Yediğimiz her şeyi bedenimizin kullanabileceği hale getirme özelliğine sahip karaciğer, güç kaynaklarımızın depolandığı yerdir. Bu yüzden, karaciğer ile ilgili rastgele bir sorun olduğunda en başta kendimizi güçsüz ve halsiz hissederiz. Pekala, günlük hayatımızı direkt etkileyen bu organı korumak için neler yapıyoruz? Organ Nakli Uzmanı Prof. Dr. Onur Yaprak, karaciğeri siroz ve kanser üzere ömrü tehdit eden hastalıklardan korumak için dikkat edilmesi gerekenleri deklare etti.
KARACİĞERİ MÜDAFAANIN YOLLARI
Karaciğeri bedenimizin filtresi üzere görürsek, aslında büsbütün çevresel faktörlere bağlı olduğunu anlarız. Bilhassa alkol, sigara, şeker, kimyasallar, ilaçlar vb. bedenimiz için ziyanlı olduğunu bildiğimiz hususlar, karaciğer sıhhatimizi direkt tehdit eder niteliktedir. Karaciğeri korumak için neler yapmamız gerektiğini hususlar halinde sıralamak gerekirse;
1. birinci vakit içinderda Hepatit B ve C’den korunun ya da tedavi ettirin.
2. Hijyene dikkat edin.
3. Alkolden uzak durun.
4. Karaciğer yağlanmasından korunun.
5. Kullandığınız ilaçlara dikkat edin.
6. Kimyasal unsurlara uzun müddetli maruz kalmaktan uzak durun.
7. Aflatoksine dikkat edin.
8. Tüketeceğiniz zerzevat ve meyveleri bol su ile yıkayın.
9. Kültür mantarı haricindeki mantarları tüketmeyin.
10. Genetik faktörler için denetiminizi yaptırın.
Prof. Dr. Yaprak, beden kilosunun yüzde 2’sini oluşturan karaciğeri etkileyen hastalıkların en mühimlerinin siroz yahut kanser gelişmesi olduğunu belirterek, “Nelerin düzgün geldiğinden çok nelerin hasta ettiğini bilirsek ve kaçınırsak sağlıklı bir karaciğere sahip oluruz. birinci vakit içinderda Hepatit B ve Hepatit C’den korunmalıyız yahut tedavi ettirmeliyiz. Karaciğerde gelişen siroz ve kanserin en büyük niçinleri Hepatit B ve C taşıyıcılığıdır. Hepatit B aşılanma ile korunulabilen bir virüstür. 1996 yılından daha sonra doğanlarda ülkemizde rutin Hepatit B aşılaması esasen yapılmaktadır. Hepatit C için çabucak hemen geliştirilmiş bir aşı bulunmasa da son birkaç yıl ortasında hepatit C’yi neredeyse büsbütün bedenden temizleyen ilaçlar geliştirildi. İkinci olarak hijyene dikkat etmeliyiz. Hepatit B ve C’den korunmak için kan temasından uzak olmak gerekir. Bunun için dövme, piercing, manikür, pedikür, akupunktur üzere süreç yapılan yerlerin hijyenik olduğundan emin olmak gereklidir. Diş fırçası, tırnak makası üzere şahsi eşyalarınızı ortak kullanmayın.” diye konuştu.
