UNESCO’nun Dünya Mirası Listesine Alarak Ülkemizde Muhafaza Altında Tutulan 19 Yer
UNESCO her yıl bütün insanlığa ilişkin ortak miras olarak kabul bakılırsan yerlere ilişkin aktüel bir liste paylaşır. Ülkemizde de 2022 itibariyle UNESCO tarafınca ‘evrensel bedele sahip alan‘ listesine giren 19 farklı yer bulunuyor. Hepsi birbirinden özel olan bu miraslar, ortak bir şuur oluşturmak ve doğal bedelleri yaşatmak niçiniyle bilhassa korunması gereken alanlar olarak tanımlanıyor.
Gelin ülkemizdeki dünya miraslarını biraz daha yakından tanıyalım!
1. İstanbul’un Tarihi Alanları
İstanbul; M.Ö. 7. yüzyıla kadar uzanan geçmişi ve doğuda İstanbul Boğazı, kuzeyde Haliç, güneyde ise Marmara denizi ile çevrili ‘Tarihi Yarımada‘ özelliği ile başlı başına bir bedel. Avrupa ve Asya’yı birbirine bağlayan, Roma ve Osmanlı üzere imparatorluklara başşehirlik yapan İstanbul’un neredeyse her bir köşesi UNESCO tarafınca muhafaza altına alınmış durumda. Sahip olduğu kültürler ortası geçiş ile 1985 yılında listeye giren İstanbul’un Ayasofya, Hipodrom, Küçük Ayasofya Mescidi, Aya İrini ve Sultanahmet Arkeolojik Sit Alanı üzere farklı bölgeleri miras listesine dahil.
2. Divriği Ulu Camii – Sivas
1985 yılında listeye giren Divriği Camii ve etrafındaki yerleşimlerin tarihi Hititler’e kadar uzanıyor. Bölge Mengücekoğulları hakimiyetindeyken inşa edilen cami, İslam mimarisine ilişkin en hoş örneklerden biri. Mimari özelliğine ek olarak sahip olduğu Anadolu taş personelliği örnekleriyle öne çıkan Divriği Camii, pek güçlü bir kültürel birikim barındırıyor.
3. Nemrut – Adıyaman
Günümüze kadar uygun korunarak gelmeyi başaran 8-10 metrelik heykellerin bulunduğu Nemrut Dağı, bir vakit içinder Kommagene Krallığı’na aitmiş. Eşsiz görünümü ve hala gizemi tam olarak çözülememiş anıtsal heykelleri ile Helenistik periyoda ilişkin en kıymetli kalıntılardan olan Nemrut, 1988 yılında UNESCO tarafınca muhafaza altına alındı. Doğu, batı ve kuzey terasların her birinde farklı kutsal anıtların bulunduğu Nemrut Dağı Ulusal Parkı ‘nda hala keşfedilmemiş bir hayli gizemin bulunduğu düşünülüyor.
4. Göbeklitepe – Şanlıurfa
2011 yılında listeye giren Göbeklitepe, M.Ö. 10.000 yılına uzanan geçmişi ile dünyadaki en eski ve en büyük ibadet yeri olarak geçiyor. Mısır piramitlerinden 7500 yıl daha eski olan Göbeklitepe’nin hala keşfedilmemiş bir epey sırrı barındırdığı biliniyor ve devam eden hafriyat çalışmaları bölgenin yerleşik olmayan beşerler tarafınca dönemsel şenlikler ve toplantılar için kullanıldığını kanıtlıyor. Fakat bilinenlerin bilakis bölgenin bir fazlaca sırra hamile olduğu kestirim ediliyor, bu niçinle Göbeklitepe bütün insanlık tarihinin en kıymetli kalıntılarından biri olarak görülüyor.
5. bakılırsame Ulusal Parkı ve Kapadokya – Nevşehir
7 ila 13. yüzseneler ortası baskılardan kaçmaya çalışan Hristiyanlara konut sahipliği yapan goreme, her yıl dünya genelinden milyonlarca turist tarafınca ziyaret ediliyor. 1985 yılında listeye dahil edilen alanlar ortasında bakılırsame Ulusal Parkı, Karain Güvercinlikleri, Derinkuyu ve Kaymaklı yeraltı yerleşimleri, Yeşilöz Theodor Kilisesi, Karlık Kilisesi ve Soğanlı Arkeolojik Alanı bulunuyor.
