Tekno ‘on’ 26. Kısım – ”Doğası gereği altından daha kıymetli olan 10 şey”
Altın, insanlık tarihinin biroldukça periyodunda en kıymetli hususlardan biri oldu. Bir vakit içinder kurşunu altına çevirmeye çalışan beşerler, akabinde bu madeni ulusal iktisatların temeli haline getirdi.
Ender bulunmasına ve pek yüksek bir kıymete sahip bulunmasına karşın altın, beşerler için mevcut olan en pahalı unsur değil.
Tekno ‘on’ yazı dizimizin 26. kısmında, tabiatı gereği bir gram altından daha kıymetli olan 10 farklı maddeyi listeledik.
1. TIRTIL MANTARLARI
Tırtıl mantarı, dünyadaki en uygun isimlendirilmiş şeylerden biridir ve sebebini anlamak için tek yapmanız gereken üstteki fotoğrafa bakmak.
Solucan gibisi bir çıkıntı ile topraktan büyüyen bir mantar olan tırtıl mantarları, Himalayaların Viagra’sı olarak bilinir. Afrodizyak tesirli olan bu mantarlar pek kıymetlidir.
Siyah trüf mantarının en bedelli mantar olduğunu düşünebilirsiniz, fakat tırtıl mantarıyla kıyaslanamaz bile.
Siyah yer mantarı gram başına yaklaşık 1,76 dolara satılırken, epey daha az görülen tırtıl mantarı gram başına yaklaşık 110 dolara satılıyor. Bu da onu bir gram altından daha kıymetli hale getiriyor.
2. İRİDYUM
İridyum, yer kabuğunda bulunan en az elementlerden biridir. Ekseriyetle meteorlarda bulunan iridyum, birinci vakit içinderda 1803 yılında keşfedildi ve inanılmaz derecede sert ve kırılgan bulunmasına karşın gümüşi beyazdı.
Var olduğu bilinen en ağır ikinci metal olan iridyum, pek ender bulunsa da çeşitli sanayilerde çok fazla kullanılıyor.
İridyum, platin içeren alaşımlarda korozyon direnci sağladığı için çok pahalıdır.
İridyum, kestirim edebileceğiniz üzere az olduğu için pek değerlidir. Gram başına yaklaşık 215 dolardan satılan bu medal, altından yaklaşık 3,75 kat daha kıymetlidir.
3. RODYUM
Piyasa dalgalanmalarına bağlı olarak, rodyum ekseriyetle dünyadaki en değerli metaldir. Platin kümesinde bulunan gümüşi beyaz bir metal olan rodyum, korozyona çok sağlamdır.
Dünyadaki rodyum metallerinin yüzde 80’i, otomobillerin katalitik konvertörlerinde kullanılıyor. Fakat bu sert metalin farklı kullanım alanları da var.
Rodyumun korozyon önleyici özellikleri, onu beyaz altın ve som gümüş üzere hususların kaplanması için ülkü kılar.
Rodyuma duyulan muhtaçlık, çoklukla fiyatını da üstlere yanlışsız çekiyor. Örneğin koronavirüs pandemisindilk evvel gram başına 950 dolardan satılan rodyum, şu günlerde yaklaşık 550 dolardan alıcı buluyor.
4. YILAN ZEHRİ
Birden fazla insan, önemli faydalanmalara ya da vefata niye olabileceğinden, muhtemelen yılan zehirini berbat bir şey olarak düşünür. Lakin yılan zehrinin günümüzde kullanım alanları çok fazla.
Panzehir yapmak için gerekli olan yılan zehri, hem de kuvvetli ağrı kesici ilaçlarda da karşımıza çıkıyor. Fakat bu zehri elde etmek, iddia edebileceğiniz üzere pek zahmetli bir iş.
Kimi yılan zehirleri başkalarından daha pahalıdır ve muhtemelen sebebini varsayım ediyorsunuzdur: “En değerli yılan zehirleri en ölümcül yılanlardan elde ediliyor.”
Çabucak bir örnek verelim. Kral Kobra’nın pek kuvvetli zehri, gram başona 3 bin 800 dolardan satılıyor.
