Akdeniz ve Ege başta olmak üzere Türkiye’nin farklı noktalarında gerisi gerisine çıkan orman yangınları daha sonrasında uzmanlar, bölgede yaşanabilecek teneffüs zehirlenmesi ve yanık hadiselerinde birinci yardımın değerine dikkat çekiyor. Uzun mühlet yangın dumanı solumak önemli kalıcı hasarlara sebep olabilirken, ciltte oluşan yanıklar hakikat müdahale edilmediği takdirde enfeksiyona sebep olabiliyor. Altınbaş Üniversitesi Birinci ve Acil Yardım Program Lideri Öğr. Gör. Hasret Karagöl, teneffüs zehirlenmesi ve yanık olaylarında yapılacak acil müdahaleleri anlattı.
“ZEHİRLENEN KİŞİYİ KAPALI ALANA ALMAYIN”
Orman yangını dumanının farklı boyutlardaki zerrecikler, su buharı, karbonmonoksit, karbondioksit ve nitrojen oksitlerden oluşan gazların karışımı olduğunu belirten Karagöl, “Dumanın ortasındaki büyük zerrecikler akciğerin derinliklerine ulaşamasa da burun ve boğazı tahriş edebilir. Fakat daha ince olan zerrecikler ve gazlar akciğerlere çekilebilecek kadar küçüktür ve sıhhate son derece olumsuz tesirleri olabilir.” dedi.
Yangın dumanının insan sıhhatine mümkün tesirlerinin yaş, daha öncesinden var olan astım ve kalp hastalığı üzere sıhhat meseleleri ve dumana maruz kalınan vaktin uzunluğuna bağlı olduğunu söyleyen Öğr. Gör. Hasret Karagöl, zehirlenmelerin yavaşça seyirli sürebileceği üzere hayatı tehdit edecek durumlara kadar da gelebileceği ikazını yaptı. Karagöl, bayağı kâğıt maskeler, mendiller yahut büyük mendillerin orman yangını dumanındaki ince zerrecikleri filtrelemeyeceğini ve akciğerleri muhafazada kullanışlı olmadıkları bilgisini de paylaştı. Hayati tehlikenin bulunduğu durumlarda birinci yardımın büyük kıymet kazandığını vurguladı.
Teneffüs zehirlenmelerinde yapılacak birinci müdahalelerin hayati ehemmiyet taşıdığını tabir eden Karagöl, şu ayrıntıları verdi: “Zehirlenme teneffüs yolu ile meydana gelmiş ise dumana maruz kalmış kişiyi kapalı alana almayın, pak havaya çıkarın yahut pencere, kapı vs. açarak ortama pak hava girmesi sağlayın. Kesinlikle maske yahut ıslak bir bezle ağzınızı ve burnunuzu kapatın ve ortamdan mümkün olduğunca süratli biçimde çıkın/uzaklaşın. Teneffüs yolu zehirlenmeleri önemli boyutta olabileceği için belirtiler görülmeye başladığı anda sıhhat kuruluşlarından yardım talep edilmeli.”
YANIKLARDA BİRİNCİ MÜDAHALE NASIL OLMALI?
Yanık hadiselerinde da durumun ciddiyetini belirlerken yanan cilt bölgesinin genişliği ve derinliğinin yanı sıra yakan maddeyi de göz önünde bulundurmak gerektiğini söyleyen Karagöl, çocuklarda tüm beden yüzeyinin yüzde 12’sinden çoksı yanmışsa hayati tehlikenin kelam konusu olabileceğine dikkat çekti. Karagöl, yanıklara birinci müdahalelerde yapılması gerekenleri şöyleki anlattı: “Küçük yanıklarda yanık bölgesini basınçsız akan soğuk suyun altına tutmak suretiyle ağrıyı azaltın. bu biçimdece yanan yerin su toplamasını da önleyebilirsiniz. Yanık su toplarsa su toplayan yeri patlatmayın. Burası yeni deri oluşurken yanan bölgeyi koruyarak uygunlaşmasını kolaylaştırır. Yanığın üstüne krem, diş macunu ya da yoğurt üzere şeyler sürmeyin. Deride kızarıklığa yol açan 2-3 santimetrelik küçük ve yüzeysel bir yanık değerli değildir, meskende tedavi edilebilir. Bundan daha büyük bir yanık ise yanık yerinden su kaybına ve mikrop kaparak enfeksiyona yol açabileceği için tehlikeli olabilir.”