6. Hattuşa – Çorum
Hitit İmparatorluğu’nun en kıymetli başşehri olan Hattuşa (Boğazköy), Anadolu’da uzun yıllar paha gördü. Yıkılıp bir daha kurulan ve uzun müddet karar süren bir uygarlığa başşehirlik eden Hattuşa; periyoda ilişkin kalıntıları, tapınakları ve sur yapıları ile 1986 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine girdi.
7. Ksanthos ve Letoon – Antalya ve Muğla
Likya’nın en büyük idari merkezi olan Ksanthos, M.Ö. 545 yılında Pers egemenliğine girene kadar büsbütün bağımsızdı. Egemenlik altına girdikten 100 yıl daha sonra yanarak yok olan kent bir daha inşa edildi ve başşehir özelliğini korudu. Onun 4 km uzağındaki Letoon ise tıpkı devirde Likya’nın dini merkeziydi. Apollon ve Artemis tapınakları ile görülmeye kıymet olan Letoon, bununla birlikte peripteros biçiminde inşa edilmiş Leto Tapınağı ile de paha goren bir miras.
8. Selimiye Camii ve Külliyesi – Edirne
Mimar Sinan’ın ‘ustalık eserim‘ halinde tanımladığı Selimiye Camii, 2000 yılında dünya mirası listesine kabul edildi. İnce ve şık dizaynlı 4 minaresi, büyük ve görkemli kubbesi, eşsiz iç tasarımı ile hala gorende şaşkınlık uyandıran bu mükemmel yapı eşsiz oymalar, mermer ve ahşap motiflerle dolu. İnce personelliği ve kubbe ile kemerlerin üstündeki kalem işleri ile eşsiz olan Selimiye Camii ortasında eğitim kurumları, kütüphane, avlu ve arasta üzere birbiriyle kontaklı bir hayli alan bulunuyor.
9. Hierapolis ve Pamukkale – Denizli
M.Ö. 2. yüzyılda Bergama Krallığı’na ilişkin olan Pamukkale travertenleri, devrin terapi ve sıhhat merkezlerinden bir tanesiydi. Kalsiyum oksit içerikli suyuyla sıhhat turizmine başşehirlik yapan bu alan, çabucak gerisindeki Helenistik yapılı Hierapolis ile bir arada 1988 yılında UNESCO tarafınca müdafaaya alındı. Şifalı suları, metal ve taş işlemeciliği, başşehir özelliği ve Bizans’ın Piskoposluk merkezi olma özelliği ile günümüze kalan en değerli üniversal miraslardan biri.
10. Safranbolu Kenti – Karabük
Karadeniz’in Kuzey, Batı ve Orta Anadolu’ya bağlanan bölgesinde yer alan Safranbolu; mimari yapısı ve coğrafik pozisyonu niçiniyle hayli özel bir yere sahip. Pozisyonu itibariyle her devir ilgi nazarann Safranbolu, bilhassa 18. yüzyılda Asya ve Avrupa içindeki ticaret için en kıymetli merkezlerden bir tanesiydi. Günümüze kadar bozulmadan gelmeyi başarmış Türk mimarisine ilişkin yapıları, ahşap yığma meskenleri ve anıt mimarisi ile sit alanı olarak kabul bakılırsan Safranbolu, 1994 yılında UNESCO tarafınca büsbütün tescillendi.