İkinci en kuvvetli zehire sahip yılan olan Mercan Yılanı’ndan elde edilen zehir ise gram başına 4 bin dolardan alıcı buluyor.
5. DA HONG PAO ÇAYI
Muhtemelen, “altından kıymetli şeyler” listesinde çayı beklemiyordunuz, fakat görünüşe göre Da Hong Pao çayını hiç duymamışsınız.
Da Hong Pao isimli Çin çayı, Da Hong Pao ağacının yapraklarından yapılır ve çok güç bir müddetçten geçer. Zira, dünyada kalan yalnızca altı ana Da Hong Pai ağacı var ve bu ağaçlar Çin hükümeti tarafınca sıkı bir biçimde izleniyor.
Wuyi Dağı’nın bir uçurumunda büyüyen ve ulusal bir hazine olarak kabul edilen bu ağaçlardan çay elde edebilmek için toplama, soldurma, soğutma, yapma, tavada kızartma, yoğurma ve fırınlama üzere süreçlerin yapılması gerekiyor.
Da Hong Pao çayı yeşil – kahverengi renktedir ve orkide kokar. Uzun mühlet kalıcı bir tada sahip olduğu söylenen bu çay, olağan çayın tersine 9 sefer demlenebilir.
Kelam konusu çay, kan sirkülasyonuna yardımcı olan bileşikler içerdiğinden çeşitli hastalıkları tedavi etmek için Çinliler tarafınca kullanılıyor.
Üstte da belirttiğiz üzere, Da Hong Pai ağaçlarından dünyada sırf 6 adet var. Bu niçinle 1 gram çayın fiyatı yaklaşık 1.400 dolardan satılıyor. Bir demlik çayın fiyatı ise yaklaşık 10 bin dolar düzeyinde.
Bu çayın tek bir gramı, bir gram altın için ödemeniz gerekenden yaklaşık 25 kat daha fazla.
6. PLÜTONYUM
İnanılmaz derecede radyoaktif olan plütonyum, ele alınması çok tehlikeli bir unsurdur.
Plütonyum-239 ve 241 bölünebilir olduğundan, nükleer zincirleme tepkisi sürdürmek için kullanılabilirler. Bu, plütonyumu nükleer silahlarda ve nükleer reaktörlerde temel bir öge haline getirir.
birinci vakit içinderda 1938’de keşfedilen plütonyum, nasıl elde edildiğine bakılmaksızın, bedeli inanılmaz derecede yüksek bir bedele sahiptir.
Şayet plütonyum gerektiren bir dalda çalışıyorsanız, gram başına yaklaşık 4 bin doları gözden çıkarmanız gerekiyor. Bu da onu altından yaklaşık 70 kat daha kıymetli yapıyor.
7. KIRMIZI ELMAS
Pırlanta dünyasında yaygın olarak karşımıza çıkan elmaslar, renklerine nazaran farklı kıymetlere sahipler.
Örneğin kırmızı pırlantalar, gezegendeki en az pahalı taşlardır. Günümüzde yalnızda 30 adet kırmızı elmasın var olduğu biliniyor ve bunların birçok 0.1 gramdan bile daha yavaşça.
Piyasa şartlarına bağlı olarak, kırmızı elmasların karat başına 1 milyon dolara (gram başına 5 milyon dolar) kadar satıldığı biliniyor.
Bu mücevherlerin en büyüğü 2011 yılında 8 milyon dolara satıldı ve yalnızca 5.11 karat büyüklüğündeydi, bu da onu bir gram altından biraz daha ağır yapıyordu. Bu da onu altından 87 bin 719 kat daha pahalı yapıyor.
8. KALİFORNİYUM
Kaliforniyum, birinci vakit içinderda 1950’de keşfedilen sentetik bir elementtir. Bu element, Kaliforniya Üniversitesi ışınım Laboratuvarı’nda oluşturulduğu için Kaliforniyum ismini almıştır.
Kaliforniyum, bedelli bir ticari emtia olarak kullanılan en kıymetli kimyasaldır. Doğal olarak meydana gelir, lakin en yaygın izotopun yarı ömrü 2,6 yıl olduğundan, yer kabuğunda kıymetli ölçüde bulunmaz.
