, tüm dünyada yaşlı beşerler içinde engelliliğin ve bağımlılığın ana niçinlerinden biri olarak görülüyor.
DSÖ, bunamanın dünya çapında yaklaşık 50 milyon insanı etkilediğini ve bu sayının 10 yıl ortasında 82 milyona ve 30 yııl ortasında 152 milyona çıkacağını belirtiyor. 60 yaşın üstündeki genel nüfusun yüzde 5 ila 8’inin bir tıp bunama yaşadığı iddia edilmektedir.
Birçok durumda, nörodejeneratif hastalıklar (sinir hücrelerinin kaybına yol açan) ilerleyici, yavaş ve sinsidir. Şu anda bir tedavi olmamasına karşın, erken teşhis hayli değerlidir. Ne kadar erken teşhis edilirse, tesirlerini azaltan ve ilerlemesini yavaşlatan tedavilerin aktifliği o kadar büyük olur.
Bu niçinle en kısa müddette doktora gidebilmek için en erken belirtilerinin ne olduğunu bilmek yeterli olacaktır.
BUNAMAYA BAĞLI BİRÇOK HASTALIK ORTAYA ÇIKABİLİYOR
Her şeydilk evvel, bunama yahut demans kavramının, her biri farklı bir başlangıç resmine sahip birfazlaca hastalığı kapsadığını bilmek kıymetlidir. Bu hastalıklardan en yaygın olanı, olayların yüzde 60-70’ini oluşturan Alzheimer’dır.
Öte yandan bunama kavramı, bu hastalıkların hastaların artık olağan hayatlarını sürdüremeyecekleri kadar şiddetli bilişsel bir değişikliğe niye olduğu, toplumsal ömürlerinde kısıtlamalara niye olduğu sorunun ileri durumu için kullanılır.
Şu anda nörolojide bunama yahut demans teşhisinden birden fazla vakit kaçınılmasının sebebi budur. Sorunun erken evreleri, yavaşça bilişsel bozukluk olarak bilinir. Kişinin olağan bilişe sahip olmadığı lakin bununla birlikte günlük hayatındaki karmaşık aktivitelerinde ilgili bir kısıtlamaya maruz kalmadığı devir manasına gelir.
EN YAYGIN ERKEN BELİRTİLER
Dikkat edilmesi gereken ihtar işaretleri, hastanın evvelki fonksiyonellik düzebir daha bakılırsa bir kayıpa olması ve kişinin geçmişi ve kendine has özellikleri dikkate alındığında farklı olmasıdır.
Birinci belirtilerin her vakit bilişsel fonksiyonları (hafıza, lisan yahut görsel-uzaysal yetenek bozukluğu) etkilediği düşünülse de, her durumda durum bu biçimde değildir. kimi vakit belirtiler motor yahut davranış bozuklukları olarak da ortaya çıkar.
İşte bunamanın erken evrelerinde en sık görülenden en az görülene yanlışsız sıralanan yaygın belirtilerden kimileri:
Hafıza Meseleleri
Her şeydilk evvel Alzheimer ile bağlantılı en yaygın semptomdur ve daha evvel de belirttiğimiz üzere tüm nörodejeneratif hastalık olaylarının yaklaşık üçte ikisini oluşturur.
Son günlük olayların anıları temel olarak etkilenir. Kişi, konuşmaları yenidenlar, verdiği kelamları unutur, objeleri nereye bıraktığını bilemez vb. Ayrıyeten sıradan problemleri çözmekte (sıradan bir matematik hesabı gibi) yahut sıradan ya da tanıdık işleri tamamlamakta zorlanır. Bu aksilikler giderek artar.
Karışıklıklar
Bir başka sık görülen semptom, vakit ve yerde baş karışıklığıdır. olağan olarak hafıza meseleleriyle yakından ilgili bir meseledir, zira mesela hangi gün olduğunu belirleyememek yahut sık sık ziyaret edilen bir yere yürüyerek yahut otomobille gitmekte zorluk çekmektir. Çoklukla hastanın kendisi bunların farkında değildir.
Lisan Bozuklukları
Sık görülen lisan bozuklukları, kimi sözleri farklı sözlerle değiştirmek ve kendini söz ederken söz bulamama yahut daima yanılgılı kullanmaktır. Bu hem konuşurken tıpkı vakitte yazarken olabilir. bununla birlikte Alzheimer hastaları içinde yaygın bir erken semptomdur. Örneğin; ‘kalem’ yerine ‘yazı çubuğu’ üzere kullanımlar yapılabilir.