11. Troya Antik Kenti – Çanakkale
Dünyadaki en kıymetli antik kentlerden olan Troya, 9 katmanı ve uzun periyodik tarihi ile eşsiz bir özelliğe sahip. Anadolu, Ege, Balkan üzere farklı kültürlerin bulunduğu coğrafyadaki en erken yerleşimin izleri M.Ö. 3.000’li senelerdaki Tunç Çağı’na kadar uzanıyor. Kesintisiz antik yerleşim alanlarından olan Troya, coğrafik pozisyonu niçiniyle her devir ilgi bakılırsan bir merkezdi ve çoklukla öteki bölgelerle olan ticari ve kültürel bağı niçiniyle tercih ediliyordu. UNESCO listesine girişinin asıl sebebi ise kesintisiz katmanlaşma özelliği oldu. Avrupa ve Ege’de yer alan gibisi öbür arkeolojik alanlardan farklı olarak referans özelliği taşıyan Troya, 1998 yılından beri UNESCO listesine dahil.
12. Cumalıkızık – Bursa
‘Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu‘ olarak isimlendirilen Bursa Cumalıkızık, 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer aldı. İçindeki Orhangazi Külliyesi, Hanlar Bölgesi, Hüdavendigar Külliyesi, Cumalıkızık Köyü ve Muradiye Külliyesi ile eşsiz olan bölge; günümüzde hala ilgi goren ve vakit zaman tarihi sinema imallerine husus olan bir alandır.
13. Çatalhöyük – Konya
Toplamda iki höyüğün oluşturduğu Çatalhöyük, Göbeklitepe’nin keşfine kadar Türkiye’deki en değerli merkezlerden bir tanesiydi. 18 Neolitik ömür katmanı ve toplumsal örgütlenmeye ilişkin bilinen birinci örneklerden olması niçiniyle ehemmiyetini hala koruyan Çatalhöyük; beraberinde yerleşik hayata geçişi net biçimde gösteren bir epeyce duvar resmi, rölyef ve heykel ile donatılmış durumda. Bu özellikleri niçiniyle 2012 yılında Dünya Mirası olarak tescillenen alan, 2.000 yıldan uzun müddettir var olan köylerin yerleşik hayata nasıl geçtiğinin ispatı olma niteliği de taşıyor.
14. Pergamon – İzmir
Helenistik, Roma, Doğu Roma, Osmanlı Periyodu üzere farklı medeniyetlere ilişkin katmanları barındıran Bergama Peyzaj Alanı, 2014 yılında UNESCO listesine girmeyi başardı. Birbirinden farklı 9 bileşene sahip olan bölge, antik çağdaki en değerli merkezler içindeydı ve M.Ö. 282-133 içinde Pergamon Krallığı’na başşehirlik yapmıştı. Yazılı evraklardaki birinci bahsi M.Ö. 4.000 yılına kadar uzanan Pergamon; tapınak, kule, saray, tiyatro üzere günümüze kadar gelmiş görkemli yapılarla dolu antik bir merkez.
15. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri – Diyarbakır
Bölgedeki medeniyetlerin gereksinimlerine göre vakit ortasında şekillenen bölge Diyarbakır Kalesi, Surları ve bahçeleri ile 2015’te müdafaa altına alındı. Yaklaşık 7.000 yıllık bir geçmişe sahip olan kale, özgün kültürel yapısı niçiniyle günümüze kalan kozmik bir miras olarak görülüyor. Bahçe külçeşidinin değerli olduğu bir devirde ve coğrafyada kurulan alan, vaktinde halka açık bahçe fonksiyonu görüyordu ve özgün bir bedele sahipti. Bölgede 30’dan fazla uygarlığa ilişkin müsaade tıpkı anda görülebilir olması ve ziraî değeri, bugün bile pahalı olmasının ana niçinlerinden.
16. Ani Antik Kenti – Kars
Türkiye ve Ermenistan hududundaki Ani Arkeolojik Alanı, erken demir periyodundan 16. yüzyıla kadar yerleşimin kesintisiz olarak bulunduğu bir bölgeydi. Bu süreklilik niçiniyle Orta Çağ’a ilişkin en değerli şehircilik, mimari ve sanat yapıtları de burada gerçekleştirildi. Kültürel miras yoğunluğu ve kapalı kentten açık kent modeline geçişin birinci örneği olan Ani Antik Kenti, 2016 yılında dünya mirası olarak tescil edildi.