Kaliforniyum, dünyada yalnızca iki laboratuvar tarafınca üretilir: Rusya’daki Atomik Reaktörler Bilim Merkezi ve ABD’deki Oak Ridge Atom Reaktörleri.
Kaliforniyum elementi, çeşitli sanayilerde farklı kullanımlara sahiptir. Birtakım izotoplar, nötron yayar ve bu çoklukla nükleer reaktörleri başlatmak için kullanılır. Ayrıyeten beyin ve rahim ağzı kanserinin muhakkak tedavilerinde vakit zaman bu element kullanılıyor.
Büyük ölçülerde üretmek güç olduğu için, tek bir gram Kaliforniyum yaklaşık 27 milyon dolara satılıyor. Kaliforniyum’un emtia piyasasındaki kıymeti onu altından 473 bin 684 kat daha bedelli kılıyor.
9. FRANSİYUM
Fransiyum, pek ender bulunan bir öbür element olarak karşımıza çıkıyor. Yer kabuğunda bu elementten 20 ila 30 gram olduğu iddia ediliyor.
Toryum ve uranyumda pek az bulunan fransiyum, yalnızca 22 dakikalık bir yarı ömre sahiptir ve bu niçinle daima bozunur.
hem de radyoaktif olan ve sentez yoluyla üretilmesi çok sıkıntı olan bu element, epeyce az olduğu ve süratli bozunduğu için ticari olarak kullanılmıyor ve sırf bilimsel araştırmalarda karşımıza çıkıyor.
Ticari kullanması olmamasına karşın, Fransiyumun ender olması onu pek kıymetli yapıyor.
Bir gram fransiyumun fiyatı yaklaşık 1 milyar dolar. Bir saatten daha kısa müddette yok olan bir şey için bu ölçü pek fazla.
Tek bir gram fransiyum, bir gram altından 17 milyon 543 bin 859 kat daha değerliye satılıyor.
10. ANTİMADDE
Antimadde, bilim kurgu yapıtlarının vazgeçilmezlerinden birisidir. Örneğin Melekler ve Şeytanlar isimli kitap ve daha sonradan gelen sinema uyarlamasında Profesör Langdon, Vatikan’ı bir antimadde bombasından kurtarmaya çalışmaktadır. Star Trek’in yıldız gemisi Atılgan, ışıktan daha süratli seyahat için antimadde kullanmaktadır.
Lakin antimadde, yalnızca bilimkurgu eseri değildir ve gerçektir. Antimadde, olağan atom altı parçacıkların zıttı özelliklere sahip atom altı parçacıkları tabir eder; yani antimadde, olağan unsurun zıttıdır.
Büyük Patlama’dan daha sonra antimadde, olağan husus ile bir ortada oluşmuştur; ama antimadde bugün yaşadığımız kainatta pek ender bulunur bir biçimdedir.
Bilim insanları, antimadde-madde asimetrisi sorunu denen bu olayın sebebini çabucak hemen tam olarak bilemiyorlar. Antimaddeyi daha yeterli anlamak için, unsur hakkında daha fazlaca bilgiye sahip olmamız gerekiyor.
Bir parçacık hızlandırıcı aracılığıyla antimadde üretmek değerlidir ve üretilen ölçü sonsuz derecede küçüktür. Tıbbi görüntüleme ve uzay aracı tahriki dahil olmak üzere epey sayıda pratik ve teorik uygulamaya sahiptir.
Antimadde tam olarak takas edilebilir bir şey değildir, lakin NASA 1999 yılında antimaddeye bir kıymet verdi.
NASA, tek bir gram antihidrojenin gram başına 62,5 trilyon dolara mal olduğunu varsayım etti. Altına kıyasla antimadde 1.096.491.228.070 kat daha kıymetlidir.
Hazırlayan:
Kaynaklar: Listverse, NewScientist, Science.org, NASA, ESA, Kaliforniya Üniversitesi, Phys.org, Evrim Ağacı
Tekno ‘on’ yazı dizimizin 26. kısmının sonuna geldik. Bir daha sonraki kısımda apayrı 10 içerikle karşınızda olacağız. Aşağıdaki kontaktan Tekno ‘on’ serimizin bütün kısımlarına ulaşabilirsiniz.