“KARIN BÖLGESİNDEN KİLO ALMAMAYA ÇALIŞIN”
Üçüncü olarak alkolden uzak durulması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Yaprak, şu biçimde devam etti: “Düzenli alkol kullanması direkt karaciğerde hasara niye olur. yıllar geçtikçe ilerleyen hasar karaciğerde siroz yahut kanser gelişmenine yol açabilir. Dördüncü husus ise karaciğer yağlanmasından korunun. Karaciğer yağlanması günümüzde tüm dünyada artarak devam eden bir sorun. her neyse ki karaciğer yağlanmasından büyük oranda beslenmeye dikkat ederek ve idman yaparak korunabiliriz. En sıradan antrenman günde 20-30 dakika tempolu yürüyüştür. Fazla kilolu olanlarda bilhassa karın bölgesinden kilo alanlarda karaciğer epeyce büyük ihtimalle yağlanmış demektir. Bunun için fastfood mamüllerini, doymuş yağ içeren besinleri azaltın, Akdeniz tipi beslenmeye yük verin. Omega-3, Selenyum, Glutatyon, C ve E vitamini içeren antioksidan içerikli yiyecekler karaciğere faydalıdır. Buna zeytinyağlı zerzevat yemekleri, balık, salata, kuru baklagiller, turp, lahana, karalahana, Brüksel lahanası, karnabahar, brokoli, roka, tere, kırmızı pancar, havuç, sarımsak, limon, greyfurt, yeşil çay, zerdeçal, siyah üzüm, günde 1 avuca kadar ceviz, çiğ badem üzere çerezler örnek olarak verilebilir. Beşinci olarak kullandığınız ilaçlara dikkat edin. Gerek reçeteli ilaçlar gerekse bitkisel ilaç ve besin desteği olarak kullanılan ilaçlara bağlı karaciğer hasarı riski 1000’de 1 ile 10 binde 1 içinde bir oranda değişir. Bugüne kadar 100’ün üzerinde ilaçta yan tesir yapma riski saptanmış olup kronik hastalıklar sebebi ile uzun müddetli ilaç kullanımı gereken hastaların vakit zaman kan analizi vererek karaciğer işlev testlerini denetim ettirmesi gerekir.”
KARACİĞERDE TOKSİK OLUŞUMUNU ENGELLEYİN
Prof. Dr. Onur Yaprak, altıncı hususun kimyasal unsurlara uzun müddetli maruz kalmamak olduğuna değinerek, şu ayrıntıları verdi: “Endüstride kullanılan kimyasal hususlar olan solventlerin (çözücü) solunması ya da cilde teması karaciğerde hasara yol açabilir. Bu kimyasal hususlar tarım ilaçlarının ortasında de kullanılabilir. Karaciğerde hasar olup olmaması; maruz kalma müddetine, yaşa, öteki ziyanlı etkenlere ya da genetik yatkınlığa göre bireyden şahsa değişir. Solventler ile temas ederek çalışanların yılda 2 defa karaciğer enzimlerinin denetimi muhtemel hasarın erken saptanması açısından kıymetlidir. Yedinci unsur ise aflatoksinle ilgili. Dünya genelinde besinlerdeki aflatoksin ölçüsü ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir ve devamlı maruziyet halinde bedende birikerek karaciğer hastalığına yol açmaktadır. Aflatoksin küf mantarından meydana gelmiş olan bir toksindir. Tüm nemlenmiş kuru besinlerde ortaya çıkabilmekle birlikte küflenmiş hububat çerez ve pul biber daha riskli besinlerdir ve uygun saklama şartlarında koruma edilmelidirler.”
Sekizinci unsurun tüketilecek zerzevat ve meyvelerin bol suyla yıkanması olduğuna dikkati çeken Prof. Dr. Onur Yaprak, değerlendirmelerini şöyleki sürdürdü: “Bu süreç sizi hem karaciğerin kisthidatik hastalığı dediğimiz ve topraktan bulaşan paraziter hastalıktan koruyacağı üzere tıpkı vakitte tarım ilaç kalıntılarının uzaklaştırılmasına yardımcı olur. Dokuzuncu unsur de kültür mantarı haricindeki mantarları tüketmeyin. Bilhassa sonbahar ve ilkbahar yağmurlarından daha sonra tabiattan toplanan mantarlara bağlı her yıl onlarca kişi zehirlenme ile acil servislere başvuruyor. Bu zehirlenmelerin birçok ölümcül sonuçlara yol açmadan atlatılabilmesine karşın ortalama yüzde 1 hasta maalesef karaciğer yetmezliği niçiniyle ya hayatını kaybediyor ya da karaciğer nakline gereksinim duyuyor. Son olarak genetik faktörler için denetim kaide. Ailede karaciğer hastalığı olan bireylerde hepatit ve karaciğer yağlanması üzere risk faktörleri ailesel olabilir. Bu yüzden ailenizde karaciğer hastası var ise hekim denetiminden geçin.”