17. Efes – İzmir
Ayasuluk Doruğu, Çukuriçi Höyük, İsa Beyefendi Camii, İsa Beyefendi Hamamı, Efes Antik Kenti, Meryem Ana Konutu ve St. John Bazilikası üzere farklı bileşenlerden oluşan Efes; dünya genelinde üne sahip olan bir miras. Antik periyoda ilişkin en kıymetli yapıtlardan biri olma özelliğini günümüzde de sürdürüyor. Tarih öncesi periyotta kurulan Efes; Helenistik, Roma, Doğu Roma, Beylik Periyodu ve Osmanlı Periyodu üzere farklı uygarlıklar vaktinde ayakta kalmayı başarmış kuvvetli bir merkez. Yaklaşık 9.000 yıllık kesintisiz yerleşimi ile tarihin şimdi her etabına şahit olan kent, değerli bir liman kenti olarak 2015 yılında hak ettiği muhafazayı elde etti.
18. Afrodisias – Aydın
Tanrıça Afrodit için yapılan Afrodisias, aslında bir hayli eski çağ kentinin ortak ismini tanımlıyor. Bu kentler içinde en ünlüsü olma özelliğini taşıma sebebi ise Roma Devri’nde ün kazanmış ve günümüze hayli uygun biçimde gelmiş olması. Güzel korunmuş antik yapıları ile tarihi M.Ö. 5.000 yılına kadar uzanan bu antik merkez 2009 yılında UNESCO listesindeki yerini aldı.
19. Arslantepe Höyüğü – Malatya
Diğer ismiyle Melid olarak bilinen Arslantepe Höyüğü, Malatya’nın 7 km kuzeydoğusunda bulunan arkeolojik bir yerleşim alanı ve Türkiye’deki en büyük höyüklerden biri. M.Ö. 5.000 – M.S. 11. yüzyıl ortası yerleşime açık olan alan bir devir Roma köyü olarak kullanılmış ve daha sonrasında Bizans egemenliğine girmiş. Fırat Irmağı üstündeki bu eşsiz alan, 2021 yılında Türkiye’den son olarak kalıcı listeye giren yer olma özelliğine sahip.
UNESCO her yıl bütün insanlığa ilişkin ortak miras olarak kabul bakılırsan yerlere ilişkin aktüel bir liste paylaşır. Ülkemizde de 2022 itibariyle UNESCO tarafınca ‘evrensel bedele sahip alan‘ listesine giren 19 farklı yer bulunuyor. Hepsi birbirinden özel olan bu miraslar, ortak bir şuur oluşturmak ve doğal bedelleri yaşatmak niçiniyle bilhassa korunması gereken alanlar olarak tanımlanıyor.
Gelin ülkemizdeki dünya miraslarını biraz daha yakından tanıyalım!
1. İstanbul’un Tarihi Alanları
İstanbul; M.Ö. 7. yüzyıla kadar uzanan geçmişi ve doğuda İstanbul Boğazı, kuzeyde Haliç, güneyde ise Marmara denizi ile çevrili ‘Tarihi Yarımada‘ özelliği ile başlı başına bir bedel. Avrupa ve Asya’yı birbirine bağlayan, Roma ve Osmanlı üzere imparatorluklara başşehirlik yapan İstanbul’un neredeyse her bir köşesi UNESCO tarafınca muhafaza altına alınmış durumda. Sahip olduğu kültürler ortası geçiş ile 1985 yılında listeye giren İstanbul’un Ayasofya, Hipodrom, Küçük Ayasofya Mescidi, Aya İrini ve Sultanahmet Arkeolojik Sit Alanı üzere farklı bölgeleri miras listesine dahil.
2. Divriği Ulu Camii – Sivas
1985 yılında listeye giren Divriği Camii ve etrafındaki yerleşimlerin tarihi Hititler’e kadar uzanıyor. Bölge Mengücekoğulları hakimiyetindeyken inşa edilen cami, İslam mimarisine ilişkin en hoş örneklerden biri. Mimari özelliğine ek olarak sahip olduğu Anadolu taş personelliği örnekleriyle öne çıkan Divriği Camii, pek güçlü bir kültürel birikim barındırıyor.