Büyük yanıklarda kaynar suyla, kızgın yağ ya da kimyasal hususlarla temas etmiş olan bireylere gerçek birinci müdahalenin hayati kıymet taşıdığını söz eden Karagöl, “Giysilerin yakıcı unsurlarla temasın olduğu kısımlarını kişinin öteki yerlerine değdirmeden makasla keserek üzerinden çıkarın. Yanan deriye yapışmış yanık ve kavruk giysileri çıkarmaya çalışmayın. Yanık alanını soğuk suyla serinletin. Derisini ovalamayın. Yanığa kimyasal unsurlar yol açtıysa deriyi bol soğuk su ile yeterlice yıkayın. Şayet yanık bölgesine yapışan bir kumaş var ise buna müdahale edilmemeli.” diye konuştu.
Kişi elbiseleriyle yanıyorsa çabucak yere yatırılması gerektiğini söyleyen Karagöl, “Yanan yerlere elinizle dokunmayın, kendi giysilerinizi değdirmeyin. Su dökerek üzerine kilim, battaniye ya da kalın perde kapatarak alevleri söndürmeye çalışın. Bunu yaparken yanan kişinin başını örtmemeye olabildiğince dikkat edin. Alevleri naylon üzere yanıcı unsurlarla örterek söndürmeye çalışmayın. Yanan kişiyi dışarı çıkarmaya kalkmayın, zira hava alevleri güçlendirir.” açıklamasında bulundu.
BEBEKLERDE KÜÇÜK GÖRÜNEN YANIKLARA DİKKAT
Bebeklerin cildinin hayli hassas ve ince olduğu için kolay yanabileceği ve bağışıklık sistemleri de tam gelişmediğinden düzgünleşme sürecinin sorunlu geçebileceği ihtarını yapan Karagöl, “Bebeklerin beden yüzeyleri küçük lakin orantısı erişkinlere nazaran farklıdır. Bu niçinle küçük üzere görülen bir yanık alanı bile hayati tehlike arz edebilir. Bu niçinle yanık üzerine diş macunu ve yoğurt üzere uygulamaların yapılmaması gerekir. birinci vakit içinderda yapılacak uygulama yanık bölgesinin acil olarak soğutulmasıdır. 15 dakika kadar yanık olan bölgeye su tutulması hem ağrıyı birebir vakitte yanığın derinleşmesini önleyecektir.” sözlerini kullandı.
Bebeklerdeki yanıkların ihmal edildiğinde hayat uzunluğu iz ve işlev kaybına yol açabilecek sonuçların ortaya çıkabileceğine dikkat çeken Karagöl, “Özellikle el, yüz, ayaklar ile genital bölge yanıkları hastaneye yatışı gerektirir. Yüzeysel yanıklarda bitkisel ya da öbür gereçlerin kullanılması enfeksiyona sebep olabileceği üzere yüzeysel bir yanığı da derin yanığa dönüştürebilir. Bu da doku kaybı ya da doku nakli üzere uzun süren tedavileri gerektirebilir.” diye konuştu.
“ZEHİRLENEN KİŞİYİ KAPALI ALANA ALMAYIN”
Orman yangını dumanının farklı boyutlardaki zerrecikler, su buharı, karbonmonoksit, karbondioksit ve nitrojen oksitlerden oluşan gazların karışımı olduğunu belirten Karagöl, “Dumanın ortasındaki büyük zerrecikler akciğerin derinliklerine ulaşamasa da burun ve boğazı tahriş edebilir. Fakat daha ince olan zerrecikler ve gazlar akciğerlere çekilebilecek kadar küçüktür ve sıhhate son derece olumsuz tesirleri olabilir.” dedi.
Yangın dumanının insan sıhhatine mümkün tesirlerinin yaş, daha öncesinden var olan astım ve kalp hastalığı üzere sıhhat meseleleri ve dumana maruz kalınan vaktin uzunluğuna bağlı olduğunu söyleyen Öğr. Gör. Hasret Karagöl, zehirlenmelerin yavaşça seyirli sürebileceği üzere hayatı tehdit edecek durumlara kadar da gelebileceği ikazını yaptı. Karagöl, bayağı kâğıt maskeler, mendiller yahut büyük mendillerin orman yangını dumanındaki ince zerrecikleri filtrelemeyeceğini ve akciğerleri muhafazada kullanışlı olmadıkları bilgisini de paylaştı. Hayati tehlikenin bulunduğu durumlarda birinci yardımın büyük kıymet kazandığını vurguladı.
Teneffüs zehirlenmelerinde yapılacak birinci müdahalelerin hayati ehemmiyet taşıdığını tabir eden Karagöl, şu ayrıntıları verdi: “Zehirlenme teneffüs yolu ile meydana gelmiş ise dumana maruz kalmış kişiyi kapalı alana almayın, pak havaya çıkarın yahut pencere, kapı vs. açarak ortama pak hava girmesi sağlayın. Kesinlikle maske yahut ıslak bir bezle ağzınızı ve burnunuzu kapatın ve ortamdan mümkün olduğunca süratli biçimde çıkın/uzaklaşın. Teneffüs yolu zehirlenmeleri önemli boyutta olabileceği için belirtiler görülmeye başladığı anda sıhhat kuruluşlarından yardım talep edilmeli.”