KARACİĞERİ MÜDAFAANIN YOLLARI
Karaciğeri bedenimizin filtresi üzere görürsek, aslında büsbütün çevresel faktörlere bağlı olduğunu anlarız. Bilhassa alkol, sigara, şeker, kimyasallar, ilaçlar vb. bedenimiz için ziyanlı olduğunu bildiğimiz hususlar, karaciğer sıhhatimizi direkt tehdit eder niteliktedir. Karaciğeri korumak için neler yapmamız gerektiğini hususlar halinde sıralamak gerekirse;
1. birinci vakit içinderda Hepatit B ve C’den korunun ya da tedavi ettirin.
2. Hijyene dikkat edin.
3. Alkolden uzak durun.
4. Karaciğer yağlanmasından korunun.
5. Kullandığınız ilaçlara dikkat edin.
6. Kimyasal unsurlara uzun müddetli maruz kalmaktan uzak durun.
7. Aflatoksine dikkat edin.
8. Tüketeceğiniz zerzevat ve meyveleri bol su ile yıkayın.
9. Kültür mantarı haricindeki mantarları tüketmeyin.
10. Genetik faktörler için denetiminizi yaptırın.
Prof. Dr. Yaprak, beden kilosunun yüzde 2’sini oluşturan karaciğeri etkileyen hastalıkların en mühimlerinin siroz yahut kanser gelişmesi olduğunu belirterek, “Nelerin düzgün geldiğinden çok nelerin hasta ettiğini bilirsek ve kaçınırsak sağlıklı bir karaciğere sahip oluruz. birinci vakit içinderda Hepatit B ve Hepatit C’den korunmalıyız yahut tedavi ettirmeliyiz. Karaciğerde gelişen siroz ve kanserin en büyük niçinleri Hepatit B ve C taşıyıcılığıdır. Hepatit B aşılanma ile korunulabilen bir virüstür. 1996 yılından daha sonra doğanlarda ülkemizde rutin Hepatit B aşılaması esasen yapılmaktadır. Hepatit C için çabucak hemen geliştirilmiş bir aşı bulunmasa da son birkaç yıl ortasında hepatit C’yi neredeyse büsbütün bedenden temizleyen ilaçlar geliştirildi. İkinci olarak hijyene dikkat etmeliyiz. Hepatit B ve C’den korunmak için kan temasından uzak olmak gerekir. Bunun için dövme, piercing, manikür, pedikür, akupunktur üzere süreç yapılan yerlerin hijyenik olduğundan emin olmak gereklidir. Diş fırçası, tırnak makası üzere şahsi eşyalarınızı ortak kullanmayın.” diye konuştu.