3. Nemrut – Adıyaman
Günümüze kadar uygun korunarak gelmeyi başaran 8-10 metrelik heykellerin bulunduğu Nemrut Dağı, bir vakit içinder Kommagene Krallığı’na aitmiş. Eşsiz görünümü ve hala gizemi tam olarak çözülememiş anıtsal heykelleri ile Helenistik periyoda ilişkin en kıymetli kalıntılardan olan Nemrut, 1988 yılında UNESCO tarafınca muhafaza altına alındı. Doğu, batı ve kuzey terasların her birinde farklı kutsal anıtların bulunduğu Nemrut Dağı Ulusal Parkı ‘nda hala keşfedilmemiş bir hayli gizemin bulunduğu düşünülüyor.
4. Göbeklitepe – Şanlıurfa
2011 yılında listeye giren Göbeklitepe, M.Ö. 10.000 yılına uzanan geçmişi ile dünyadaki en eski ve en büyük ibadet yeri olarak geçiyor. Mısır piramitlerinden 7500 yıl daha eski olan Göbeklitepe’nin hala keşfedilmemiş bir epey sırrı barındırdığı biliniyor ve devam eden hafriyat çalışmaları bölgenin yerleşik olmayan beşerler tarafınca dönemsel şenlikler ve toplantılar için kullanıldığını kanıtlıyor. Fakat bilinenlerin bilakis bölgenin bir fazlaca sırra hamile olduğu kestirim ediliyor, bu niçinle Göbeklitepe bütün insanlık tarihinin en kıymetli kalıntılarından biri olarak görülüyor.
5. bakılırsame Ulusal Parkı ve Kapadokya – Nevşehir
7 ila 13. yüzseneler ortası baskılardan kaçmaya çalışan Hristiyanlara konut sahipliği yapan goreme, her yıl dünya genelinden milyonlarca turist tarafınca ziyaret ediliyor. 1985 yılında listeye dahil edilen alanlar ortasında bakılırsame Ulusal Parkı, Karain Güvercinlikleri, Derinkuyu ve Kaymaklı yeraltı yerleşimleri, Yeşilöz Theodor Kilisesi, Karlık Kilisesi ve Soğanlı Arkeolojik Alanı bulunuyor.
6. Hattuşa – Çorum
Hitit İmparatorluğu’nun en kıymetli başşehri olan Hattuşa (Boğazköy), Anadolu’da uzun yıllar paha gördü. Yıkılıp bir daha kurulan ve uzun müddet karar süren bir uygarlığa başşehirlik eden Hattuşa; periyoda ilişkin kalıntıları, tapınakları ve sur yapıları ile 1986 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine girdi.
7. Ksanthos ve Letoon – Antalya ve Muğla
Likya’nın en büyük idari merkezi olan Ksanthos, M.Ö. 545 yılında Pers egemenliğine girene kadar büsbütün bağımsızdı. Egemenlik altına girdikten 100 yıl daha sonra yanarak yok olan kent bir daha inşa edildi ve başşehir özelliğini korudu. Onun 4 km uzağındaki Letoon ise tıpkı devirde Likya’nın dini merkeziydi. Apollon ve Artemis tapınakları ile görülmeye kıymet olan Letoon, bununla birlikte peripteros biçiminde inşa edilmiş Leto Tapınağı ile de paha goren bir miras.
8. Selimiye Camii ve Külliyesi – Edirne
Mimar Sinan’ın ‘ustalık eserim‘ halinde tanımladığı Selimiye Camii, 2000 yılında dünya mirası listesine kabul edildi. İnce ve şık dizaynlı 4 minaresi, büyük ve görkemli kubbesi, eşsiz iç tasarımı ile hala gorende şaşkınlık uyandıran bu mükemmel yapı eşsiz oymalar, mermer ve ahşap motiflerle dolu. İnce personelliği ve kubbe ile kemerlerin üstündeki kalem işleri ile eşsiz olan Selimiye Camii ortasında eğitim kurumları, kütüphane, avlu ve arasta üzere birbiriyle kontaklı bir hayli alan bulunuyor.