YANIKLARDA BİRİNCİ MÜDAHALE NASIL OLMALI?
Yanık hadiselerinde da durumun ciddiyetini belirlerken yanan cilt bölgesinin genişliği ve derinliğinin yanı sıra yakan maddeyi de göz önünde bulundurmak gerektiğini söyleyen Karagöl, çocuklarda tüm beden yüzeyinin yüzde 12’sinden çoksı yanmışsa hayati tehlikenin kelam konusu olabileceğine dikkat çekti. Karagöl, yanıklara birinci müdahalelerde yapılması gerekenleri şöyleki anlattı: “Küçük yanıklarda yanık bölgesini basınçsız akan soğuk suyun altına tutmak suretiyle ağrıyı azaltın. bu biçimdece yanan yerin su toplamasını da önleyebilirsiniz. Yanık su toplarsa su toplayan yeri patlatmayın. Burası yeni deri oluşurken yanan bölgeyi koruyarak uygunlaşmasını kolaylaştırır. Yanığın üstüne krem, diş macunu ya da yoğurt üzere şeyler sürmeyin. Deride kızarıklığa yol açan 2-3 santimetrelik küçük ve yüzeysel bir yanık değerli değildir, meskende tedavi edilebilir. Bundan daha büyük bir yanık ise yanık yerinden su kaybına ve mikrop kaparak enfeksiyona yol açabileceği için tehlikeli olabilir.”
Büyük yanıklarda kaynar suyla, kızgın yağ ya da kimyasal hususlarla temas etmiş olan bireylere gerçek birinci müdahalenin hayati kıymet taşıdığını söz eden Karagöl, “Giysilerin yakıcı unsurlarla temasın olduğu kısımlarını kişinin öteki yerlerine değdirmeden makasla keserek üzerinden çıkarın. Yanan deriye yapışmış yanık ve kavruk giysileri çıkarmaya çalışmayın. Yanık alanını soğuk suyla serinletin. Derisini ovalamayın. Yanığa kimyasal unsurlar yol açtıysa deriyi bol soğuk su ile yeterlice yıkayın. Şayet yanık bölgesine yapışan bir kumaş var ise buna müdahale edilmemeli.” diye konuştu.
Kişi elbiseleriyle yanıyorsa çabucak yere yatırılması gerektiğini söyleyen Karagöl, “Yanan yerlere elinizle dokunmayın, kendi giysilerinizi değdirmeyin. Su dökerek üzerine kilim, battaniye ya da kalın perde kapatarak alevleri söndürmeye çalışın. Bunu yaparken yanan kişinin başını örtmemeye olabildiğince dikkat edin. Alevleri naylon üzere yanıcı unsurlarla örterek söndürmeye çalışmayın. Yanan kişiyi dışarı çıkarmaya kalkmayın, zira hava alevleri güçlendirir.” açıklamasında bulundu.
BEBEKLERDE KÜÇÜK GÖRÜNEN YANIKLARA DİKKAT
Bebeklerin cildinin hayli hassas ve ince olduğu için kolay yanabileceği ve bağışıklık sistemleri de tam gelişmediğinden düzgünleşme sürecinin sorunlu geçebileceği ihtarını yapan Karagöl, “Bebeklerin beden yüzeyleri küçük lakin orantısı erişkinlere nazaran farklıdır. Bu niçinle küçük üzere görülen bir yanık alanı bile hayati tehlike arz edebilir. Bu niçinle yanık üzerine diş macunu ve yoğurt üzere uygulamaların yapılmaması gerekir. birinci vakit içinderda yapılacak uygulama yanık bölgesinin acil olarak soğutulmasıdır. 15 dakika kadar yanık olan bölgeye su tutulması hem ağrıyı birebir vakitte yanığın derinleşmesini önleyecektir.” sözlerini kullandı.
Bebeklerdeki yanıkların ihmal edildiğinde hayat uzunluğu iz ve işlev kaybına yol açabilecek sonuçların ortaya çıkabileceğine dikkat çeken Karagöl, “Özellikle el, yüz, ayaklar ile genital bölge yanıkları hastaneye yatışı gerektirir. Yüzeysel yanıklarda bitkisel ya da öbür gereçlerin kullanılması enfeksiyona sebep olabileceği üzere yüzeysel bir yanığı da derin yanığa dönüştürebilir. Bu da doku kaybı ya da doku nakli üzere uzun süren tedavileri gerektirebilir.” diye konuştu.