Altın, insanlık tarihinin biroldukça periyodunda en kıymetli hususlardan biri oldu. Bir vakit içinder kurşunu altına çevirmeye çalışan beşerler, akabinde bu madeni ulusal iktisatların temeli haline getirdi.
Ender bulunmasına ve pek yüksek bir kıymete sahip bulunmasına karşın altın, beşerler için mevcut olan en pahalı unsur değil.
Tekno ‘on’ yazı dizimizin 26. kısmında, tabiatı gereği bir gram altından daha kıymetli olan 10 farklı maddeyi listeledik.
1. TIRTIL MANTARLARI
Tırtıl mantarı, dünyadaki en uygun isimlendirilmiş şeylerden biridir ve sebebini anlamak için tek yapmanız gereken üstteki fotoğrafa bakmak.
Solucan gibisi bir çıkıntı ile topraktan büyüyen bir mantar olan tırtıl mantarları, Himalayaların Viagra’sı olarak bilinir. Afrodizyak tesirli olan bu mantarlar pek kıymetlidir.
Siyah trüf mantarının en bedelli mantar olduğunu düşünebilirsiniz, fakat tırtıl mantarıyla kıyaslanamaz bile.
Siyah yer mantarı gram başına yaklaşık 1,76 dolara satılırken, epey daha az görülen tırtıl mantarı gram başına yaklaşık 110 dolara satılıyor. Bu da onu bir gram altından daha kıymetli hale getiriyor.
2. İRİDYUM
İridyum, yer kabuğunda bulunan en az elementlerden biridir. Ekseriyetle meteorlarda bulunan iridyum, birinci vakit içinderda 1803 yılında keşfedildi ve inanılmaz derecede sert ve kırılgan bulunmasına karşın gümüşi beyazdı.
Var olduğu bilinen en ağır ikinci metal olan iridyum, pek ender bulunsa da çeşitli sanayilerde çok fazla kullanılıyor.
İridyum, platin içeren alaşımlarda korozyon direnci sağladığı için çok pahalıdır.
İridyum, kestirim edebileceğiniz üzere az olduğu için pek değerlidir. Gram başına yaklaşık 215 dolardan satılan bu medal, altından yaklaşık 3,75 kat daha kıymetlidir.
3. RODYUM
Piyasa dalgalanmalarına bağlı olarak, rodyum ekseriyetle dünyadaki en değerli metaldir. Platin kümesinde bulunan gümüşi beyaz bir metal olan rodyum, korozyona çok sağlamdır.
Dünyadaki rodyum metallerinin yüzde 80’i, otomobillerin katalitik konvertörlerinde kullanılıyor. Fakat bu sert metalin farklı kullanım alanları da var.
Rodyumun korozyon önleyici özellikleri, onu beyaz altın ve som gümüş üzere hususların kaplanması için ülkü kılar.
Rodyuma duyulan muhtaçlık, çoklukla fiyatını da üstlere yanlışsız çekiyor. Örneğin koronavirüs pandemisindilk evvel gram başına 950 dolardan satılan rodyum, şu günlerde yaklaşık 550 dolardan alıcı buluyor.
4. YILAN ZEHRİ
Birden fazla insan, önemli faydalanmalara ya da vefata niye olabileceğinden, muhtemelen yılan zehirini berbat bir şey olarak düşünür. Lakin yılan zehrinin günümüzde kullanım alanları çok fazla.
Panzehir yapmak için gerekli olan yılan zehri, hem de kuvvetli ağrı kesici ilaçlarda da karşımıza çıkıyor. Fakat bu zehri elde etmek, iddia edebileceğiniz üzere pek zahmetli bir iş.
Kimi yılan zehirleri başkalarından daha pahalıdır ve muhtemelen sebebini varsayım ediyorsunuzdur: “En değerli yılan zehirleri en ölümcül yılanlardan elde ediliyor.”
Çabucak bir örnek verelim. Kral Kobra’nın pek kuvvetli zehri, gram başona 3 bin 800 dolardan satılıyor.
İkinci en kuvvetli zehire sahip yılan olan Mercan Yılanı’ndan elde edilen zehir ise gram başına 4 bin dolardan alıcı buluyor.