9. Hierapolis ve Pamukkale – Denizli
M.Ö. 2. yüzyılda Bergama Krallığı’na ilişkin olan Pamukkale travertenleri, devrin terapi ve sıhhat merkezlerinden bir tanesiydi. Kalsiyum oksit içerikli suyuyla sıhhat turizmine başşehirlik yapan bu alan, çabucak gerisindeki Helenistik yapılı Hierapolis ile bir arada 1988 yılında UNESCO tarafınca müdafaaya alındı. Şifalı suları, metal ve taş işlemeciliği, başşehir özelliği ve Bizans’ın Piskoposluk merkezi olma özelliği ile günümüze kalan en değerli üniversal miraslardan biri.
10. Safranbolu Kenti – Karabük
Karadeniz’in Kuzey, Batı ve Orta Anadolu’ya bağlanan bölgesinde yer alan Safranbolu; mimari yapısı ve coğrafik pozisyonu niçiniyle hayli özel bir yere sahip. Pozisyonu itibariyle her devir ilgi nazarann Safranbolu, bilhassa 18. yüzyılda Asya ve Avrupa içindeki ticaret için en kıymetli merkezlerden bir tanesiydi. Günümüze kadar bozulmadan gelmeyi başarmış Türk mimarisine ilişkin yapıları, ahşap yığma meskenleri ve anıt mimarisi ile sit alanı olarak kabul bakılırsan Safranbolu, 1994 yılında UNESCO tarafınca büsbütün tescillendi.
11. Troya Antik Kenti – Çanakkale
Dünyadaki en kıymetli antik kentlerden olan Troya, 9 katmanı ve uzun periyodik tarihi ile eşsiz bir özelliğe sahip. Anadolu, Ege, Balkan üzere farklı kültürlerin bulunduğu coğrafyadaki en erken yerleşimin izleri M.Ö. 3.000’li senelerdaki Tunç Çağı’na kadar uzanıyor. Kesintisiz antik yerleşim alanlarından olan Troya, coğrafik pozisyonu niçiniyle her devir ilgi bakılırsan bir merkezdi ve çoklukla öteki bölgelerle olan ticari ve kültürel bağı niçiniyle tercih ediliyordu. UNESCO listesine girişinin asıl sebebi ise kesintisiz katmanlaşma özelliği oldu. Avrupa ve Ege’de yer alan gibisi öbür arkeolojik alanlardan farklı olarak referans özelliği taşıyan Troya, 1998 yılından beri UNESCO listesine dahil.
12. Cumalıkızık – Bursa
‘Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu‘ olarak isimlendirilen Bursa Cumalıkızık, 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer aldı. İçindeki Orhangazi Külliyesi, Hanlar Bölgesi, Hüdavendigar Külliyesi, Cumalıkızık Köyü ve Muradiye Külliyesi ile eşsiz olan bölge; günümüzde hala ilgi goren ve vakit zaman tarihi sinema imallerine husus olan bir alandır.
13. Çatalhöyük – Konya
Toplamda iki höyüğün oluşturduğu Çatalhöyük, Göbeklitepe’nin keşfine kadar Türkiye’deki en değerli merkezlerden bir tanesiydi. 18 Neolitik ömür katmanı ve toplumsal örgütlenmeye ilişkin bilinen birinci örneklerden olması niçiniyle ehemmiyetini hala koruyan Çatalhöyük; beraberinde yerleşik hayata geçişi net biçimde gösteren bir epeyce duvar resmi, rölyef ve heykel ile donatılmış durumda. Bu özellikleri niçiniyle 2012 yılında Dünya Mirası olarak tescillenen alan, 2.000 yıldan uzun müddettir var olan köylerin yerleşik hayata nasıl geçtiğinin ispatı olma niteliği de taşıyor.