“KARIN BÖLGESİNDEN KİLO ALMAMAYA ÇALIŞIN”
Üçüncü olarak alkolden uzak durulması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Yaprak, şu biçimde devam etti: “Düzenli alkol kullanması direkt karaciğerde hasara niye olur. yıllar geçtikçe ilerleyen hasar karaciğerde siroz yahut kanser gelişmenine yol açabilir. Dördüncü husus ise karaciğer yağlanmasından korunun. Karaciğer yağlanması günümüzde tüm dünyada artarak devam eden bir sorun. her neyse ki karaciğer yağlanmasından büyük oranda beslenmeye dikkat ederek ve idman yaparak korunabiliriz. En sıradan antrenman günde 20-30 dakika tempolu yürüyüştür. Fazla kilolu olanlarda bilhassa karın bölgesinden kilo alanlarda karaciğer epeyce büyük ihtimalle yağlanmış demektir. Bunun için fastfood mamüllerini, doymuş yağ içeren besinleri azaltın, Akdeniz tipi beslenmeye yük verin. Omega-3, Selenyum, Glutatyon, C ve E vitamini içeren antioksidan içerikli yiyecekler karaciğere faydalıdır. Buna zeytinyağlı zerzevat yemekleri, balık, salata, kuru baklagiller, turp, lahana, karalahana, Brüksel lahanası, karnabahar, brokoli, roka, tere, kırmızı pancar, havuç, sarımsak, limon, greyfurt, yeşil çay, zerdeçal, siyah üzüm, günde 1 avuca kadar ceviz, çiğ badem üzere çerezler örnek olarak verilebilir. Beşinci olarak kullandığınız ilaçlara dikkat edin. Gerek reçeteli ilaçlar gerekse bitkisel ilaç ve besin desteği olarak kullanılan ilaçlara bağlı karaciğer hasarı riski 1000’de 1 ile 10 binde 1 içinde bir oranda değişir. Bugüne kadar 100’ün üzerinde ilaçta yan tesir yapma riski saptanmış olup kronik hastalıklar sebebi ile uzun müddetli ilaç kullanımı gereken hastaların vakit zaman kan analizi vererek karaciğer işlev testlerini denetim ettirmesi gerekir.”
KARACİĞERDE TOKSİK OLUŞUMUNU ENGELLEYİN
Prof. Dr. Onur Yaprak, altıncı hususun kimyasal unsurlara uzun müddetli maruz kalmamak olduğuna değinerek, şu ayrıntıları verdi: “Endüstride kullanılan kimyasal hususlar olan solventlerin (çözücü) solunması ya da cilde teması karaciğerde hasara yol açabilir. Bu kimyasal hususlar tarım ilaçlarının ortasında de kullanılabilir. Karaciğerde hasar olup olmaması; maruz kalma müddetine, yaşa, öteki ziyanlı etkenlere ya da genetik yatkınlığa göre bireyden şahsa değişir. Solventler ile temas ederek çalışanların yılda 2 defa karaciğer enzimlerinin denetimi muhtemel hasarın erken saptanması açısından kıymetlidir. Yedinci unsur ise aflatoksinle ilgili. Dünya genelinde besinlerdeki aflatoksin ölçüsü ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir ve devamlı maruziyet halinde bedende birikerek karaciğer hastalığına yol açmaktadır. Aflatoksin küf mantarından meydana gelmiş olan bir toksindir. Tüm nemlenmiş kuru besinlerde ortaya çıkabilmekle birlikte küflenmiş hububat çerez ve pul biber daha riskli besinlerdir ve uygun saklama şartlarında koruma edilmelidirler.”
Sekizinci unsurun tüketilecek zerzevat ve meyvelerin bol suyla yıkanması olduğuna dikkati çeken Prof. Dr. Onur Yaprak, değerlendirmelerini şöyleki sürdürdü: “Bu süreç sizi hem karaciğerin kisthidatik hastalığı dediğimiz ve topraktan bulaşan paraziter hastalıktan koruyacağı üzere tıpkı vakitte tarım ilaç kalıntılarının uzaklaştırılmasına yardımcı olur. Dokuzuncu unsur de kültür mantarı haricindeki mantarları tüketmeyin. Bilhassa sonbahar ve ilkbahar yağmurlarından daha sonra tabiattan toplanan mantarlara bağlı her yıl onlarca kişi zehirlenme ile acil servislere başvuruyor. Bu zehirlenmelerin birçok ölümcül sonuçlara yol açmadan atlatılabilmesine karşın ortalama yüzde 1 hasta maalesef karaciğer yetmezliği niçiniyle ya hayatını kaybediyor ya da karaciğer nakline gereksinim duyuyor. Son olarak genetik faktörler için denetim kaide. Ailede karaciğer hastalığı olan bireylerde hepatit ve karaciğer yağlanması üzere risk faktörleri ailesel olabilir. Bu yüzden ailenizde karaciğer hastası var ise hekim denetiminden geçin.”