5. DA HONG PAO ÇAYI
Muhtemelen, “altından kıymetli şeyler” listesinde çayı beklemiyordunuz, fakat görünüşe göre Da Hong Pao çayını hiç duymamışsınız.
Da Hong Pao isimli Çin çayı, Da Hong Pao ağacının yapraklarından yapılır ve çok güç bir müddetçten geçer. Zira, dünyada kalan yalnızca altı ana Da Hong Pai ağacı var ve bu ağaçlar Çin hükümeti tarafınca sıkı bir biçimde izleniyor.
Wuyi Dağı’nın bir uçurumunda büyüyen ve ulusal bir hazine olarak kabul edilen bu ağaçlardan çay elde edebilmek için toplama, soldurma, soğutma, yapma, tavada kızartma, yoğurma ve fırınlama üzere süreçlerin yapılması gerekiyor.
Da Hong Pao çayı yeşil – kahverengi renktedir ve orkide kokar. Uzun mühlet kalıcı bir tada sahip olduğu söylenen bu çay, olağan çayın tersine 9 sefer demlenebilir.
Kelam konusu çay, kan sirkülasyonuna yardımcı olan bileşikler içerdiğinden çeşitli hastalıkları tedavi etmek için Çinliler tarafınca kullanılıyor.
Üstte da belirttiğiz üzere, Da Hong Pai ağaçlarından dünyada sırf 6 adet var. Bu niçinle 1 gram çayın fiyatı yaklaşık 1.400 dolardan satılıyor. Bir demlik çayın fiyatı ise yaklaşık 10 bin dolar düzeyinde.
Bu çayın tek bir gramı, bir gram altın için ödemeniz gerekenden yaklaşık 25 kat daha fazla.
6. PLÜTONYUM
İnanılmaz derecede radyoaktif olan plütonyum, ele alınması çok tehlikeli bir unsurdur.
Plütonyum-239 ve 241 bölünebilir olduğundan, nükleer zincirleme tepkisi sürdürmek için kullanılabilirler. Bu, plütonyumu nükleer silahlarda ve nükleer reaktörlerde temel bir öge haline getirir.
birinci vakit içinderda 1938’de keşfedilen plütonyum, nasıl elde edildiğine bakılmaksızın, bedeli inanılmaz derecede yüksek bir bedele sahiptir.
Şayet plütonyum gerektiren bir dalda çalışıyorsanız, gram başına yaklaşık 4 bin doları gözden çıkarmanız gerekiyor. Bu da onu altından yaklaşık 70 kat daha kıymetli yapıyor.
7. KIRMIZI ELMAS
Pırlanta dünyasında yaygın olarak karşımıza çıkan elmaslar, renklerine nazaran farklı kıymetlere sahipler.
Örneğin kırmızı pırlantalar, gezegendeki en az pahalı taşlardır. Günümüzde yalnızda 30 adet kırmızı elmasın var olduğu biliniyor ve bunların birçok 0.1 gramdan bile daha yavaşça.
Piyasa şartlarına bağlı olarak, kırmızı elmasların karat başına 1 milyon dolara (gram başına 5 milyon dolar) kadar satıldığı biliniyor.
Bu mücevherlerin en büyüğü 2011 yılında 8 milyon dolara satıldı ve yalnızca 5.11 karat büyüklüğündeydi, bu da onu bir gram altından biraz daha ağır yapıyordu. Bu da onu altından 87 bin 719 kat daha pahalı yapıyor.
8. KALİFORNİYUM
Kaliforniyum, birinci vakit içinderda 1950’de keşfedilen sentetik bir elementtir. Bu element, Kaliforniya Üniversitesi ışınım Laboratuvarı’nda oluşturulduğu için Kaliforniyum ismini almıştır.
Kaliforniyum, bedelli bir ticari emtia olarak kullanılan en kıymetli kimyasaldır. Doğal olarak meydana gelir, lakin en yaygın izotopun yarı ömrü 2,6 yıl olduğundan, yer kabuğunda kıymetli ölçüde bulunmaz.