14. Pergamon – İzmir
Helenistik, Roma, Doğu Roma, Osmanlı Periyodu üzere farklı medeniyetlere ilişkin katmanları barındıran Bergama Peyzaj Alanı, 2014 yılında UNESCO listesine girmeyi başardı. Birbirinden farklı 9 bileşene sahip olan bölge, antik çağdaki en değerli merkezler içindeydı ve M.Ö. 282-133 içinde Pergamon Krallığı’na başşehirlik yapmıştı. Yazılı evraklardaki birinci bahsi M.Ö. 4.000 yılına kadar uzanan Pergamon; tapınak, kule, saray, tiyatro üzere günümüze kadar gelmiş görkemli yapılarla dolu antik bir merkez.
15. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri – Diyarbakır
Bölgedeki medeniyetlerin gereksinimlerine göre vakit ortasında şekillenen bölge Diyarbakır Kalesi, Surları ve bahçeleri ile 2015’te müdafaa altına alındı. Yaklaşık 7.000 yıllık bir geçmişe sahip olan kale, özgün kültürel yapısı niçiniyle günümüze kalan kozmik bir miras olarak görülüyor. Bahçe külçeşidinin değerli olduğu bir devirde ve coğrafyada kurulan alan, vaktinde halka açık bahçe fonksiyonu görüyordu ve özgün bir bedele sahipti. Bölgede 30’dan fazla uygarlığa ilişkin müsaade tıpkı anda görülebilir olması ve ziraî değeri, bugün bile pahalı olmasının ana niçinlerinden.
16. Ani Antik Kenti – Kars
Türkiye ve Ermenistan hududundaki Ani Arkeolojik Alanı, erken demir periyodundan 16. yüzyıla kadar yerleşimin kesintisiz olarak bulunduğu bir bölgeydi. Bu süreklilik niçiniyle Orta Çağ’a ilişkin en değerli şehircilik, mimari ve sanat yapıtları de burada gerçekleştirildi. Kültürel miras yoğunluğu ve kapalı kentten açık kent modeline geçişin birinci örneği olan Ani Antik Kenti, 2016 yılında dünya mirası olarak tescil edildi.
17. Efes – İzmir
Ayasuluk Doruğu, Çukuriçi Höyük, İsa Beyefendi Camii, İsa Beyefendi Hamamı, Efes Antik Kenti, Meryem Ana Konutu ve St. John Bazilikası üzere farklı bileşenlerden oluşan Efes; dünya genelinde üne sahip olan bir miras. Antik periyoda ilişkin en kıymetli yapıtlardan biri olma özelliğini günümüzde de sürdürüyor. Tarih öncesi periyotta kurulan Efes; Helenistik, Roma, Doğu Roma, Beylik Periyodu ve Osmanlı Periyodu üzere farklı uygarlıklar vaktinde ayakta kalmayı başarmış kuvvetli bir merkez. Yaklaşık 9.000 yıllık kesintisiz yerleşimi ile tarihin şimdi her etabına şahit olan kent, değerli bir liman kenti olarak 2015 yılında hak ettiği muhafazayı elde etti.
18. Afrodisias – Aydın
Tanrıça Afrodit için yapılan Afrodisias, aslında bir hayli eski çağ kentinin ortak ismini tanımlıyor. Bu kentler içinde en ünlüsü olma özelliğini taşıma sebebi ise Roma Devri’nde ün kazanmış ve günümüze hayli uygun biçimde gelmiş olması. Güzel korunmuş antik yapıları ile tarihi M.Ö. 5.000 yılına kadar uzanan bu antik merkez 2009 yılında UNESCO listesindeki yerini aldı.
19. Arslantepe Höyüğü – Malatya
Diğer ismiyle Melid olarak bilinen Arslantepe Höyüğü, Malatya’nın 7 km kuzeydoğusunda bulunan arkeolojik bir yerleşim alanı ve Türkiye’deki en büyük höyüklerden biri. M.Ö. 5.000 – M.S. 11. yüzyıl ortası yerleşime açık olan alan bir devir Roma köyü olarak kullanılmış ve daha sonrasında Bizans egemenliğine girmiş. Fırat Irmağı üstündeki bu eşsiz alan, 2021 yılında Türkiye’den son olarak kalıcı listeye giren yer olma özelliğine sahip.