Davranış yahut Kişilikteki Değişiklikler
Bilişsel bozulmaya dayalı olarak, bu biçimdea kadar utangaç yahut dürtüsel olmayan beşerler, bunama başlangıcının akabinde bu hislere kapılabilirler.Tam aykırısı de yaşanabilir. Hayatları boyunca açık ve dışa dönük olan hastalar daha kayıtsız, utangaç ve sessiz haller sergilemeye başlayabilirler. Frontotemporal dejenerasyonu olan hastalarda en sık görülen semptom budur.
Motor Bozukluklar
Bunlar, Alzheimer’den daha sonra yetişkinlerde bunamanın ikinci önde gelen sebebi olan vasküler bunama yaşayan hastalarda en sık görülen erken belirtilerdir.
Motor bozukluklar, yürüme şeklinizdeki değişikliklerden, hareketleri gerçekleştirmede zorluklardan ve hatta Parkinson’un niye olduğu titremelerden oluşabilir.
Bu hastalık kimi vakit, kas güçsüzlüğü yahut bedenin bir tarafında süreksiz felç üzere inmeye benzeri ani, süratle berbatlaşan semptomlara yol açar.
Sanrılar ve Halüsinasyonlar
Delüzyonel bozukluklar ve görsel halüsinasyonlar Lewy cisimcikli demansın birinci belirtileri olabilir. Lewy cisimcikli demansı, üçüncü en yaygın sebebi bunama sebebidir. Bu hastalık, 2014 yılında ölen dünyaca ünlü aktör Robin Williams’ın daha sonra son senelerda daha âlâ bilinir hale geldi.
Bu hastalığın başka muhtemel erken ihtar işaretleri, uyku bozuklukları, uyuşukluk devirleri, fizikî hareketlerin yavaşlaması, yenidenlayan düşmeler yahut bayılmadır. Semptomların çeşitliliği ve niçinlerin oldukçaluğu, teşhisin gecikmesine niye olabilir.Ancak altmış yaşın üstündeki birine yakın şahıslar bu belirtilerden kimilerini tespit ederse, geçmelerine müsaade vermemelidirler: doktora ne kadar erken başvururlarsa, hastanın güzel bir hayat kalitesini daha uzun mühlet sürdürme bahtı o kadar artar.
DSÖ, bunamanın dünya çapında yaklaşık 50 milyon insanı etkilediğini ve bu sayının 10 yıl ortasında 82 milyona ve 30 yııl ortasında 152 milyona çıkacağını belirtiyor. 60 yaşın üstündeki genel nüfusun yüzde 5 ila 8’inin bir tıp bunama yaşadığı iddia edilmektedir.
Birçok durumda, nörodejeneratif hastalıklar (sinir hücrelerinin kaybına yol açan) ilerleyici, yavaş ve sinsidir. Şu anda bir tedavi olmamasına karşın, erken teşhis hayli değerlidir. Ne kadar erken teşhis edilirse, tesirlerini azaltan ve ilerlemesini yavaşlatan tedavilerin aktifliği o kadar büyük olur.
Bu niçinle en kısa müddette doktora gidebilmek için en erken belirtilerinin ne olduğunu bilmek yeterli olacaktır.
BUNAMAYA BAĞLI BİRÇOK HASTALIK ORTAYA ÇIKABİLİYOR
Her şeydilk evvel, bunama yahut demans kavramının, her biri farklı bir başlangıç resmine sahip birfazlaca hastalığı kapsadığını bilmek kıymetlidir. Bu hastalıklardan en yaygın olanı, olayların yüzde 60-70’ini oluşturan Alzheimer’dır.
Öte yandan bunama kavramı, bu hastalıkların hastaların artık olağan hayatlarını sürdüremeyecekleri kadar şiddetli bilişsel bir değişikliğe niye olduğu, toplumsal ömürlerinde kısıtlamalara niye olduğu sorunun ileri durumu için kullanılır.
Şu anda nörolojide bunama yahut demans teşhisinden birden fazla vakit kaçınılmasının sebebi budur. Sorunun erken evreleri, yavaşça bilişsel bozukluk olarak bilinir. Kişinin olağan bilişe sahip olmadığı lakin bununla birlikte günlük hayatındaki karmaşık aktivitelerinde ilgili bir kısıtlamaya maruz kalmadığı devir manasına gelir.