Kaliforniyum, dünyada yalnızca iki laboratuvar tarafınca üretilir: Rusya’daki Atomik Reaktörler Bilim Merkezi ve ABD’deki Oak Ridge Atom Reaktörleri.
Kaliforniyum elementi, çeşitli sanayilerde farklı kullanımlara sahiptir. Birtakım izotoplar, nötron yayar ve bu çoklukla nükleer reaktörleri başlatmak için kullanılır. Ayrıyeten beyin ve rahim ağzı kanserinin muhakkak tedavilerinde vakit zaman bu element kullanılıyor.
Büyük ölçülerde üretmek güç olduğu için, tek bir gram Kaliforniyum yaklaşık 27 milyon dolara satılıyor. Kaliforniyum’un emtia piyasasındaki kıymeti onu altından 473 bin 684 kat daha bedelli kılıyor.
9. FRANSİYUM
Fransiyum, pek ender bulunan bir öbür element olarak karşımıza çıkıyor. Yer kabuğunda bu elementten 20 ila 30 gram olduğu iddia ediliyor.
Toryum ve uranyumda pek az bulunan fransiyum, yalnızca 22 dakikalık bir yarı ömre sahiptir ve bu niçinle daima bozunur.
hem de radyoaktif olan ve sentez yoluyla üretilmesi çok sıkıntı olan bu element, epeyce az olduğu ve süratli bozunduğu için ticari olarak kullanılmıyor ve sırf bilimsel araştırmalarda karşımıza çıkıyor.
Ticari kullanması olmamasına karşın, Fransiyumun ender olması onu pek kıymetli yapıyor.
Bir gram fransiyumun fiyatı yaklaşık 1 milyar dolar. Bir saatten daha kısa müddette yok olan bir şey için bu ölçü pek fazla.
Tek bir gram fransiyum, bir gram altından 17 milyon 543 bin 859 kat daha değerliye satılıyor.
10. ANTİMADDE
Antimadde, bilim kurgu yapıtlarının vazgeçilmezlerinden birisidir. Örneğin Melekler ve Şeytanlar isimli kitap ve daha sonradan gelen sinema uyarlamasında Profesör Langdon, Vatikan’ı bir antimadde bombasından kurtarmaya çalışmaktadır. Star Trek’in yıldız gemisi Atılgan, ışıktan daha süratli seyahat için antimadde kullanmaktadır.
Lakin antimadde, yalnızca bilimkurgu eseri değildir ve gerçektir. Antimadde, olağan atom altı parçacıkların zıttı özelliklere sahip atom altı parçacıkları tabir eder; yani antimadde, olağan unsurun zıttıdır.
Büyük Patlama’dan daha sonra antimadde, olağan husus ile bir ortada oluşmuştur; ama antimadde bugün yaşadığımız kainatta pek ender bulunur bir biçimdedir.
Bilim insanları, antimadde-madde asimetrisi sorunu denen bu olayın sebebini çabucak hemen tam olarak bilemiyorlar. Antimaddeyi daha yeterli anlamak için, unsur hakkında daha fazlaca bilgiye sahip olmamız gerekiyor.
Bir parçacık hızlandırıcı aracılığıyla antimadde üretmek değerlidir ve üretilen ölçü sonsuz derecede küçüktür. Tıbbi görüntüleme ve uzay aracı tahriki dahil olmak üzere epey sayıda pratik ve teorik uygulamaya sahiptir.
Antimadde tam olarak takas edilebilir bir şey değildir, lakin NASA 1999 yılında antimaddeye bir kıymet verdi.
NASA, tek bir gram antihidrojenin gram başına 62,5 trilyon dolara mal olduğunu varsayım etti. Altına kıyasla antimadde 1.096.491.228.070 kat daha kıymetlidir.
Hazırlayan:
Kaynaklar: Listverse, NewScientist, Science.org, NASA, ESA, Kaliforniya Üniversitesi, Phys.org, Evrim Ağacı
Tekno ‘on’ yazı dizimizin 26. kısmının sonuna geldik. Bir daha sonraki kısımda apayrı 10 içerikle karşınızda olacağız. Aşağıdaki kontaktan Tekno ‘on’ serimizin bütün kısımlarına ulaşabilirsiniz.