EN YAYGIN ERKEN BELİRTİLER
Dikkat edilmesi gereken ihtar işaretleri, hastanın evvelki fonksiyonellik düzebir daha bakılırsa bir kayıpa olması ve kişinin geçmişi ve kendine has özellikleri dikkate alındığında farklı olmasıdır.
Birinci belirtilerin her vakit bilişsel fonksiyonları (hafıza, lisan yahut görsel-uzaysal yetenek bozukluğu) etkilediği düşünülse de, her durumda durum bu biçimde değildir. kimi vakit belirtiler motor yahut davranış bozuklukları olarak da ortaya çıkar.
İşte bunamanın erken evrelerinde en sık görülenden en az görülene yanlışsız sıralanan yaygın belirtilerden kimileri:
Hafıza Meseleleri
Her şeydilk evvel Alzheimer ile bağlantılı en yaygın semptomdur ve daha evvel de belirttiğimiz üzere tüm nörodejeneratif hastalık olaylarının yaklaşık üçte ikisini oluşturur.
Son günlük olayların anıları temel olarak etkilenir. Kişi, konuşmaları yenidenlar, verdiği kelamları unutur, objeleri nereye bıraktığını bilemez vb. Ayrıyeten sıradan problemleri çözmekte (sıradan bir matematik hesabı gibi) yahut sıradan ya da tanıdık işleri tamamlamakta zorlanır. Bu aksilikler giderek artar.
Karışıklıklar
Bir başka sık görülen semptom, vakit ve yerde baş karışıklığıdır. olağan olarak hafıza meseleleriyle yakından ilgili bir meseledir, zira mesela hangi gün olduğunu belirleyememek yahut sık sık ziyaret edilen bir yere yürüyerek yahut otomobille gitmekte zorluk çekmektir. Çoklukla hastanın kendisi bunların farkında değildir.
Lisan Bozuklukları
Sık görülen lisan bozuklukları, kimi sözleri farklı sözlerle değiştirmek ve kendini söz ederken söz bulamama yahut daima yanılgılı kullanmaktır. Bu hem konuşurken tıpkı vakitte yazarken olabilir. bununla birlikte Alzheimer hastaları içinde yaygın bir erken semptomdur. Örneğin; ‘kalem’ yerine ‘yazı çubuğu’ üzere kullanımlar yapılabilir.
Davranış yahut Kişilikteki Değişiklikler
Bilişsel bozulmaya dayalı olarak, bu biçimdea kadar utangaç yahut dürtüsel olmayan beşerler, bunama başlangıcının akabinde bu hislere kapılabilirler.Tam aykırısı de yaşanabilir. Hayatları boyunca açık ve dışa dönük olan hastalar daha kayıtsız, utangaç ve sessiz haller sergilemeye başlayabilirler. Frontotemporal dejenerasyonu olan hastalarda en sık görülen semptom budur.
Motor Bozukluklar
Bunlar, Alzheimer’den daha sonra yetişkinlerde bunamanın ikinci önde gelen sebebi olan vasküler bunama yaşayan hastalarda en sık görülen erken belirtilerdir.
Motor bozukluklar, yürüme şeklinizdeki değişikliklerden, hareketleri gerçekleştirmede zorluklardan ve hatta Parkinson’un niye olduğu titremelerden oluşabilir.
Bu hastalık kimi vakit, kas güçsüzlüğü yahut bedenin bir tarafında süreksiz felç üzere inmeye benzeri ani, süratle berbatlaşan semptomlara yol açar.
Sanrılar ve Halüsinasyonlar
Delüzyonel bozukluklar ve görsel halüsinasyonlar Lewy cisimcikli demansın birinci belirtileri olabilir. Lewy cisimcikli demansı, üçüncü en yaygın sebebi bunama sebebidir. Bu hastalık, 2014 yılında ölen dünyaca ünlü aktör Robin Williams’ın daha sonra son senelerda daha âlâ bilinir hale geldi.
Bu hastalığın başka muhtemel erken ihtar işaretleri, uyku bozuklukları, uyuşukluk devirleri, fizikî hareketlerin yavaşlaması, yenidenlayan düşmeler yahut bayılmadır. Semptomların çeşitliliği ve niçinlerin oldukçaluğu, teşhisin gecikmesine niye olabilir.Ancak altmış yaşın üstündeki birine yakın şahıslar bu belirtilerden kimilerini tespit ederse, geçmelerine müsaade vermemelidirler: doktora ne kadar erken başvururlarsa, hastanın güzel bir hayat kalitesini daha uzun mühlet sürdürme bahtı o kadar artar.